Maria Magdalena Andrzejkowicz-Buttowt

Data i miejsce urodzenia	22 lipca 1852 Bałandycze
Data i miejsce śmierci	maj 1933 Porczów
Narodowość	polska
Dziedzina sztuki	malarstwo
Ważne dzieła
Kochanowski nad zwłokami Urszulki Kardynał Jan Medici z Pomponiusem Laetusem przy wykopaliskach rzymskich Władysław Łokietek w grocie Ojcowa Miłosierdzie królowej Jadwigi
Multimedia w Wikimedia Commons

Maria Magdalena Andrzejkowicz-Buttowt (ur. 22 lipca 1852 w Bałandyczach, zm. w maju 1933 w Porczowie) – polska malarka. W źródłach występuje także jako Magdalena Andrzejkowicz, Andrzeykowicz, Andrzejkowicz-Butowt lub Andrzejkowiczówna.

Była córką Jarosława Andrzejkowicza, uczestnika powstania styczniowego. Jej matka była najprawdopodobniej Angielką. Jej ojca, z całą rodziną, w ramach represji popowstaniowych zesłano do Rosji (gubernia pezneńska). W 1867 r. rodzina przeniosła się do Rygi, zapewne później powrócili na ziemie polskie. W latach 1872–1874 i 1876–1877 studiowała malarstwo w Monachium oraz u A. Liezen-Mayera^[1]. W roku 1875 i w 1876 wyjeżdżała do Włoch. Od 1881 r. mieszkała w Warszawie oraz majątku własnym Hornostajewicze pod Wołkowyskiem.

Ze względu na postępującą chorobę wzroku artystka musiała zaprzestać kariery malarskiej – w 1907 r. odnotowano, że już nie maluje od dłuższego czasu. Oddała się wtedy działaniom filantropijnym i oświatowym. Zmarła w 1933 roku^[2].

Czas działalności artystycznej Andrzejkowicz-Buttowt przypada na lata 70. i 80. XIX wieku. Debiut malarski zaliczyła w 1876 roku, w krakowskim Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych, wystawiając obraz pt. Kochanowski nad zwłokami Urszulki^[1]. W latach 1873–1880 była członkinią monachijskiego Kunstvereinu, gdzie pokazywała swoje obrazy. W roku 1907 odnotowano, że zgłosiła swój akces do Litewskiego Towarzystwa Artystów Plastyków w Wilnie^[2].

Andrzejkowicz-Buttowt regularnie pokazywała swoje prace w Polsce – w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie (lata 1876, 1883, 1884, 1886) oraz Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie (którego była członkinią) – lata 1877, 1882, 1885, 1888) oraz w Salonie Ungra w 1880^[1], ^[2][3].

W 1881 roku zaczęła prowadzić kursy malarskie dla kobiet w Warszawie. Maria Magdalena Andrzejkowicz-Butowtt jest również uważana za jedną z pierwszych zbieraczek obiektów ludowej sztuki zakopiańskiej^[2].

Jej obrazy były także reprodukowane w ówczesnej prasie ilustrowanej – np. w „Biesiadzie Literackiej”, „Tygodniku Illustrowanym”, „Kłosach”, co do dzisiaj daje pogląd na temat jej twórczości, pomimo tego, że los większości jej dzieł nie jest znany^[4].

Jej prace były znane w Polsce i spotykały się z zainteresowaniem krytyki. Jak pisał Wojciech Gerson, artystka odznaczała się „wybornym rysunkiem i wielką wytrawnością wykonania”, a także „żywością barw i efektu światłocieniowego”^[2]. Tematyka jej prac to sceny historyczne i rodzajowe, przede wszystkim z historii Polski. Lija Skalska-Miecik tak opisywała jej twórczość:

Malarstwo jej ukształtowało się pod wpływem niemieckich pedagogów, zwłaszcza Liezena-Mayera i innych malarzy z kręgu Karla Piloty'ego. Jej sztukę wyróżnia solidne przygotowanie warsztatowe, umiejętne aranżowanie kompozycji, m.in. scen wielofigurowych, bardzo dobry rysunek; w ujęciu postaci, w ich gestach i pozach znać wpływ zabarwionej sentymentalizmem sztuki akademickiej^[2]

Zachowane:

• Kardynał Jan Medici z Pomponiusem Laetusem przy wykopaliskach rzymskich, olej na płótnie, Muzeum Narodowe w Warszawie.
• Władysław Łokietek w grocie Ojcowa, olej na płótnie, Muzeum Narodowe w Krakowie.

Znane z ilustracji w czasopismach lub innych wydawnictw:

• Miłosierdzie królowej Jadwigi, reprodukowane w „Tygodniku Ilustrowanym” w 1884 r.
• Kochanowski nad zwłokami Urszulki, reprodukowane w „Tygodniku Ilustrowanym” w 1878 r.
• Wezwanie na gody, reprodukowany w „Kłosach” w 1886 r.

Znane tylko z tytułów (pokazywanych w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie)^[3]:

• W lesie, 1879 r.
• Chrystus przywracający wzrok ślepemu, 1882 r.
• Portret mężczyzny, 1882 r.
• Portret Wandalina Pusłowskiego, 1882 r.
• Przy wnuku, 1882 r.

• Ludwik Grajewski, Bibliografia ilustracji w czasopismach polskich XIX i pocz. XX w. (do 1918 r.), Warszawa 1972.
• Irena Jakimowicz, Andrzejkowicz-Buttowt Maria Magdalena, [w:] Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających. Malarze – rzeźbiarze – graficy, t. 1 [A-C], red. Jolanta Maurin-Białostocka, Hanna Bartnicka-Górska, Janusz Derwojed i inni, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1971, s. 35-36.
• Lija Skalska-Miecik: Maria Magdalena Andrzejkowicz-Buttowt. W: Artystki polskie. Katalog wystawy. Agnieszka Morawińska (red.). Warszawa: Muzeum Narodowe w Warszawie, 1991.
• Janina Wiercińska, Katalog prac wystawionych w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie w latach 1860-1914, Wrocław – Warszawa – Kraków 1969 (Źródła do dziejów sztuki polskiej, red. A. Ryszkiewicz, t. 14).
• Irena Jakimowicz: Słownik Artystów Polskich. Warszawa: Ossolineum, 1971.