Strony 398–399 z dzieła Silesia numismatica oder Einleitung zu dem Schlesischen Müntz=Cabinet Gottfrieda Dewerdecka; drukarnia Johanna Gottfrieda Webera w Jaworze, 1711 r.; grafiki Christiana WinkleraMonety Wolnego Miasta Krakowa z 1835 r.: 5 gr i 1 złAwersbanknotu o nominale 20 złotych, wyemitowanego przez Bank Polski, emisja z dnia 11 listopada 1936 roku
Numizmatyka (z gr.νομισματική) – nauka pomocnicza historii, zajmująca się badaniem monet, banknotów i innych znaków pieniężnych pod względem historycznym, estetycznym, a także technicznym.
Słowo to pochodzi od greckiego nomisma[1]. Numizmatyka ma swoje początki w XIV wieku, rozwinęła się w okresie renesansu[2].
Największe w Polsce zbiory monet i medali znajdują się w Muzeach Narodowych w Warszawie i w Krakowie.
egzonumia – nauka zajmująca się obiektami podobnymi do monet, lecz nie będących oficjalnymi środkami płatniczymi, takimi jak wszelkiego rodzaju żetony, czy medale.
notafilia – nauka zajmująca się badaniem papierowych znaków pieniężnych i banknotów. Znaczny rozwój nastąpił w latach 20., gdy zaczęto emitować niemieckie serie notgeldów. Kiedy notafilia została wydzielona jako oddzielna gałąź w 1970, zaczęto wydawać specjalistyczne katalogi i opracowania banknotów.
skrypofilistyka – nowa, rozpowszechniająca się w Europie od 1975 r. forma kolekcjonowania akcji i obligacji oraz innych giełdowych papierów wartościowych.
Terminy szczególnie przydatne w numizmatyce średniowiecznej
gatunek monety – zwykle obejmuje numizmaty o tych samych, bądź podobnych cechach metrologicznych – wadze, próbie (np. denar, grosz, talar, drachma);
typ monety – obejmuje numizmaty opatrzone tym samym wyobrażeniem, z reguły zamyka się w jednej emisji
odmiany monety – istnieją w obrębie typów, obejmują monety wybite tą samą parą stempli
próba – zawartość czystego kruszcu w monecie
renovatio monetae – stosowana już we wczesnym średniowieczu wymiana monety na nową na warunkach korzystnych dla pana menniczego
pan menniczy – zleceniodawca emisji.
Nauki poboczne
egzonumia – nauka zajmująca się obiektami podobnymi do monet, lecz nie będących oficjalnymi środkami płatniczymi, takimi jak wszelkiego rodzaju żetony, czy medale.
notafilia – nauka zajmująca się badaniem papierowych znaków pieniężnych i banknotów. Znaczny rozwój nastąpił w latach 20., gdy zaczęto emitować niemieckie serie notgeldów. Kiedy notafilia została wydzielona jako oddzielna gałąź w 1970, zaczęto wydawać specjalistyczne katalogi i opracowania banknotów.
skrypofilistyka – nowa, rozpowszechniająca się w Europie od 1975 r. forma kolekcjonowania akcji i obligacji oraz innych giełdowych papierów wartościowych.
Andrzej Mikołajczyk, Monety stare i nowe, Warszawa 1988. ISBN 83-213-3274-9.
Opracowania monograficzne
D. Ejzenhart, Herby i znaki mennicze na trojakach polskich, Wrocław 2008.
M. Gumowski, Dzieje mennicy krakowskiej, Poznań 1927.
M. Gumowski, Dzieje mennicy toruńskiej, Toruń 1961.
M. Gumowski, Mennica gdańska, Gdańsk 1990.
M. Gumowski, Mennica bydgoska, Bydgoszcz 2005.
H. Cywiński, Dziesięć wieków pieniądza polskiego 980–1980, Warszawa 1982.
R. Kiersnowski, Pieniądz kruszcowy w Polsce wczesnośredniowiecznej, Warszawa 1960.
R. Kiersnowski, Moneta w kulturze wieków średnich, Warszawa 1988.
R. Kiersnowski, Wstęp do numizmatyki polskiej wieków średnich, Warszawa 1964.
T. Opozda, Mennica łobżenicka, Warszawa 1975.
H. Radzikowski, Atlas monet bitych dla ziem polskich w końcu XVIII i w XIX wieku, Warszawa 2012.
J. Reyman, Mennica olkuska 1779-1601, Wrocław 1975.
A. Suchanek, A. Kurpiewski, Katalog popularny monet polskich i z Polską związanych wybitych po roku 1915 oraz monet zastępczych władz lokalnych z ziem polskich, Gdańsk 2013.
S. Suchodolski, Denar w kalecie. Trzy pierwsze stulecia monety polskiej, Wrocław 1981.
S. Suchodolski, Mennictwo polskie w XI i XII wieku, Wrocław 1973.
J.A. Szwagrzyk, Pieniądz na ziemiach polskich X-XX w., Wrocław 1990.
Publikacje źródłowe
J.N. Sadowski, Rozprawy o pieniądzu w Polsce I połowy XVII wieku
