Maksymilian Heilpern

Maksymilian Heilpern
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

8 stycznia 1856
Warszawa

Data śmierci

15 listopada 1924

Zawód, zajęcie

przyrodnik, nauczyciel

Multimedia w Wikimedia Commons
Grób Maksymiliana Heilperna na cmentarzu żydowskim w Warszawie

Maksymilian Heilpern (ur. 8 stycznia 1856 w Warszawie, zm. 15 listopada 1924) – polski przyrodnik, nauczyciel, zesłaniec syberyjski, działacz na rzecz asymilacji Żydów i socjalista żydowskiego pochodzenia.

Życiorys

Maurycy Maksymilian Heilpern urodził się w Warszawie 8 stycznia 1856 jako syn kupca Pinkasa[1]. Miał starszych braci, którzy brali udział w powstaniu styczniowym. Wśród nich był Izydor, który był adiutantem Mariana Langiewicza. Jego siostrą była Paulina Kon, matka Feliksa. Ożenił się z Ernestyną z Gutmanów (1870-1926), z którą miał syna Bolesława (1893-1915), żołnierza Legionów Polskich. Siostra żony Bronisława (1866-1951) była żoną Juliana Marchlewskiego.

Po uzyskaniu świadectwa dojrzałości w 1876 wstąpił na kierunek przyrodniczy wydziału matematyczno-fizycznego Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego. Rozpoczął działalność w tajnym Towarzystwie Oświaty Narodowej, założonym przez Konrada Prószyńskiego i Mieczysława Brzezińskiego, którego celem było szerzenie oświaty na terenach wiejskich. Heilpern skupiał się przy tym na popularyzowaniu samouctwa. Był również zainteresowany poprawą sytuacji ludności miejskiej, co skłoniło go do zainteresowania się ideami socjalizmu.

Działał w kółkach socjalistycznych a później został członkiem Międzynarodowej Partii Socjalno-Rewolucyjnej Proletariat[2]. Wcześniej jednak, to jest w sierpniu 1879, został aresztowany i osadzony wraz z Stanisławem Landym, Wacławem Sieroszewskim i innymi socjalistami w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej. Przebywał tam przez dwa lata, w trakcie których współredagował tajną gazetkę więzienną Gazetę więźnia. Ostatecznie został zesłany na Syberię, gdzie spędził 3 lata. W trakcie zesłania studiował florę Syberii, organizował wśród zesłańców kółka samokształceniowe i pracował jako nauczyciel. W 1891 został wraz Izydorem (Izraelem) Fatersonem współzałożycielem Żydowskiej Organizacji Polskiej Partii Socjalistycznej - najstarszej organizacji żydowskiej działającej w Królestwie Polskim[3][4].

Powróciwszy do kraju podjął przerwane studia na Uniwersytecie Warszawskim, pracując równocześnie jako nauczyciel zarówno na pensjach, jak i na rozmaitych kursach. W 1887 uzyskał stopień kandydata nauk i świadectwo nauczyciela domowego. Wygłaszał liczne odczyty z dziedziny nauk przyrodniczych m.in. w Stowarzyszeniu Nauczycielstwa Polskiego, Polskim Towarzystwie Krajoznawczym (którego był współzałożycielem[5]), Towarzystwie Ogrodniczym czy Towarzystwie Miłośników Przyrody.

Był także wykładowcą w Uniwersytecie Latającym, który wykształcił rzesze późniejszych działaczek społecznych czy nauczycielek. Władze carskie odebrały Heilpernowi uprawnienia do nauczania w szkołach za „nieprawomyślność” i nauczanie po polsku. W tej sytuacji w 1891 r. Heilpern podjął pracę nauczyciela w warsztatach rzemieślniczych imienia dr Ludwika Natansona, przekształconych później w szkołę rzemieślniczą dla młodzieży żydowskiej. Warsztaty te miały na celu nie tylko wykształcenie rzemieślników Żydów, lecz także danie uczniom pewnej ilości ogólnej wiedzy i wyrobienie w niej postaw społecznych. Heilpern pracował w tych zakładach przez 33 lata, nie tylko organizując je, lecz również tworząc podręczniki. Uważał przy tym, iż wspólne kształcenie młodzieży żydowskiej i polskiej sprzyja lepszemu zrozumienie i wzajemnej integracji obu grup. Działacz Towarzystwa Kultury Polskiej (1906-1913)

Poza pracą nauczycielską w zakładach imienia Natansona Heilpern prowadził liczne wykłady i kursy dydaktyczne i pedagogiczne dla nauczycieli. Dużo publikował, adresując swe książki zarówno do fachowców - nauczycieli, jak i do prostych ludzi - samouków. 28 sierpnia 1915 r. przywrócono Heilpernowi prawo nauczania w szkołach średnich i wyższych. W niepodległej Polsce został powoływany przez Ministerstwo Oświaty do układania planów programów szkół zawodowych, oceny podręczników oraz do prac i narad nad organizacją szkolnictwa zawodowego.

Zmarł 15 listopada 1924. Nad jego grobem mowy wygłosił minister oświaty Bolesław Miklaszewski oraz przedstawiciel rzemieślników żydowskich.

Jest pochowany w alei głównej cmentarza żydowskiego przy ulicy Okopowej w Warszawie (kwatera 66, rząd 1)[6][7].

Publikacje

Przypisy

  1. ↑ Grób Pinkusa Heilperna w bazie danych Cmentarza Żydowskiego przy ul. Okopowej w Warszawie
  2. ↑ Tomasz Wołek Jak Żyd stawał się wrogiem w: Polityka 2 czerwca 2008
  3. ↑ Tomasz Domański, Edyta Majcher-Ociesa, Żydzi i wojsko polskie w XIX i XX wieku, Warszawa 2020, ISBN 978-83-8098-894-1, OCLC 1187153964 [dostęp 2022-01-24].
  4. ↑ Joshua D. Zimmerman, Poles, Jews, and the Politics of Nationality: The Bund and the Polish Socialist Party in Late Tsarist Russia, 1892–1914, Univ of Wisconsin Press, 26 stycznia 2004, ISBN 978-0-299-19463-5 [dostęp 2022-01-24] (ang.).
  5. ↑ Cmentarz żydowski w Warszawie s. 15
  6. ↑ Grób Maksymiliana Heilperna w bazie danych Cmentarza Żydowskiego przy ul. Okopowej w Warszawie
  7. ↑ Cmentarze m. st. Warszawy. Cmentarze żydowskie. Warszawa: Rokart, 2003. ISBN 83-916419-3-7.

Bibliografia

Linki zewnętrzne