A27M Cruiser Tank VIII Cromwell – brytyjskiczołg pościgowy nazwany na cześć Olivera Cromwella, był to jeden z bardziej udanych brytyjskich czołgów pościgowych, pierwsza konstrukcja tego typu dorównująca ówczesnym czołgom średnim. Był to pierwszy brytyjski czołg z działem „uniwersalnym” (z armatą przeciwpancerną przystosowaną także do strzelania amunicją burzącą i odłamkową), miał dużą mobilność i dobre opancerzenie. W końcowym okresie II wojny światowej w niektórych jednostkach brytyjskich zastąpił amerykańskie czołgi M4 Sherman. Na jego konstrukcji bazował Comet, uważany za pierwszy nowoczesny czołg podstawowy.
Historia
Cromwell został zaprojektowany na zamówienie armii brytyjskiej jako następca czołgu Crusader. Specyfikacje techniczne nowego czołgu zostały ustalone pod koniec 1940, a pierwsze projekty nowych maszyn pojawiły się już na początku 1941.
Pierwszym z nich był Cavalier, zaprojektowany w bardzo krótkim czasie czołg z licznymi wadami i silnikiem Liberty o niewystarczającej mocy. Nowy silnik Meteor bazował na rozwiązaniach silnika lotniczego Rolls-RoyceMerlin, który używany był między innymi do napędu myśliwcówSupermarine Spitfire. Ze względu na priorytetową produkcję silników lotniczych w zakładach Rolls Royce’a wykonanie Meteora powierzono wytwórni Rover Car Company. Tymczasowo powstał nowy model czołgu nazwany A27 Mk VIII z nowym silnikiem o mocy 600 KM (447 kW – dwukrotnie większej niż moc silnika Liberty).
Ponieważ fabryka Rover potrzebowała kilku miesięcy na przygotowanie nowej linii produkcyjnej, pierwsze modele A27 zostały wyposażone w przestarzałe silniki Liberty. Czołgi te otrzymały oznaczenie A27L Centaur. Pierwsze Meteory zeszły z linii produkcyjnej dopiero w styczniu 1943 i można było rozpocząć produkcję A27M Cromwell.
Zanim nowy czołg wszedł do służby, dokonano w nim kilku dodatkowych zmian, przede wszystkim wymienione główne uzbrojenie – zamiast armaty 6-funtowej użyto działa Ordnance QF 75 mm, nowszej wersji „sześciofuntówki” przystosowanej do strzelania tą samą amunicją co amerykańska armata czołgowa 75 mm.
Służba
Chrzest bojowy Cromwelli odbył się dopiero w czerwcu 1944, w czasie operacji Overlord. Nie zdobyły one specjalnej popularności wśród załóg. Były chwalone za szybkość i niską sylwetkę (niższą od Shermana). Krytycznie odnoszono się do jego opancerzenia. Grubość pancerza czołowego tych dwóch czołgów była porównywalna, ale płyta pancerna „Shermana” była bardziej pochylona i lepiej wyprofilowana. Krytykowano także główne uzbrojenie Cromwella. W praktyce okazało się, że jego działo 75 mm nie było tak skuteczne jak wcześniejsza armata 6-funtowa czy amerykańskie działo czołgowe 75 mm używane w Shermanach.
Czołgi typu Cromwell, znajdowały się także na uzbrojeniu Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Znalazły się tam na wyposażeniu 10 Pułku Strzelców Konnych, walczącego w składzie 1 Dywizji Pancernej 1 Korpusu.
Wersje
Centaur I
Pierwsza wersja produkcyjna uzbrojona w armatę 6-funtową, używana tylko do szkolenia załóg.
Centaur II
Odmiana eksperymentalna Mk I z szerszymi gąsienicami i bez karabinu maszynowego w kadłubie.
Centaur III
Wersja z armatą 75 mm, w 1943 większość Mk I została zmodyfikowana do wersji Mk III
Centaur IV
Wersja z haubicą 95 mm, jedyna odmiana Centaura użyta bojowo.
Centaur AA I
Czołg przeciwlotniczy uzbrojony w podwójne działo Oerlikon 20 mm. Początkowo użyte w czasie walk w Normandii, ale wycofane ze służby po uzyskaniu przez aliantów przewagi w powietrzu.
Centaur AA II
Odmiana AA I, ale uzbrojona w podwójne działka Polsten.
Cromwell I
Łączna produkcja – 600. Dokładnie taki sam jak Centaur I, ale z silnikiem Meteor.
Cromwell II
Wersja eksperymentalna Cromwell I z szerszymi gąsienicami i bez karabinu maszynowego w kadłubie. Nie weszła do produkcji.
Cromwell III
Łączna produkcja ok. 200, modyfikacja Centaur I z silnikiem Meteor.
Cromwell IV
Łączna produkcja – 1935+, modyfikacja Centaur III z silnikiem Meteor. Czołgi te były używane przez 1 Dywizję Pancerną.
Cromwell V
Pierwsza wersja Cromwella budowana oryginalnie z armatą 75 mm, kadłub spawany.
Cromwell VI
Cromwell z haubicą 95 mm.
Cromwell VII
Łączna produkcja – ok. 1500. Modyfikacja Cromwell IV i V z dodatkowym opancerzeniem, szerszymi gąsienicami i dodatkową skrzynią biegów.
Cromwell VIII
Modyfikacja Cromwell VI do takiego samego standardu jak Cromwell VII.
