Monety polskie synów Augusta III Sasa

monety Fryderyka Krystiana: dwugrosz, gulden, talar EDC, talar IFöF

Monety polskie synów Augusta III Sasa – monety bite przez synów króla Polski i Wielkiego Księcia Litweskiego Augusta III Sasa:

na których umieszczano elementy tytulatury lub herby Rzeczypospolitej Obojga Narodów[1][2].

Domknięcie epoki saskiej w numizmatycznej historii Rzeczypospolitej Obojga Narodów stanowią emisje monetarne królewiczów synów Augusta III. Pewne elementy umieszczane na tych emisjach pozwalają zaliczyć je do grupy monet sasko-polskich emitowanych wcześniej zarówno przez Augusta II jak i jego syna[1].

Monety Fryderyka Krystiana

Po śmierci Augusta III, w 1763 r. elektorem saskim został najstarszy, żyjący syn – Fryderyk Krystian, który panował niecały rok, umierając pod koniec 1763 r. W czasie jego panowania działały mennice w Dreźnie i Lipsku[3]. Monety sygnowano inicjałami zarządców[3]:

  • E.D.C (Ernest Dietrich Croll) albo I.F.ö.F (Johan Friedrich ö Feral) z mennicy lipskiej oraz
  • F.W.ö.F (Friedrich Wilhelm ö Feral) z zakładu w Dreźnie.

Na emitowanych monetach królewskie pochodzenie elektora saskiego podkreślane było zarówno poprzez ukoronowaną tarczę z herbami Polski, Litwy i Saksonii, jak i tytulaturę władcy[3]:

D(ei) G(ratia) FRID(ericus) CHRIST(ianus) PR(inceps) R(egius) POL(oniae) ET L(ithuaniae) DVX SAX(oniae) JUL(iciae) CL(iviae) MONT(ium) A(ngariae) ET W(estphaliae) S(acri) R(omani) I(mperii) ARCHIM(arschallus) ET ELECTOR

(pol. Z Bożej łaski Fryderyk Krystian Królewicz Polski i Litwy, książę Saksonii, Julich, Cleve, Bergu, Engergu i Westfalii, świętego rzymskiego cesarstwa arcymarszałek i elektor).

Na grubszych gatunkach pełny tytuł władcy pojawiał się zarówno na awersie (początek) jak i na rewersie (koniec), na drobniejszych – umieszczano tylko jego początkową część[3].

Lista monet sasko-polskich Fryderyka Krystiana[4]

Lp Nazwa Metal Średnica (mm) Masa (g) Uwagi
1 1/48 talara (półgrosz) Ag 18 1,1
2 1/24 talara (grosz) 20 1,8
3 1/12 talara (dwugrosz) 22,5
22 		3,5
3,3
4 ⅔ talara (gulden) 33 13,85 znane jest również bicie w ołowiu[5]
5 talar 42,5 28
6 dukat Au 22 3,5
talar Ksawerego (1764)

Monety Ksawerego

Po śmierci Fryderyka Krystiana pod koniec 1763 r. na tronie elektora Saksonii zasiadł jego niepełnoletni syn – Fryderyk August III (późniejszy książę warszawski). Do osiągnięcia pełnoletności w jego imieniu rządy sprawował –administrował – stryj, inny z synów Augusta III – Franciszek Ksawery[6].

W latach 1763–1768 zarządca Elektoratu Saksonii bił monety ze swoją podobizną i imieniem w mennicy w Dreźnie, oznaczane inicjałami zarządcy zakładu Ernesta Dietrich Crolla (E.D.C). Na monetach tych nie umieszczano herbów ani Polski, ani Litwy, natomiast pojawiała się rozbita pomiędzy awers i rewers w skrótowej postaci tytulatura królewicza polskiego, z wykorzystaniem jedynie imienia „Ksawery”[6]:

XAVER(ius) D(ei) G(ratia) R(egia) PR(inceps) POL(oniae) ET L(ithuaniae) DVX SAX(oniae) ELECTORVS SAXON(iae) ADMINISTRATOR

(pol. Ksawery z bożej łaski Królewicz Polski i Litwy, Książę Saksonii, zarządca elektoratu saskiego).

Lista monet sasko-polskich Ksawerego[7]

Lp Nazwa Metal Średnica (mm) Masa (g) Roczniki
1 1/24 talara (grosz) Ag 20 2,1 1764–1768
2 1/12 talara (dwugrosz) 22,5 3,2 1764–1768
3 1/6 talara (złotówka) 26 5,4 1764–1767
4 ⅓ talara (dwuzłotówka) 30 6,95 1764–1768
5 ⅔ talara (gulden) 34 13,8 1764–1768
6 talar 42,5 28 1764–1768
7 dwutalar 58 1766
8 dukat Au 23 3,5 1766–1768
talary Klemensa Wacława (1769, 1773, 1794)

Monety Klemensa Wacława

Klemens Wacław, kolejny z synów Augusta III, był w latach[8]:

W okresie sprawowania przez niego urzędów na bitych monetach od 20 krajcarów w górę umieszczano herby polsko-litewskie oraz tytuły związane z Rzecząpospolitą Obojga Narodów. Monety Klemensa Wacława powstawały w zakładach w: Ganzburg, Koblencji i Neuwied[8].

Lista monet sasko-polskich Klemensa Wacława[9]

Lp Nazwa Metal Średnica (mm) Masa (g) Roczniki
1 20 krajcarów Ag 28 6,6 1769
2 półtalar 35 13,8 1770, 1773
3 talar 42–43
38 		28 1768–1769, 1771, 1773
1794
4 dukat Au 22 3,5 1765, 1770

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b Adam Dylewski, Historia pieniądza na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: Carta Blanca Sp. z o.o. Grupa Wydawnicza PWN, 2011, s. 213, ISBN 978-83-7705-068-2.
  2. ↑ Czesław Kamiński, Jerzy Żukowski, Katalog monet polskich 1697–1763 (Epoka Saska), Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1980, s. 371–393.
  3. ↑ a b c d Czesław Kamiński, Jerzy Żukowski, Katalog monet polskich 1697–1763 (Epoka Saska), Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1980, s. 371.
  4. ↑ Czesław Kamiński, Jerzy Żukowski, Katalog monet polskich 1697–1763 (Epoka Saska), Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1980, s. 372–377.
  5. ↑ Czesław Kamiński, Jerzy Żukowski, Katalog monet polskich 1697–1763 (Epoka Saska), Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1980, s. 375.
  6. ↑ a b Czesław Kamiński, Jerzy Żukowski, Katalog monet polskich 1697–1763 (Epoka Saska), Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1980, s. 378.
  7. ↑ Czesław Kamiński, Jerzy Żukowski, Katalog monet polskich 1697–1763 (Epoka Saska), Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1980, s. 379–388.
  8. ↑ a b Czesław Kamiński, Jerzy Żukowski, Katalog monet polskich 1697–1763 (Epoka Saska), Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1980, s. 389.
  9. ↑ Czesław Kamiński, Jerzy Żukowski, Katalog monet polskich 1697–1763 (Epoka Saska), Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1980, s. 390–393.

Bibliografia

  • Kamiński Cz., Żukowski J.:Katalog monet polskich 1697–1763 (Epoka Saska), Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1980.
  • Dylewski A.:Historia pieniądza na ziemiach polskich, CARTA BLANCA Sp. z.o.o., Warszawa 2011, ISBN 978-83-7705-068-2.