PROFILPELAJAR.COM

Ludmyła Staryćka-Czerniachiwska
Людмила Михайлівна Старицька-Черняхівська
Data i miejsce urodzenia	29 sierpnia 1868 ; Kijów, gubernia kijowska, Imperium Rosyjskie
Data śmierci	1941, ZSRR
Zawód, zajęcie	pisarka, tłumaczka, działaczka społeczna
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ludmyła Staryćka-Czerniachiwska w ostatnich latach życia

Ludmyła Mychajliwna Staryćka-Czerniachiwska (ukr. Людмила Михайлівна Старицька-Черняхівська; ur. 17 sierpnia^?/29 sierpnia 1868 w Kijowie, zm. 1941 w drodze na zsyłkę do Kazachstanu^[1]) – ukraińska pisarka, dramaturżka i tłumaczka, działaczka społeczna.

Życiorys

Córka pisarza i dramaturga Mychajły Staryćkiego i Sofiji Staryckiej z d. Łysenko(inne języki), działaczki społecznej i aktorki^[2]^[3]. Ojciec wychowywał ją i jej siostry Mariję(inne języki) i Oksanę(inne języki) w takim duchu, by stały się aktywnymi uczestniczkami ukraińskiego życia społecznego. On i jej wuj Mykoła Łysenko dbali, by biegle poznała literacki język ukraiński^[3]. Ukończyła prywatne gimnazjum żeńskie Wiery Waszczenko-Zacharczenko w Kijowie. W latach 1888–1893 była związana z kołem literackim Plejada. Po śmierci Mykoły Łysenki stanęła na czele Ukraińskiego Klubu Literacko-Artystycznego w Kijowie^[2]. Była faktyczną współautorką dramatu historycznego Bohdan Chmielnicki, opublikowanego w 1897 r. przez jej ojca^[3]. Należała do tajnego Towarzystwa Ukraińskich Postępowców, które po rewolucji 1905 r. podjęło walkę o pewien zakres swobód narodowych dla Ukraińców w Imperium Rosyjskim: możliwość posługiwania się językiem ukraińskim w życiu społecznym i w Cerkwi, uznanie filologii ukraińskiej za dyscyplinę naukową. Współtworzyła ukraińskie biblioteki^[3]. Podczas I wojny światowej pracowała jako siostra miłosierdzia w szpitalu wojskowym i była członkinią komitetu pomocy Ukraińcom-uchodźcom wojennym w Kijowie^[2].

Po rewolucji lutowej i obaleniu caratu w 1917 r. została wybrana do Ukraińskiej Centralnej Rady^[2]. Współpracowała z pismem Literaturno-naukowyj wisnyk^[3]. W 1919 r. współtworzyła Narodową Radę Kobiet Ukraińskich, utworzoną w Kamieńcu Podolskim, została również jej wiceprzewodniczącą^[2]. Współtworzyła Ukraińskie Towarzystwo Naukowe i Kijowskie Towarzystwo Proswita im. Tarasa Szewczenki^[2]. W 1921 r. brała udział w soborze duchowieństwa i świeckich prawosławnych, podczas którego w Kijowie ogłoszono powstanie Ukraińskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego^[4].

Pozostała w Kijowie po ostatecznej klęsce niepodległego państwa ukraińskiego i powstaniu Ukraińskiej SRR, jednak kategorycznie odrzucała ideologię komunistyczną^[3]. W latach 20. XX wieku pracowała we Wszechukraińskiej Akademii Nauk, pracując nad przygotowaniem pełnego ukraińskiego przekładu Biblii^[2]. Prowadziła też swój salon literacki, skupiając wokół siebie twórców ukraińskich^[3]. Należała do oficjalnego, państwowego Związku Pisarzy, jednak czuła się w nim obco. Zarabiała, przekładając na język ukraiński libretta oper^[3], m.in. Rigoletta, Aidy, Fausta, Madame Butterfly, Złotego kogucika^[2].

Jesienią 1929 córka Czerniachiwskich Weronika została aresztowana przez GPU w związku z przygotowywanym procesem pokazowym tzw. Związku Wyzwolenia Ukrainy. Sprawa była mistyfikacją i prowokacją GPU wymierzoną w niekomunistyczną ukraińską inteligencję. W styczniu 1930 Weronika została zwolniona z aresztu, Ludmyła zgodziła się bowiem zastąpić córkę na ławie oskarżonych procesu pokazowego i została 15 stycznia 1930 aresztowana przez GPU wraz z mężem Ołeksandrem. Procesowi członków fikcyjnej organizacji w Charkowie w marcu-kwietniu 1930 towarzyszyła kampania propagandowa na wielką skalę^[5]. Przed sądem Ludmyła Staryćka-Czerniachiwska i pozostali oskarżeni – wśród nich inni naukowcy związani z Wszechukraińską Akademią Nauk – przyznali się do winy^[6]. Została skazana na pięć lat więzienia^[6]. Uwolniona 4 czerwca 1930 - karę więzienia dla pisarki i jej męża zamieniono na pięcioletnie zesłanie w Stalino (Doniecku). Pozostawała tam do 1936, zajmując się przekładami, mąż był w tym czasie szefem katedry histologii Akademii Medycznej w Stalino^[2]. Weronice jeszcze przed procesem rodziców GPU dało do wyboru wyjazd do Niemiec bez prawa powrotu lub pozostanie w ZSRR, bez możliwości wyjazdu - wybrała drugą możliwość. W 1936 Ludmyła powróciła do Kijowa, gdzie zamieszkała z siostrą Oksaną (również pisarką i tłumaczką).

Po ataku III Rzeszy na ZSRR, 20 lipca 1941 r. została wraz z siostrą ponownie aresztowana przez NKWD i oskarżona o działalność antyradziecką. Obie siostry wywieziono z Kijowa do Charkowa, następnie wysłano na zesłanie do Kazachstanu. Ludmyła zmarła w drodze, siostra rok później w łagrze. Dokładne miejsce śmierci i pochówku Ludmyły Staryćkiej-Czerniachiwskiej pozostaje nieznane^[2].

11 sierpnia 1989 Sąd Najwyższy USRR zrehabilitował wszystkich skazanych w procesie pokazowym Związku Wyzwolenia Ukrainy, w tym Czerniachiwską^[7]^[2].

Twórczość

Ludmyła Staryćka-Czerniachiwska jest autorką powieści o tematyce historycznej (Het’man Petro Doroszenko, Rozbijnyk Karmeluk, Iwan Mazepa, Myłist’ Boża, Ostannij snip, Tychyj weczir)^[2]^[3]. W dramacie Sapfo opisała dylemat artystki, wyjątkowo utalentowanej poetki, która z powodu społecznych konwenansów musiałaby poświęcić karierę twórczą dla miłości, ale nie potrafi tego zrobić i popełnia samobójstwo. Dramat Kryła z 1913 r. to z kolei historia pisarki, która usiłuje łączyć pracę twórczą z pełnieniem tradycyjnej roli matki i żony. Kwestii kobiecej, prawu kobiet do samorealizacji i aktywnego udziału w życiu publicznym, w tym w walce zbrojnej, poświęciła teksty w almanachu Perszyj winok^[3]. Jako jedna z pierwszych w literaturze ukraińskiej podjęła tematy równouprawnienia kobiet i mężczyzn także w rodzinie, relacji rodzinnych, podporządkowania kobiet, wyborów między obowiązkami rodzinnymi a społecznymi i twórczymi^[3]. W dramatach historycznych wybierała na swoich bohaterów przedstawicieli kozackich i ukraińskich elit, bojowników o wolność Ukrainy przeciwko dominacji rosyjskiej^[3].

Spisała wspomnienia o ukraińskich poetach, pisarzach i artystach, których znała osobiście, w tym o Łesi Ukraince (która z kolei poświęciła jej wiersz^[3]), Iwanie France, Mychajle Kociubinskim, Marii Zańkoweckiej i innych^[2].

Życie prywatne

Żona Ołeksandra Czerniachiwskiego(inne języki), lekarza histologa, od 1918 profesora Uniwersytetu Kijowskiego i ukraińskiego działacza społecznego. Ich córka Weronika Czerniachiwska również została pisarką i tłumaczką. W czasie wielkiego terroru w ZSRR w 1938 r. została aresztowana przez NKWD, oskarżona o szpiegostwo na rzecz Niemiec, skazana na śmierć i stracona^[8]. Rodzice nie dowiedzieli się o losie Weroniki po jej egzekucji, przekazano im, że została skazana na karę obozu koncentracyjnego w Gułagu; Ludmyła Staryćka-Czerniachiwska bezskutecznie poszukiwała córki w łagrach na Syberii^[9]. Prawda o dacie i okolicznościach śmierci Weroniki Czerniachiwskiej została ujawniona w 1990, w zaświadczeniu o rehabilitacji, wydanym przez KGB USRR.