Otwarte zasoby edukacyjne (OZE) (ang.Open Educational Resources, OER) – wspólna nazwa dla wszelkich zasobów edukacyjnych, do których istnieje w pełni otwarty dostęp dzięki objęciu ich wolnymi licencjami lub przeniesieniu do domeny publicznej i udostępnieniu za pomocą dowolnych technologii informacyjnych i komunikacyjnych.
Historia
Termin ten został stworzony na zebraniu UNESCO w 2002, na którym uczestnicy wyrazili swoje życzenie stworzenia wspólnie uniwersalnych zasobów edukacyjnych dostępnych dla całej ludzkości i nadzieję, że to otwarte źródło w przyszłości zmobilizuje całą światową społeczność nauczycieli[1].
Od tego czasu ruch OER stopniowo rozwijał się na całym świecie, np. Narodowa Komisja Wiedzy rządu Indii stworzyła program mający na celu adaptację i zastosowanie materiałów OER w indyjskich instytucjach edukacyjnych[2]. W 2007 w Kapsztadzie powstała nieformalna koalicja organizacji tworzących treści OER, która została zawiązana poprzez wspólne podpisanie tzw. Deklaracji kapsztadzkiej dokładnie definiującej na nowo znaczenie tego terminu[3]. Ze strony polskiej deklarację tę współtworzył i podpisał Jarosław Lipszyc z Fundacji Nowoczesna Polska.
Idea budowania otwartych zasobów edukacyjnych wyrosła na idei open access (OA), która rozwija się od początku lat 90. w ramach Open Access Movement. Ruch Otwartej Nauki walczy o otwarty dostęp do publikacji naukowych, co wyraża się głównie poprzez publikowanie w czasopismach oraz repozytoriach, które udostępniają treści naukowe w Internecie. Przykładem wydawcy publikującego czasopisma naukowe na wolnych licencjach jest Public Library of Science. Działania na rzecz wspierania tego rodzaju czasopism i wydawnictw są prowadzone m.in. przez organizacje i osoby, które podpisały w 2003 tzw. Deklarację berlińską[4] zainicjowaną przez niemieckie Towarzystwo Maxa Plancka.
OZE w Polsce
3 października 2006, w ramach projektu Opracowanie programów nauczania na odległość na kierunku studiów wyższych – Informatyka, przy Wydziale Matematyki, Informatyki i Mechaniki i Centrum Otwartej Multimedialnej Edukacji Uniwersytetu Warszawskiego, został oddany do użytku serwis Ważniak. Serwis ten wprawdzie jest bezpłatnie dostępny do czytania dla każdego, ale brak jest w nim informacji o warunkach redystrybucji i powtórnego użycia, w związku z czym nie spełnia warunków zawartych w Deklaracji kapsztadzkiej[5].
8 stycznia 2010 roku Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie uruchomiła serwis Open AGH, gdzie pracownicy, doktoranci i studenci AGH dzielą się opracowanymi zasobami edukacyjnymi. Serwis ten działa w oparciu o licencję Creative Commons-Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 3.0 Polska (CC-BY-SA-NC PL 3.0)[9]
W 2012 r. został uruchomiony rządowy program „Cyfrowa szkoła” w ramach którego tworzone są również E-podręczniki, które mają zostać udostępnione na licencji Creative Commons – Uznanie Autorstwa 3.0[10]. Projekt ten spotkał się z krytyką środowiska tradycyjnych wydawców podręczników szkolnych[11][12].
Stan zasobów
% udział państw w tworzeniu zasobów OER (według raportu OECD z 2007 r.)
Badania przeprowadzone w 2007 r. na zlecenie OECDGiving Knowledge for Free: the emergence of Open Educational Resources wykazały, że w skali świata, ponad 3000 kursów z ponad 300 uniwersytetów było dostępnych na zasadach zgodnych z definicją OER[13].
