Marga Klompé i Gerard Veldkamp w parlamencie podczas debaty nad Ustawą o Pomocy Ogólnej, 1963
Marga Klompé, właśc. Margaretha Albertina Maria Klompé (ur. 16 sierpnia1912 w Arnhem, zm. 28 października1986 w Hadze) – holenderska polityk Katolickiej Partii Ludowej (hol. Katholieke Volkspartij), minister pracy społecznej (1966–1971, 1956–1963), wielokrotna minister edukacji ad interim (1963, 1961–1962) – pierwsza kobieta na stanowisku ministra w Holandii (1956).
Margaretha Albertina Maria Klompé urodziła się 16 sierpnia 1912 roku w Arnhem[1]. Była córką Joannesa Petrusa Marii Klompé (1884–1954), właściciela firmy papierniczej i Ursuli Marii Josephy Aloijsii Verdang (1884–1966)[1].
Po ukończeniu szkoły w Arnhem w 1929 roku rozpoczęła studia chemiczne na uniwersytecie w Utrechcie, które po trzech latach zmuszona była przerwać z uwagi na złą sytuację finansową rodziny[2]. Choroba psychiczna ojca uniemożliwiła mu utrzymanie rodziny[1].
Po złożeniu egzaminu nauczycielskiego rozpoczęła pracę w katolickiej szkole średniej dla dziewcząt „Mater Dei” w Nijmegen[2], a następnie w Notre Dame des Anges w Ubbergen[1]. W zawodzie nauczyciela przepracowała w sumie siedemnaście lat[1].
Wkrótce ponownie podjęła studia, które ukończyła w 1936 roku, a następnie napisała pracę doktorską pod kierunkiem Hugo Rudolpha Kruyta (1882–1959) i w 1941 roku uzyskała stopień doktora nauk chemicznych[2]. Rok później podjęła studia doktoranckie z zakresu fizyki, które zarzuciła na rzecz studiów medycznych[2]. Studia te musiała przerwać, ponieważ podczas okupacji niemieckiej uniwersytet został zamknięty[2].
Podczas wojny Klompé jako członek korpusu ochotniczek (hol. Unie van Vrijwilligers) była zaangażowana w pomoc rannym żołnierzom podczas walk o Grebbeberg w trakcie niemieckiej kampanii holenderskiej w 1940 roku[2][1]. Od 1941 roku działała jako kurier pod pseudonimem Dr Meerbergen, pracując m.in. dla działającego w opozycji arcybiskupa Johannesa de Jonga (1885–1955)[2]. W 1943 roku została wiceprezesem unii korpusów ochotniczek (hol. Unie van Vrouwelijke Vrijwilligers – UVV) i funkcję tę sprawowała przez 10 lat[2]. Pomagała podczas ewakuacji Arnhem w 1944 roku, a następnie ukrywała się w Otterlo i w Apeldoorn[2]. Po wyzwoleniu Arnhem zaangażowała się w życie publiczne[2].
W 1945 roku wstąpiła do Niderlandzkiego Ruchu Ludowego (hol. Nederlandse Volksbeweging). Następnie rozważała wstąpienie do powstałej w 1946 roku na bazie ruchu Partii Pracy (hol. Partij van de Arbeid – PVDA), jednak z uwagi na jej bliskość z dawną Socjaldemokratyczną Partią Pracy (hol. Sociaal-Democratische Arbeiderspartij) zdecydowała się na Katolicką Partię Ludową (hol. Katholieke Volkspartij)[2]. Klompé została również członkiem Stowarzyszenia Kobiet z Wykształceniem Akademickim (VVAO) (hol. Vereniging van Vrouwen met Academische Opleiding – VVAO) i zaangażowała się w działalność Holenderskiego Komitetu Kobiet (hol. Nederlandse Vrouwen Comité – NVC)[1].
Rozczarowana wynikiem wyborów w 1946 roku, w których żadnej kobiecie nie udało się uzyskać mandatu do parlamentu, w 1947 roku wraz z przyjacielem Wallym van Lanschotem założyła organizację Roomsch Katholiek Vrouwendispuut, by mobilizować kobiety do aktywnego uczestnictwa w życiu politycznym kraju[2]. Klompé została szefową organizacji i funkcję tę sprawowała do 1950 roku[2]. Utrzymywała bliskie kontakty z innymi organizacjami kobiecymi i w 1947 roku za wstawiennictwem NVC[1] otrzymała miejsce w delegacji holenderskiej na pierwsze posiedzenie Zgromadzenia Ogólnego Organizacji Narodów Zjednoczonych[2]. Wówczas inni katoliccy członkowie delegacji – poseł do Tweede KamerMaan Sassen (1911–1995) i członek Eerste KamerLeo Beaufort (1890–1965) – zaczęli namawiać ją, by sama kandydowała w wyborach parlamentarnych[2]. Niechętnie się zgodziła, nalegając na dalsze miejsce na liście[1]. Nie zdobyła mandatu, lecz wkrótce uzyskała miejsce w parlamencie, zastępując Sassena, który objął funkcję ministra terytoriów zamorskich[2]. W parlamencie zajmowała się polityką zagraniczną[2]. Była posłem od 12 sierpnia 1948 do 13 października 1956 roku[3]. W latach 1949–1956 – jako jedyna kobieta[1] – zasiadała w Zgromadzeniu Parlamentarnym Rady Europy[2]. W latach 1952–1956 – również jako jedyna kobieta[1] – zasiadała w parlamencie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali[2]. Prasa nazywała ją wówczas „Miss Europe”[1].
13 października 1956 roku została mianowana ministrem pracy społecznej w czwartym rządzie Willema Dreesa (1886–1988) – była pierwszą kobietą w historii Holandii na stanowisku ministra[2][3][1]. W okresach od 7 listopada 1961 do 4 lutego 1962 roku i od 23 kwietnia 1963 do czerwca 1963 roku pełniła również funkcję ministra edukacji, sztuki i nauki w zastępstwie za chorego Calsa[3]. Pod koniec kadencji udało jej się doprowadzić do przyjęcia przez parlament Ustawy o Pomocy Ogólnej (1963)[3], co uznawała za swoje największe osiągnięcie[2]. O nowym prawie mówiła, że było to „wielkie przejście od łaski do sprawiedliwości”[2]. Funkcję ministra sprawowała do 24 lipca 1963 roku[3].
Po wygranych wyborach w 1963 roku nie chciała już pełnić funkcji w rządzie i pozostała regularnym posłem[2]. W parlamencie zasiadała od 2 lipca 1963 do 22 listopada 1966 roku[3]. Podczas tzw. Nocy Schmelzera z 13 na 14 października 1966 roku zagłosowała w interesie jedności partii przeciwko rządowi swojego przyjaciela Jo Calsa (1914–1971)[2]. Po wielokrotnych namowach nowego premiera Jelle Zijlstry (1918–2001) objęła w końcu w 1966 roku funkcję ministra kultury, rekreacji i pracy społecznej, z której zrezygnowała po kilku miesiącach[2].
Po kolejnych wygranych wyborach w 1967 roku jej partia promowała ją na stanowisko premiera, które Klompé odrzuciła z uwagi na brak wystarczającej wiedzy z zakresu finansów i gospodarki[1] – premierem został Piet de Jong (1915–2016). Od 23 lutego 1967 do 5 kwietnia 1967 roku Klompé zasiadala w parlamencie[3], po czym ponownie objęła funkcję ministra kultury, rekreacji i pracy społecznej[2], którą sprawowała do 6 lipca 1971 roku[3].
W 1971 roku odeszła z polityki i poświęciła się pracy w organizacjach kościoła katolickiego na rzecz pokoju i bezpieczeństwa, gdzie udziela się już wcześniej[2]. Od 1967 roku pracowała w Papieskiej Radzie Iustitia et Pax[2]. Pracowała również dla holenderskiej Rady Biskupów i Konferencji Episkopatu[2].
Klompé zmarła po długiej chorobie 28 października 1986 roku w rodzinnej Hadze[1]. Nigdy nie wyszła za mąż i nie miała dzieci[2].
Odznaczenia i nagrody
1971 – Minister van Staat[2] – Klompé otrzymała honorowy tytuł z rąk królowej Juliany jako pierwsza kobieta w historii[1]
