Ministerstwo Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa – urząd administracji rządowej funkcjonujący w Polsce w latach 1987–1997, obsługujący ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa, do którego zadań należała realizacja polityki państwa w zakresie gospodarki przestrzennej, gospodarki komunalnej i mieszkaniowej, budownictwa i inwestycji w stosunku do wszystkich podmiotów gospodarczych, niezależnie od formy własności.
Do zadań Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa należała realizacja polityki państwa w zakresie gospodarki przestrzennej, gospodarki komunalnej i mieszkaniowej, budownictwa i inwestycji w stosunku do wszystkich podmiotów gospodarczych, niezależnie od formy własności, a w szczególności współudział w opracowywaniu założeń polityki przestrzennej i inwestycyjnej oraz opracowywanie założeń polityki budowlanej i mieszkaniowej.
Zadania urzędu w zakresie zapewnienia ładu przestrzennego
Zapewnienia ładu przestrzennego dokonywano przez:
współdziałanie w opracowywaniu planu zagospodarowania przestrzennego kraju i regionalnych planów zagospodarowania przestrzennego,
ustalanie zasad sporządzania projektów planów miejscowych oraz zasad kontroli tych planów,
prognozowanie zapotrzebowania na grunty przeznaczone pod budownictwo mieszkaniowe,
ustalanie zasad pozyskiwania i gospodarowania gruntami pod budownictwo,
współdziałanie w projektowaniu zasad ustalania lokalizacji inwestycji,
realizację zadań z zakresu organizacji i działania państwowego nadzoru budowlanego,
organizowanie i nadzorowanie działalności służb geodezyjno-kartograficznych.
Zadania urzędu w zakresie sprawnego i efektywnego funkcjonowania
Urząd stwarzał warunki do sprawnego i efektywnego funkcjonowania gospodarki przestrzennej, komunalnej i mieszkaniowej oraz budownictwa przez:
dokonywanie analiz i prognozowanie potrzeb społeczeństwa i gospodarki narodowej w tych dziedzinach, zwłaszcza w dziedzinie budownictwa mieszkaniowego,
współdziałanie w opracowywaniu planów społeczno-gospodarczych oraz planu finansowego i budżetu państwa,
współdziałanie w kształtowaniu systemów ekonomiczno-finansowych, wpływających na działalność przedsiębiorstw państwowych i innych jednostek organizacyjnych,
inicjowanie i współdziałanie w opracowywaniu zasad kredytowania i finansowania budownictwa mieszkaniowego,
inicjowanie przedsięwzięć organizacyjnych i ekonomiczno-finansowych, służących efektywnemu wykorzystaniu czynników wytwórczych,
programowanie rozmieszczenia potencjału budowlanego w układzie terytorialnym kraju,
opracowywanie i upowszechnianie zasad organizacji i funkcjonowania służb inwestorskich.
Zadania urzędu w zakresie określania kierunków rozwoju
Zadaniem urzędu było określanie kierunków rozwoju, inicjowanie, wdrażanie i upowszechnianie postępu naukowo-technicznego oraz współdziałanie w realizacji przekształceń strukturalnych dla zapewnienia nowoczesności i wysokiej jakości budownictwa oraz właściwej eksploatacji zasobów przez:
współdziałanie w określaniu polityki inwestycyjnej i jej realizację oraz programowanie działalności inwestycyjnej,
tworzenie warunków do wdrażania i upowszechniania nowoczesnych rozwiązań urbanistycznych i architektonicznych,
programowanie remontów i modernizacji zasobów,
współdziałanie w programowaniu prac badawczo-rozwojowych i tworzenie warunków do wdrażania nowoczesnych rozwiązań naukowo-technicznych,
tworzenie lub inicjowanie tworzenia przedsiębiorstw państwowych, zakładanie i inicjowanie zakładania spółek oraz występowanie z inicjatywą tworzenia jednostek drobnej wytwórczości,
określanie kierunków przekształceń organizacyjnych w budownictwie i gospodarce komunalnej,
tworzenie warunków do przepływu informacji naukowo-technicznej i ekonomicznej w zakresie budownictwa, gospodarki przestrzennej i komunalnej,
współdziałanie w realizacji polityki licencyjnej, ocena wykorzystania nabytych licencji oraz tworzenie warunków ich racjonalnego wykorzystania,
ustalanie norm i metod kosztorysowania, ustalanie normatywów projektowania oraz standardów budowlanych,
kształtowanie zasad i realizacja polityki doboru i doskonalenia kadr kierowniczych w gospodarce przestrzennej i budownictwie,
opracowywanie i upowszechnianie zasad racjonalnej eksploatacji budynków i budowli,
współdziałanie w realizacji współpracy gospodarczej z zagranicą,
określanie zasad oraz przez nadzór, w zakresie ustalonym w odrębnych przepisach, nad realizacją i zapewnieniem efektywności eksportu budownictwa oraz nad współpracą przedsiębiorstw i innych jednostek organizacyjnych z zagranicą,
inicjowanie i tworzenie wspólnych przedsiębiorstw z zagranicznymi podmiotami gospodarczymi i spółek z udziałem kapitału zagranicznego,
wykonywanie zadań w zakresie obronności i bezpieczeństwa państwa oraz innych zadań określonych w odrębnych przepisach.
Zadania urzędu w zakresie współdziałania z jednostkami organizacyjnymi
Minister Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa współdziałał w zakresie ustalania zasad racjonalnej i oszczędnej gospodarki materiałami, surowcami, paliwami i energią w budownictwie przez:
ustalanie i kontrolowanie stosowania norm i normatywów ich zużycia, norm ubytków naturalnych oraz norm jakościowych,
wprowadzanie zakazów w zakresie stosowania materiałów w budownictwie i gospodarce komunalnej oraz stosowania technologii nadmiernie materiałochłonnych i energochłonnych.
Zakres obowiązków urzędu jako organu założycielskiego
Zadania i obowiązki urzędu jako organu założycielskiego przedsiębiorstw państwowych oraz organu sprawującego nadzór nad działalnością jednostek badawczo-rozwojowych realizowano w zakresie:
miejscowego planowania przestrzennego,
budownictwa, w tym budownictwa mieszkaniowego,
gospodarki gruntami i wywłaszczania nieruchomości,
urbanistyki i architektury,
projektowania architektoniczno-budowlanego,
gospodarki mieszkaniowej,
organizacji procesu inwestycyjnego oraz wykonywania nadzoru inwestorskiego i budowlanego,
gospodarki komunalnej.
Zniesienie urzędu
Ministerstwo Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa zniesione zostało 1 stycznia 1997 r. na mocy ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. – Przepisy wprowadzające ustawy reformujące funkcjonowanie gospodarki i administracji publicznej, zadania i kompetencje włączono do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Ministerstwa Skarbu Państwa[2].
