Jest jedną z najgroźniejszych chorób systemów korzeniowych drzew i krzewów[1]. Występuje na obszarach o klimacie umiarkowanym na całym świecie na bardzo wielu gatunkach drzew i krzewów. Prowadzi do obumarcia porażonych drzew. W Polsce najczęściej występuje na świerku pospolitym i sośnie zwyczajnej. Wyrządza duże szkody gospodarcze w leśnictwie i sadownictwie. Rozwija się na drzewach w każdym wieku powyżej 3 lat[2].
Początkowo grzybnia opieniek rozwija się w sposób niewidoczny w tkankach drzewa powodując tylko opóźnienie w rozwoju pędów i liści. Szczególnie uwidocznia się to u drzew iglastych jako słaby rozwój pędu szczytowego. Czasami choroba rozwija się tak intensywnie, że od razu powoduje zblaknięcie igieł, a następnie ich zbrązowienie, całkowite opadnięcie na ziemię i śmierć drzewa. Czasami igły obumierają tak szybko, że opadają na ziemię, zanim zdążą się przebarwić[2].
Podczas rozwoju choroby, a zwłaszcza w jej końcowej fazie, na dolnych partiach pni drzew obficie wycieka żywica. Zestala się ona pod korą drzewa, lub spływając na ziemię tworzy na niej skorupę wokół pnia[2].
W zaawansowanym stadium choroby, na już obumarłych, lub obumierających drzewach pod ich korą występują grube sznury grzybniowe zwane też ryzomorfami, które u starszych drzew mogą dochodzić do wysokości kilku metrów nad ziemią. Mają barwę ciemnobrunatna lub prawie czarną. Drewno pod nimi ma ciemnobrunatny kolor. Sznury grzybniowe z pnia drzewa wrastają spod kory do gleby. Rozgałęziają się w niej i rosną dalej, często na znaczne odległości. Mogą w ten sposób zaatakować korzenie innych drzew. Gdy drzewo obumrze, sznury grzybniowe na jego pniu rosną pod korą dalej, często docierając aż do szczytowych partii pnia[2].
Na obumierającym lub martwym już drzewie, na jego korzeniach, pniach lub pniakach pojawiają się owocniki opieńki. Porażone drewno ulega białej zgniliźnie drewna. Zazwyczaj zgnilizna ta powstaje tylko w bielu, jedynie w drewnie korzeni zgniliźnie ulega także twardziel, gdyż grzybnia ma tutaj cały czas odpowiednią wilgotność.
Etiologicznymi oznakami choroby są sznury grzybniowe i owocniki. Te ostatnie powstają na końcach sznurów grzybniowych. Powstają zazwyczaj gromadnie pod koniec lata i jesienią. W blaszkowym hymenoforze wytwarzają zarodniki, które roznoszone przez wiatr rozprzestrzeniają chorobę. Czasami zarodniki wytwarzane są w tak ogromnej ilości, że pokryte nimi najbliższe otoczenie wygląda jak posypane białym proszkiem[2].
Ochrona
Ochrona polega na zapobieganiu rozprzestrzeniania się choroby. Można tego dokonać przestrzegając następujące zasady[2][4]:
na terenie w którym rósł las liściasty należy unikać zakładania drzewostanów iglastych
na terenie silnie przerośniętym ryzomorfami opieniek należy zrezygnować z przeorywania ziemi, lecz sadzonki sadzić z zakrytym systemem korzeniowym za pomocą kostura rurowego
pniaki smarować preparatem zawierającym żylicę olbrzymią. Zmniejsza on rozprzestrzenianie się opieniek
należy usuwać z lasu drzewa martwe i chore
wycinania drzew dokonywać późną wiosną lub latem, a pozostałe po wycince pniaki okorowywać
↑Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1. Brak numerów stron w książce
