Moszenki, truszczelina, kolutea[5] (Colutea L.) – rodzaj roślin z rodziny bobowatych. Rodzaj ten obejmuje 28 gatunków[4]. Występują one w basenie Morza Śródziemnego – w Europie południowej i północno-zachodniej Afryce, na Bliskim Wschodzie i w rejonie Kaukazu, w Azji Środkowej, w Himalajach i zachodnich Chinach oraz na izolowanym obszarze we wschodniej Afryce. Rodzaj najbardziej zróżnicowany jest w Azji Środkowej[6]. Są to krzewy zasiedlające zwykle suche siedliska, często na stokach wzgórz i gór[7], rosnące zarówno w formacjach trawiastych, jak i zaroślowych i leśnych[6].
Uprawiane są jako bardzo odporne krzewy ozdobne[7], głównie moszenki południoweC. arborescens i mieszańce tego gatunku z innymi[6]. Dekoracyjne są kwiaty, a po kwitnieniu oryginalne, rozdęte owoce[8]. Większe znaczenie mają na obszarach pod wpływem klimatu suchego, gdzie użytkowane są jako rośliny pastewne, istotne dla ochrony gleb przed erozją, sadzone w formie żywopłotów, użytkowane jest także ich drewno[6]. W Polsce uprawiane są częściej tylko moszenki południowe C. arborescens, inne gatunki spotykane bywają niemal wyłącznie w kolekcjach[8].
Nazwa rodzajowa utworzona została z greckiej nazwy tych roślin[6].
Morfologia
Pokrój
Krzewy do 5 m wysokości, o pędach zwykle cienkich i łukowato wygiętych[7], starsze pokryte włóknistą lub strzępiastą korą[8].
Sezonowe, skrętoległe[7], u niektórych gatunków ze skróconymi międzywęźlami skupione w pęczkach (C. buhsei, C. gracilis)[8], z drobnymi przylistkami[9]. Blaszka nieparzystopierzasto złożona, przy czym listków jest od 3 do 13, rzadko do 19 (u C. istria). Listki są całobrzegie i naprzeciwległe[9], osiągają od 4–5 mm (u C. komarovii) do 3 cm długości (u C. arborescens)[8].
Zebrane po kilka[8] w grona wyrastające w kątach liści na długich osiach, z drobnymi podsadkami i przysadkami[9]. Kwiaty motylkowe[7], zwykle żółte, rzadziej pomarańczowe lub czerwonobrązowe, często z plamkami i prążkami[8]. Kielich dzwonkowaty, z 5 nierównymi ząbkami. Pręcików 10, z których 9 ma nitki zrośnięte, a jeden jest wolny. Słupek pojedynczy, z jednego owocolistka, z górną zalążnią[7][9], z cienką i wygiętą szyjką słupka zwieńczoną także haczykowato wygiętym znamieniem[9].
Strąki pęcherzasto rozdęte, o papierzastych ściankach, zamknięte lub otwierające się dwiema klapkami na szczycie. Zawierają liczne, drobne, nerkowate nasiona[8][9].
Systematyka
Pozycja systematyczna
Jeden z rodzajów podplemienia Astragalinae z plemienia Galegeae z podrodziny bobowatych właściwychFaboideae w rodzinie bobowatychFabaceaes.l.[10]
kłokoczkaStaphylea i roztrzeplinKoelreuteria – przykłady innych rodzajów o dętych owocach
Przypisy
↑Michael A.M.A.RuggieroMichael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20](ang.).
↑ abcdeG. P. Lewis, Brian Schrire, Barbara Mackinder, Mike Lock: Legumes of the World. Royal Botanic Gardens, Kew, 2005, s. 482. ISBN 978-1-900347-80-8.
↑ abcdefRoger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 293. ISBN 0-333-73003-8.
↑ abcdefghiWłodzimierz Seneta: Drzewa i krzewy liściaste C. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 162–165. ISBN 83-01-11074-0.
↑ abcdefHang Sun & Kai Larsen: Colutea Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-01-15].
↑Genus Colutea L.. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2022-01-15].
.jpg)