Maria Józefa Gerson-Dąbrowska

Maria Gerson-Dąbrowska podczas otwarcia wystawy w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie z okazji 100. rocznicy urodzin Wojciecha Gersona w czerwcu 1931
Data i miejsce urodzenia	24 sierpnia 1869 Warszawa
Data i miejsce śmierci	21 stycznia 1942 Warszawa
Dziedzina sztuki	literatura, malarstwo, rzeźbiarstwo
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wikiźródłach
Cytaty w Wikicytatach

Maria Józefa Gerson-Dąbrowska (ur. w 24 sierpnia 1869 w Warszawie^[1], zm. 21 stycznia 1942 tamże) – polska malarka, rzeźbiarka, pisarka, historyczka i krytyczka sztuki, publicystka oraz pedagożka^[2] [3] .

Ukończyła gimnazjum K.Czarneckiej w Warszawie (1887) oraz kurs wychowania przedszkolnego^[1]. Kształciła się pod kierunkiem ojca (malarstwo i rysunek), a także Hipolita Marczewskiego i Jana Wojdygi (rzeźba). Następnie w 1895 roku podjęła studia w Paryżu: w zakresie rzeźby u Denysa Puecha oraz malarstwa w Académie Julian u Williama-Adolphe'a Bouguereau i Gabriela Ferriera w latach 1896–1898^[2] .

Wystawiała od 1891 roku w salonach warszawskich, takich jak Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych oraz Salonie Krywulta^[4] [5] . Ponadto, jej prace były pokazywane także w Paryżu, Lwowie i Krakowie. Wykonała m.in. tablicę pamiątkową ustanowioną dla uczczenia Fryderyka Chopina w setną rocznicę urodzin kompozytora (1910), która znajduje się w Parku miejskim im. Adama Mickiewicza w Sanoku przy tzw. Źródełku Chopina na północnym stoku parku^[6][7]. Na Wystawie Powszechnej w Paryżu w 1900 roku otrzymała brązowy medal^[3] . Większość jej prac jest jednak obecnie zaginionych – są znane tylko z reprodukcji w ówczesnej prasie ilustrowanej lub jedynie z tytułów^[2] . Jej twórczość rzeźbiarską Ewa Micke-Broniarek określa w następujący sposób:

prace rzeźbiarskie Gersonówny cechuje dążenie do uchwycenia naturalnego ruchu postaci, w niektórych pobrzmiewa echa secesji: miękki, płynny modelunek, skłonność do dekoracyjnych układów fałd tkaniny lub bujnych kobiecych włosów, wreszcie liryczny, wyciszony nastrój całej kompozycji^[3] .

Od 1904 roku pracowała w szkole artystycznej A. Conti w Warszawie (dział rzeźby), była także nauczycielką rysunku w warszawskich szkołach średnich^[2] .

W latach 1888–1914 pracowała w tajnym kole oświaty ludowej^[1], zaś w latach 1901–1939 działała w Związku Teatrów Ludowych – publikowała wówczas prace z zakresu sztuki i literatury scenicznej^[2] . Członkini Stowarzyszenia Artystek Polskich od momentu jego powstania w 1889 roku^[2] .

Autorka cenionych utworów dla dzieci i młodzieży, zwłaszcza utworów dramatycznych, przez nią również inscenizowanych w teatrach szkolnych. Wydała m.in.: Historię prawdziwą o Grzesiu z Sanoka (z powieści J.I. Kraszewskiego) (1899)^[8], Obrazki historyczne uscenizowane (1911)^[9], Baśń o królowej Róży. Fantazja w 3 odsłonach (1924), Obrazy żywe (1920)^[10], Ubiory teatralne (1922), Wielcy artyści. Ich życie i dzieła (1924), Polscy artyści. Ich życie i dzieła (1927), Burek i jego przyjaciele (1908)^[11], Nasi przyjaciele (1936).

W latach 1918–1938 współpracowała również z prasą, publikując swoje teksty (z reguły artykuły i drobne utwory literackie) m.in. w „Kobiecie Współczesnej”, „Tygodniku Mód i Powieści”, „Echu Muzycznym” czy „Teatrze Ludowym”^[3] . Zamieszczała również utwory w prasie dla dzieci i młodzieży^[3] .

Była córką malarza Wojciecha Gersona i Natalii z Frydrychów. Siostra Jadwigi Gerson-Bobińskiej^[2] [3] . Od 9 czerwca 1903 roku była żoną pisarza i nauczyciela Ignacego Dąbrowskiego (1869–1932)^[12][2] . Wykonała jego rzeźbę portretową na pomniku nagrobnym na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie, gdzie także została pochowana (kwatera 39-4-17,18)^[13][14].

• Złoty Krzyż Zasługi (9 listopada 1931)^[15]
• Medal 3 Maja

Zachowane:

• Medal z okazji 50-lecia śmierci Fryderyka Chopina, 1899, Muzeum Narodowe w Warszawie
• Portret Juliusza Słowackiego, 1894, popiersie, terakota, Muzeum Narodowe w Warszawie^[3] 

Znane z reprodukcji lub fotografii w czasopismach lub innych wydawnictwach^[16] :

• W ucieczce do Egiptu (lub Ucieczka do Egiptu, gips, TZSP w Warszawie, 1898 i 1907) – praca nagrodzona listem pochwalnym na konkursie TZSP w 1898 oraz honorową wzmianką na wystawie Société des artistes français w tym samym roku^[3] 
• Portret (pastel przedstawiający kobietę w fotelu, Salon Krywulta, 1899)
• Melancholia (rzeźba, Salon Krywulta – Wystawa Artystek, 1900)
• Epitafium Jana Pankiewicza (kościół popijarski w Warszawie, 1901)
• Madonna (Salon Krywulta - Wystawa Inaugurująca, 1900, pokazana także w TZSP w 1900 oraz 1907)

Prace pokazywane w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie lub Salonie Krywulta i obecnie znane tylko z tytułów^[4] [5] :

• Biust prof. Siwińskiego (rzeźba, Salon Krywulta, 1892)
• Biust Czesława Makowskiego (płaskorzeźba, Salon Krywulta, 1892)
• Biust Czesława Makowskiego (rzeźba, Salon Krywulta, 1892)
• Głowa mężczyzny (terakota, TZSP w Warszawie, 1892, pracę wylosował Edward Chrzanowski)
• Merkury (Salon Krywulta, 1892)
• Portret chłopca (popiersie, TZSP w Warszawie, 1893),
• Ranny (popiersie, TZSP w Warszawie, 1893),
• Popiersie starca (popiersie, TZSP w Warszawie, 1893),
• Strzelec (popiersie, TZSP w Warszawie, 1893),
• Głowa Etiopki (TZSP w Warszawie, 1893),
• Góralka (TZSP w Warszawie, 1893),
• Baba Jędza (głowa kobiety, terakota, TZSP w Warszawie, 1894)
• Ammeris (głowa kobiety, terakota, TZSP w Warszawie, 1894)
• Uśpiona (gips, TZSP w Warszawie, 1894)
• Prorok (popiersie, terakota, TZSP w Warszawie, 1895)
• Fantazja (głowa kobiety, terakota, TZSP w Warszawie, 1895)
• Głowa kobiety (studium, terakota, TZSP w Warszawie, 1895)
• Pocałunek (terakota, TZSP w Warszawie, 1896)
• Mefistofeles (terakota, TZSP w Warszawie, 1896)
• Popiersie (terakota, TZSP w Warszawie, 1896)
• Projekt na nagrobek (gips, TZSP w Warszawie, 1896)
• Statua kobiety (gips, TZSP w Warszawie, 1896)
• Dziewczyna z kwiatkiem (gips, TZSP w Warszawie, 1896)
• Biust Adama Mickiewicza (TZSP w Warszawie, 1897)
• Portret Siwińskiego (medal, gips, TZSP w Warszawie, 1897)
• Cztery rzeźby pod kloszem (gips, TZSP w Warszawie, 1898)
• Św. Salomea (gips, TZSP w Warszawie, 1898)
• Portret Mickiewicza (gips, TZSP w Warszawie, 1898)
• Studium (gips, TZSP w Warszawie, 1898)
• Królewna (terakota, TZSP w Warszawie, 1899)
• Medale Chopina (Salon Krywulta, 1899)
• Głowa męska (rzeźba, Salon Krywulta),
• Portret Zygmunta Dąbrowskiego (TZSP w Warszawie, 1901)
• Medalion (TZSP w Warszawie, 1901)
• Dzieci (TZSP w Warszawie, 1903)
• Studium (TZSP w Warszawie, 1903)
• Średniowieczna (TZSP w Warszawie, 1904)
• Portret p. M. D. (TZSP w Warszawie, 1904)
• Mieszczka krakowska (TZSP w Warszawie, 1904)
• Portret p. J. K. (TZSP w Warszawie, 1907)
• Portret p. J. D. (TZSP w Warszawie, 1907)
• Studium (TZSP w Warszawie, 1907)
• Pieczątka (TZSP w Warszawie, 1907)
• Popielniczka (TZSP w Warszawie, 1907)
• Marleau [?] (TZSP w Warszawie, 1907)

• Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 133–134. [dostęp 2020-08-15].
• Ludwik Grajewski, Bibliografia ilustracji w czasopismach polskich XIX i pocz. XX w. (do 1918 r.), Warszawa 1972, s. 79.
• Ewa Micke-Broniarek, Maria Gerson-Dąbrowska [nota katalogowa w:] Artystki polskie. Katalog wystawy, Muzeum Narodowe w Warszawie, red. Agnieszka Morawińska, Warszawa 1991, s. 162.
• Magdalena Płażewska, Warszawski Salon Aleksandra Krywulta (1880–1906), „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie” 1966, t. 10, s. 374.
• E. Szańkowska, Gerson-Dąbrowska Maria Józefa, [w:] Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających. Malarze – rzeźbiarze – graficy, t. 2 [D-G], Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1975, s. 316.
• Janina Wiercińska, Katalog prac wystawionych w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie w latach 1860–1914, Wrocław – Warszawa – Kraków 1969 (Źródła do dziejów sztuki polskiej, red. A. Ryszkiewicz, t. 14), s. 91.

• Utwory Marii Gerson-Dąbrowskiej w serwisie Polona.pl