Marmolada (góra)

Marmolada
Ilustracja
Marmolada w czerwcu 2019
Państwo

 Włochy

Położenie

Trento oraz Belluno

Pasmo

Dolomity,
Południowe Alpy Wapienne

Wysokość

3343 m n.p.m.

Wybitność

2131 m

Pierwsze wejście

1864
Paul Grohmann

Położenie na mapie Alp
Mapa konturowa Alp, blisko centrum u góry znajduje się czarny trójkącik z opisem „Marmolada”
Ziemia46°26′07″N 11°50′56″E/46,435278 11,848889
Marmolada od południa

Marmolada (niem. Marmolata, ladyńskie Marmoleda) – najwyższy masyw górski Dolomitów (3343 m n.p.m.) w północno-wschodniej części Włoch, na wschód od Trydentu. Administracyjne leży na granicy dwóch regionów: Wenecji Euganejskiej i Trydentu-Górnej Adygi.

Nazwa masywu pochodzi z języka ladyńskiego, w którym wyraz marmoleda oznacza "błyszcząca", co związane jest z leżącym na północnej flance szczytu lodowcem Ghiacciaio della Marmolada. Ze względu na lodowiec widziana od północy Marmolada posiada charakterystyczny wygląd, odróżniający ją od innych szczytów Dolomitów.

Położenie i okolica

Marmolada jest wybitnym, zwartym masywem o kształcie (patrząc z góry) silnie wydłużonej elipsy o orientacji głównej osi w kierunkach wschód-zachód. Od położonego na północ masywu Porta Vescovo oddziela Marmoladę głęboka i rozległa przełęcz Passo Fedaia. Główny wierzchołek Marmolady, zwany Punta di Penia, ale również często tak samo jak cały masyw, znajduje się mniej więcej w jego środku. Ze szczytu Punta di Penia w kierunkach wschodnim i zachodnim biegną wyraźne granie. W kierunku południowym masyw załamuje się, tworząc pionową, osiemsetmetrową ścianę. Jest to jedna z najbardziej popularnych i wymagających ścian wspinaczkowych w Dolomitach. Północna część masywu ma charakter stromego zbocza, pokrytego rozległym, z dala widocznym lodowcem Ghiacciaio della Marmolada. Stanowi on jedyny duży lodowiec w Dolomitach. W ciągu ostatniego wieku stracił on 90 proc. objętości i może zniknąć w ciągu 15 lat. 3 lipca 2022 w wyniku oderwania się bloku lodu z powodu wysokich temperatur zginęło 11 osób[1].

W grani Marmolady wyróżnić można kilka szczytów. Są to kolejno od zachodu na wschód:

  • Punta Penia, 3343 m n.p.m.,
  • Punta Rocca, 3309 m n.p.m.,
  • Punta Ombretta, 3230 m n.p.m. (przynależność Ombretty do masywu Marmolady jest dyskusyjna),
  • Monte Serauta, 3069 m n.p.m.,
  • Pizzo Serauta, 3035 m n.p.m.

Pierwsze wejście

Marmolada – widok z Col Becchei (szczyt Parei) w Fanes, po lewej widać Szczyty Ciampestrin

Szczyt po raz pierwszy został zdobyty w 1864 roku przez Paula Grohmanna.

Wydarzenia

Przed I wojną światową granica pomiędzy Austrią i Włochami biegła przez Marmoladę. W czasie wojny przez masyw przechodziła linia frontu. Na Marmoladzie oraz na sąsiednich wierzchołkach niezależnie od pory roku trwały zacięte walki, w których z jednej strony uczestniczyli włoscy Alpini, a z drugiej strony austriaccy Strzelcy Alpejscy (Kaiserjägern). Żołnierze austriaccy zakwaterowani byli w tunelach biegnących w północnym czole lodowca, natomiast włoscy stacjonowali na południowych, skalnych urwiskach masywu. Po regresji lodowca odnajdywane bywały rzeczy należące do żołnierzy. Zgromadzono je razem z oporządzeniem żołnierskim w Muzeum I Wojny Światowej.

Zagospodarowanie turystyczne

Lodowiec Marmolada

Obecnie masyw Marmolady jest jednym z najpopularniejszych i najczęściej odwiedzanych miejsc w Dolomitach. Po północno-zachodniej stronie masywu znajduje się Canazei - znana miejscowość turystyczna. Z niewielkiej miejscowości Malga Ciapela położonej w pobliżu wschodniego krańca grani Marmolady poprowadzona została kolejka linowa Ferrovia della Marmolada, która osiąga wierzchołek Punta di Rocca. Na drugiej stacji przesiadkowej kolejki znajduje się bardzo ciekawe Muzeum I Wojny Światowej (Museo della Grande Guerra). Na szczyt główny, Punta di Penia można dostac się eksponowaną, lecz ubezpieczoną drogą (via ferrata) biegnącą po grani od zachodu. Trasa ta jest pozostałością po żołnierskiej ścieżce z czasów I wojny światowej, służącej do transportu zaopatrzenia dla walczących żołnierzy. Zimą z wierzchołka Punta di Rocca na Passo Fedaia i dalej do Malga Ciapella prowadzi Pista Bellunese - jedna z najpiękniejszych zjazdowych tras narciarskich w Alpach, o długości 12 km i różnicy poziomów ponad 1800 m. Zwiedzanie masywu ułatwia dostępna dla samochodów i autobusów pokryta asfaltem droga górska łącząca miejscowość Canazei z Malga Ciapella i przebiegająca przez Passo Fedaia.

Podanie o Lodowcu Marmolada

Podanie o Południowym Tyrolu opisuje legendarne powstanie lodowca. Początkowo na Marmoladzie nie było żadnego lodu ani śniegu, ale żyzne pastwiska i łąki. Przed sierpniowym świętem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny rolnicy przerwali jak zwykle sianokosy i udali się do doliny, by iść do kościoła. Pomimo że w święta obowiązywały dwa dni wolne od pracy, jeden z nich przepracował cały czas, aby bezpiecznie zebrać suche siano i poukładać je w stogi. Wtedy zaczął prószyć śnieg i padał tak długo, dopóki w końcu cała Marmolada nie pokryła się lodowcem.

  • Podania, Baśnie i Historie z Południowego Tyrolu. Część 1: Doliny Wipp, Puster, Gader. (Sagen, Märchen und Schwänke aus Südtirol. Band 1: Wipptal, Pustertal, Gadertal). Zebrane przez Willi Mai. Pod redakcją i z komentarzem Leandera Petzoldta na zlecenie Towarzystwa Przyjaciół Tyrolskiej Kultury Ludowej. Wydawnictwo Tyrolia-Verlag Innsbruck, Wiedeń 2000. ISBN 3-7022-2227-8
Panorama 360° ze wschodniej grani Marmolady. Po lewej i prawej szczyt Punta Penia, na horyzoncie widać masyw pala (Palagruppe), Latemar, Rosengarten, Langkofel, Sella i Dolomity Ampezzaner
Panorama 360° ze wschodniej grani Marmolady. Po lewej i prawej szczyt Punta Penia, na horyzoncie widać masyw pala (Palagruppe), Latemar, Rosengarten, Langkofel, Sella i Dolomity Ampezzaner

Przypisy

Linki zewnętrzne

Read other articles:

SorabeJenis aksara Abjad BahasaMalagasiPeriodeabad ke-17 hingga 1823Aksara terkaitSilsilahHieroglif MesirProto-SinaiFenisiaAramNabathArabPegon? (diperdebatkan)[1][2]Sorabe Artikel ini mengandung transkripsi fonetik dalam Alfabet Fonetik Internasional (IPA). Untuk bantuan dalam membaca simbol IPA, lihat Bantuan:IPA. Untuk penjelasan perbedaan [ ], / / dan ⟨ ⟩, Lihat IPA § Tanda kurung dan delimitasi transkripsi. Abjad Sorabe (juga...

 

العلاقات الإكوادورية المارشالية الإكوادور جزر مارشال   الإكوادور   جزر مارشال تعديل مصدري - تعديل   العلاقات الإكوادورية المارشالية هي العلاقات الثنائية التي تجمع بين الإكوادور وجزر مارشال.[1][2][3][4][5] مقارنة بين البلدين هذه مقارنة عامة وم�...

 

Park in Fenway–Kenmore, Boston, Massachusetts, U.S. Forsyth ParkThe park's statue of John Endecott in 2019Location in Greater BostonNearest cityBoston, Massachusetts, U.S.Coordinates42°20′26″N 71°05′34″W / 42.34063°N 71.09284°W / 42.34063; -71.09284Area1.68 acres (0.68 ha) Forsyth Park is a 1.68-acre (0.68 ha)[1] park along the Fenway in Boston's Fenway–Kenmore neighborhood, in the United States. Part of the Emerald Necklace,[...

2011 2021 Élections départementales de 2015 en Tarn-et-Garonne 30 sièges au sein du conseil départemental les 22 et 29 mars 2015 Type d’élection Élections départementales Campagne Du 9 mars 2015 au 21 mars 2015 Du 23 mars 2015 au 28 mars 2015 Corps électoral et résultats Population 251 042 Inscrits au 1er tour 178 746 Votants au 1er tour 105 255   58,89 % Votes exprimés au 1er tour 100 554 Votes blancs au 1er tour 3 067 Votes nuls au 1er ...

 

خوسيه ماريا غارسيا أراندا معلومات شخصية الميلاد 3 مارس 1956 (العمر 68 سنة)مدريد الجنسية إسبانيا  تعديل مصدري - تعديل   خوسيه ماريا غارسيا أراندا (بالإسبانية: José María García-Aranda)‏، من مواليد 3 مارس 1956 في مدريد، حكم كرة قدم إسباني دولي سابق.[1] حكم في كأس العالم لكرة القدم 1998، ...

 

SDSicherheitsdienst des Reichsführers-SSSD sleeve insignia.SD adalah sebuah cabang dari SS.Personel SD di PolandiaInformasi lembagaDibentuk1932Nomenklatur lembaga sebelumnyaIc-Dienst 1931Dibubarkan8 Mei 1945JenisPelayanan IntelijensiWilayah hukum Jerman NaziWilayah di Eropa yang didudukiKantor pusatPrinz-Albrecht-Straße, BerlinPegawai6,482 sekitar Februari 1944[1]MenteriHeinrich Himmler 1931–1945, Reichsführer-SSPejabat eksekutifSS-Obergruppenführer Reinhard Heydrich, Chef ...

Синелобый амазон Научная классификация Домен:ЭукариотыЦарство:ЖивотныеПодцарство:ЭуметазоиБез ранга:Двусторонне-симметричныеБез ранга:ВторичноротыеТип:ХордовыеПодтип:ПозвоночныеИнфратип:ЧелюстноротыеНадкласс:ЧетвероногиеКлада:АмниотыКлада:ЗавропсидыКласс:Пт�...

 

American novelist Dee BrownBornDorris Alexander BrownFebruary 29, 1908Alberta, Louisiana, U.S.DiedDecember 12, 2002(2002-12-12) (aged 94)Little Rock, Arkansas, U.S.EducationMLS (Master of Library Science)Occupations Librarian historian author SpouseSally StroudChildren2 Dorris Alexander Dee Brown (February 29, 1908 – December 12, 2002) was an American novelist, historian, and librarian. His most famous work, Bury My Heart at Wounded Knee (1970), details the history of the United States...

 

Riki Maiocchi Nazionalità Italia GenerePopRockBeat Periodo di attività musicale1964 – 1972 Strumentovoce, chitarra Sito ufficiale Modifica dati su Wikidata · Manuale Riki Maiocchi, vero nome Enrico Maiocchi (Milano, 27 maggio 1940 – Milano, 2 febbraio 2004), è stato un cantante italiano, conosciuto per essere stato il fondatore del complesso dei Camaleonti; a inizio carriera ha usato il nome Riky[1][2], ed è spesso indicato erroneamente co...

2019 American science fiction action thriller film by Ang Lee Gemini ManTheatrical release posterDirected byAng LeeScreenplay by David Benioff Billy Ray Darren Lemke Story by Darren Lemke David Benioff Produced by Jerry Bruckheimer David Ellison Dana Goldberg Don Granger Starring Will Smith Mary Elizabeth Winstead Clive Owen Benedict Wong CinematographyDion BeebeEdited byTim SquyresMusic byLorne BalfeProductioncompanies Skydance Jerry Bruckheimer Films Fosun Pictures Alibaba Pictures Distribu...

 

Northern Irish footballer (born 1956) For other people with the same name, see James Nicol (disambiguation). This biography of a living person needs additional citations for verification. Please help by adding reliable sources. Contentious material about living persons that is unsourced or poorly sourced must be removed immediately from the article and its talk page, especially if potentially libelous.Find sources: Jimmy Nicholl – news · newspapers · books ·...

 

2000 song by U2 and Daniel Lanois The Ground Beneath Her FeetCover of the US promotional singleSong by U2 with Daniel Lanoisfrom the album The Million Dollar Hotel: Music from the Motion Picture Released8 February 2000GenreRockLength3:44LabelIsland / InterscopeComposer(s)U2Lyricist(s)Salman RushdieProducer(s)Daniel Lanois, Brian Eno The Ground Beneath Her Feet is a song by Irish rock band U2. It appears in the 2000 film The Million Dollar Hotel, which was produced by U2 lead vocalist Bono, an...

National legal system This article is about the Ukrainian legal system. For primary legislation in Ukraine, see Law of Ukraine (legislation). This article uses bare URLs, which are uninformative and vulnerable to link rot. Please consider converting them to full citations to ensure the article remains verifiable and maintains a consistent citation style. Several templates and tools are available to assist in formatting, such as reFill (documentation) and Citation bot (documentation). (August ...

 

此條目可参照外語維基百科相應條目来扩充。若您熟悉来源语言和主题,请协助参考外语维基百科扩充条目。请勿直接提交机械翻译,也不要翻译不可靠、低品质内容。依版权协议,译文需在编辑摘要注明来源,或于讨论页顶部标记{{Translated page}}标签。 Osagyefo克瓦米·恩克鲁玛第三届非洲联盟主席任期1965年10月21日—1966年2月24日前任贾迈勒·阿卜杜-纳赛尔继任约瑟夫·亚瑟·�...

 

جزء من سلسلة مقالات حولالشيعة العقيدة توحيد الله الإيمان بالملائكة الإيمان بالكتب السماوية الإيمان بالرسل والأنبياء الإيمان باليوم الآخر الإيمان بالقضاء والقدر إحياء شهر مُحرَّم الحرام التوسل عصمة الأئمَّة الاعتقاد بغيبة المهدي الأعياد والمناسبات عيد الفطر عيد الأضحى...

American public college Jacksonville, Florida, US Florida State College at JacksonvilleFormer namesFlorida Community College at Jacksonville (1986–2009)Florida Junior College (1965–1986)TypePublic collegeEstablished1966; 58 years ago (1966)Parent institutionFlorida College SystemAcademic affiliationsFlorida College SystemEndowment$53.5 million (2020)[1]PresidentJohn AvendanoStudents49,721[2]LocationJacksonville, Florida, U.S.30°20′05.0″N 81°39′35�...

 

Nughedu Santa Vittoria Nughèdu Santa ItòriaKomuneComune di Nughedu Santa VittoriaLokasi Nughedu Santa Vittoria di Provinsi OristanoNegaraItaliaWilayah SardiniaProvinsiOristano (OR)Pemerintahan • Wali kotaFrancesco MuraLuas • Total28,57 km2 (11,03 sq mi)Ketinggian496 m (1,627 ft)Populasi (2016) • Total485[1]Zona waktuUTC+1 (CET) • Musim panas (DST)UTC+2 (CEST)Kode pos09080Kode area telepon0783Situs webhttp:...

 

يواكيم أمير بلجيكا، أرشيدوق النمسا وإستي معلومات شخصية الميلاد 9 ديسمبر 1991 (33 سنة)  مواطنة بلجيكا  مشكلة صحية مرض فيروس كورونا 2019[1]  الأب لورينز أمير بلجيكا، أرشيدوق النمسا وإستي  الأم أميرة أستريد من بلجيكا، أرشيدقة النمسا-إستي  إخوة وأخوات أميديو أمير بل�...

Russian composer (1882–1971) Stravinsky redirects here. For other uses, see Stravinsky (disambiguation). In this name that follows Eastern Slavic naming customs, the patronymic is Fyodorovich and the family name is Stravinsky. Igor StravinskyStravinsky in the early 1920sBorn(1882-06-17)17 June 1882Oranienbaum, Saint Petersburg, RussiaDied6 April 1971(1971-04-06) (aged 88)New York City, USOccupationsComposerconductorpianistWorksList of compositionsSpouses Yekaterina Stravinsky R...

 

Si ce bandeau n'est plus pertinent, retirez-le. Cliquez ici pour en savoir plus. Cet article ne cite pas suffisamment ses sources (février 2024). Si vous disposez d'ouvrages ou d'articles de référence ou si vous connaissez des sites web de qualité traitant du thème abordé ici, merci de compléter l'article en donnant les références utiles à sa vérifiabilité et en les liant à la section « Notes et références ». En pratique : Quelles sources sont attendues ? ...