Man’usze

Al-Man’ouché, symboliczna praktyka kulinarna w Libanie[a]
Niematerialne dziedzictwo kulturowe UNESCO
Ilustracja
Man’usze z zatarem
Państwo

 Liban

Typ

niematerialne dziedzictwo kulturowe

Numer ref.

02000

Region[b]

Kraje arabskie

Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę

2023
na 18. sesji

brak współrzędnych

Man’usze (arab. ‏المنقوشة‎ trb. Al-Mnkusza trl. āl-mnqūšť), l. mn. mana’isz (arab. ‏مناقيش‎ trb. mnakisz trl. mnāqīš)[1] – tradycyjna bliskowschodnia potrawa charakterystyczna dla kuchni lewantyńskiej(inne języki)[2], mająca formę płaskiego placka przypominającego pizzę, najczęściej podawanego z mieszanką ziół zwaną zatar.

W grudniu 2023 roku podczas odbywającej się w Kasane 18. sesji Międzyrządowego Komitetu ds. Ochrony Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego man’usze jako symboliczną praktykę kulinarną w Libanie wpisano na listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO[3][4].

Charakterystyka

Mana’isz wypiekane i sprzedawane na targu w Bejrucie (2009)

Man’usze jest popularnym daniem jedzonym na śniadanie w Libanie, Syrii, Jordanii i Palestynie[5]. Może stanowić również przystawkę do pikantnych potraw nadziewanych serem, mięsem lub szpinakiem[6]. Placki przygotowywane są zarówno w domach (wówczas głównie przez gospodynie[6]), jak również sprzedaje się je w małych piekarniach zwanych furn[1] oraz na straganach i w kioskach na targowiskach[6].

Ciasto drożdżowe na man’usze wyrabia się ręcznie, spłaszcza i rozciąga opuszkami palców, formując cienki placek[3][4] zagłębiony w środku, aby zapobiec spływaniu składników[6]. W najbardziej klasycznym wariancie ciasto pokrywa się zatarem – charakterystyczną dla kuchni libańskiej aromatyczną mieszanką tymianku, oregano, majeranku, sumaka, prażonego sezamu, soli i oliwy z oliwek[1][6]. Przygotowywaniu ciasta towarzyszą modły o jego wyrośnięcie – muzułmanie recytują początek sury Al-Fatihy, zaś chrześcijanie odmawiają kilka modlitw i wykonują znak krzyża, zanim pozwolą ciastu odpocząć[3][4].

Ciasto piecze się w piecach stalowych (sadż, arab. ‏صاج‎), cylindrycznych piecach z cegły i gliny (tanur, arab. ‏تنور‎), otwartych piecach z gliny i słomy (tabun, arab. ‏طابون‎) oraz piecach gazowych lub opalanych drewnem[6]. Po wypieczeniu często do mana’isz dodaje się świeże pomidory, ogórki, oliwki, cebulę czy liście mięty[1][3]. Oprócz warzyw popularnymi dodatkami są dostępne w Libanie sery – labne(inne języki) (arab. ‏لبنة‎), akawi(inne języki) (arab. ‏عكاوي‎), kaszkawan (arab. ‏قشقوان‎) lub zwykły twaróg – oraz kaszk(inne języki) (arab. ‏كشك‎), czyli rodzaj wysuszonego jogurtu zmieszanego z kaszą bulgur lub ziarnami zbóż[1]. Istnieje też wersja man’usze z mięsem nosząca nazwę lahm bi-ma’ażin (arab. ‏لحم بعجين‎), od której pochodzi nazwa tureckiej potrawy lahmacun[1]. Po uzupełnieniu o dodatki mana’isz składane są na pół i podawane do spożycia[1][6].

Tradycja wypiekania mana’isz przekazywana jest głównie z pokolenia na pokolenie w rodzinach. Wszyscy domownicy biorą udział w przygotowywaniu potrawy, a podział obowiązków jest ściśle określony. Man’usze stanowi czynnik integrujący społeczeństwo w Libanie oraz innych krajach Lewantu, gdyż jest ważnym elementem tradycyjnych porannych spotkań sobhhiyé[3].

Przypisy

  1. a b c d e f g Tomasz Kania, Kuchnia libańska – smacznego! [online], Domwschodni, 9 lipca 2018 [dostęp 2024-12-07] (ang.).
  2. Michael Specter, The Eternal Magic of Beirut [online], T: The New York Times Style Magazine, 2 maja 2016 [dostęp 2024-12-07] (ang.).
  3. a b c d e Dziedzictwo niematerialne – Liban. Polski Komitet ds. UNESCO. [dostęp 2024-12-07].
  4. a b c Al-Man’ouché, an emblematic culinary practice in Lebanon [online], ich.unesco.org [dostęp 2024-12-07] (ang.).
  5. Lisa Kaaki, Tayba: Bite-size savory delicacies [online], Arab News(inne języki), 26 marca 2014 [dostęp 2024-12-07] (ang.).
  6. a b c d e f g Al-Man’ouché, an emblematic culinary practice in Lebanon – Nomination form [online], ich.unesco.org, 15 grudnia 2022 [dostęp 2024-12-07] (ang.).