Metafilozofia (stgr. μετά + φιλοσοφία) – dział filozofii zajmujący się badaniem jej celów, założeń i metod[1].
Metafilozofię określa się czasami jako filozofię filozofii, czyli filozofię "drugiego poziomu" (stąd: meta-filozofia)[2] .
Historia
Metafilozofia rozwinęła się w XX wieku, jako rozwinięcie koncepcji Ludwiga Wittgensteina[2] . Problematykę metafilozoficzną można odnaleźć również u wcześniejszych filozofów, w szczególności u Platona, Arystotelesa, Kartezjusza, Kanta czy Hegla[2] .
Po raz pierwszy w języku angielskim tego terminu używał Morris Lazerowitz (jak sam podawał, było to w 1940 a po raz pierwszy w druku w 1942)[2] [3]. Odpowiedniki tego pojęcia funkcjonowały już wcześniej w innych językach. Upowszechnienie nastąpiło natomiast za sprawą filozofii anglojęzycznej[2] .
Lazerowitz podążając za Ludwigiem Wittgensteinem uważał, że metafilozofia jest poza-filozofią - dyscypliną uprawianą przez "spadkobierców" czy "dziedziców tradycji filozoficznej"[2] [3]. Miała być "badaniem natury filozofii w celu wyjaśnienia, dlaczego nie istnieją bezsporne twierdzenia i argumenty filozoficzne"[3]. Metafilozofia miała ukazywać pozorność pytań filozoficznych, wskazując ich źródło psychologiczne lub językowe (w błędach języka). Z kolei niektórzy filozofowie inspirowani myślą Marksa czy Heideggera jako metafilozofię uznawali post-filozofię, czyli refleksję uprawianą we współczesnej, uznawanej za schyłkową, epoce i oceniającą tradycję filozoficzną jako zamkniętą całość[2] .
W II połowie XX w. w krajach anglosaskich zaczęto traktować metafilozofię jako odrębny dział filozofii. Nie była ona dyscypliną poza-filozoficzną, lecz filozofią drugiego poziomu, filozofią o filozofii. Znaczenie to wkrótce stało się dominującym. Takiej metafilozofii poświęcone jest założone w 1970 czasopismo Metaphilosophy[4].
Współcześnie, metafilozofia uprawiana jest w ramach wszystkich zasadniczych nurtów filozoficznych[2] .
W Polsce prace z zakresu metafilozofii zainicjował w latach pięćdziesiątych XX w. Jerzy Kalinowski, rozumiejąc ją jako metodologię filozofii, prowadzącą do uczynienia z filozofii naukę[5].
Problematyka
Do zasadniczych problemów metafilozofii należą[2] [4]:
- Czym jest filozofia?
- Jaki jest/powinien być cel filozofii?
- W jaki sposób powinno się filozofować?
Do metafilozofii należą także badania z zakresu psychologii filozofii, socjologii filozofii i socjologii wiedzy, metodologii filozofii i historii filozofii[4].
Przypisy
Bibliografia
| ogólne | |
|---|
| szczegółowe | |
|---|
powiązane
dyscypliny | |
|---|