Lista światowego dziedzictwa UNESCO w Australii

Lista światowego dziedzictwa UNESCO w Australii – lista miejsc w Australii wpisanych na listę światowego dziedzictwa UNESCO, ustanowionej na mocy Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego, przyjętej przez UNESCO na 17. sesji w Paryżu 16 listopada 1972^[1] i ratyfikowanej przez Australię 22 sierpnia 1974 roku^[2].

Obecnie (stan na rok 2022) na liście znajduje się 20 obiektów: 4 dziedzictwa kulturowego, 12 o charakterze przyrodniczym i 4 o charakterze kulturowo–przyrodniczym^[2].

Na australijskiej liście informacyjnej UNESCO – liście obiektów, które Australia zamierza rozpatrzyć do zgłoszenia do wpisu na listę światowego dziedzictwa, znajdują się 4 obiekty (stan na rok 2022)^[2].

Obiekty na liście światowego dziedzictwa UNESCO

Poniższa tabela przedstawia australijskie obiekty na liście światowego dziedzictwa UNESCO:

Nr ref. – numer referencyjny UNESCO;

Obiekt – polskie tłumaczenie nazwy wpisu na liście^[3] wraz z jej angielskim oryginałem^[2];

Położenie – miasto, stan, terytorium; współrzędne geograficzne;

Typ – klasyfikacja według Komitetu Światowego Dziedzictwa^[4]:

kulturowe (K),
przyrodnicze (P),
kulturowo–przyrodnicze (K,P);

Rok wpisu – roku wpisu na listę; rok rozszerzenia wpisu;

Opis – krótki opis obiektu wraz z informacjami o jego zagrożeniu.

Nr ref.	Obiekt	Położenie	Typ	Rok	Opis
154	Wielka Rafa Koralowa Great Barrier Reef	AuQueensland 19°20′11,2″S 148°38′01,8″E/-19,336439 148,633839	PAu (vii)(viii)(ix)(x)	1981	Największa na świecie rafa koralowa, położona wzdłuż północno-wschodnich wybrzeży Australii, na Morzu Koralowym. Siedlisko tysięcy gatunków ryb oraz skorupiaków, w tym gatunków zagrożonych wyginięciem, m.in. diugonia i żółwia zielonego^[5].
147	Park Narodowy Kakadu Kakadu National Park	AuTerytorium Północne 13°05′39,1″S 132°23′31,6″E/-13,094189 132,392119	K, PAu (i)(vi)(vii)(ix)(x)	1981 1987 1992	Unikalny obszar pod względem archeologicznym i etnologicznym, zamieszkały nieprzerwanie przez ponad 40 tys. lat. Znajdują się tu liczne malowidła jaskiniowe i rysunki naskalne. Wyjątkowy przykład zespołu ekosystemów, obejmujących mielizny pływowe, terasy zalewowe, niziny i płaskowyże, stanowiące siedliska rzadkich i endemicznych gatunków flory i fauny^[6].
167	Region Wyschniętych Jezior Willandra Willandra Lakes Region	AuNowa Południowa Walia 34°00′00″S 143°00′00″E/-34,000000 143,000000	K, PAu (iii)(viii)	1981	Skamieniałe pozostałości licznych jezior i formacji piaskowych z okresu plejstocenu, a także świadectwa archeologiczne osadnictwa sprzed 60-45 tys. lat. W regionie odkryto również dobrze zachowane skamieliny wielkich torbaczy^[7].
181	Tasmanian Wilderness Tasmanian Wilderness	AuTasmania 42°45′08,9″S 146°03′30,0″E/-42,752469 146,058331	K, PAu (iii)(iv)(vi)(vii)(viii)(ix)(x)	1982 1989	Region poddany silnemu zlodowaceniu o powierzchni ponad 1 milion ha, na terenie którego znajdują się liczne parki narodowe i rezerwaty. Jedna z ostatnich ostoi lasów deszczowych strefy umiarkowanej. Pozostałości w jaskiniach wapiennych świadczą o osadnictwie przez ponad 20 tys. lat. Krajobraz charakteryzują głębokie wąwozy^[8].
186	Lord Howe Lord Howe Island Group	AuNowa Południowa Walia 31°33′00,0″S 159°05′00,0″E/-31,550000 159,083331	PAu (vii)(x)	1982	Odizolowane, oceaniczne wulkaniczne wyspy powstałe w wyniku działalności podwodnych wulkanów na głębokości ponad 2 tys. m. Siedlisko wielu gatunków endemicznych, przede wszystkim ptaków^[9].
368	Rezerwat lasów deszczowych środkowo-wschodniej Australii Gondwana Rainforests of Australia	AuNowa Południowa Walia Queensland 28°25′49,4″S 152°40′40,3″E/-28,430389 152,677861	PAu (viii)(ix)(x)	1986 1994	Lasy rozciągające się wzdłuż krawędziowego pasma górskiego na wschodnim wybrzeżu Australii. Znajduje się tu wiele kraterów wulkanów tarczowych. Siedlisko wielu rzadkich i endemicznych gatunków flory i fauny^[10].
447	Park Narodowy Uluru-Kata Tjuta Uluru-Kata Tjuta National Park	AuTerytorium Północne 25°18′44″S 131°01′07″E/-25,312222 131,018611	PAu (v)(vi)(vii)(viii)	1987 1994	Park narodowy obejmujący formacje geologiczne górujące nad rozległą równiną piaszczystą w środkowej Australii, m.in. Uluru i Kata Tjuta – święte miejsca Aborygenów^[11].
486	Wilgotne lasy równikowe w Queensland Wet Tropics of Queensland	AuQueensland 15°39′00″S 144°58′00″E/-15,650000 144,966667	PAu (vii)(viii)(ix)(x)	1988	Wilgotny las równikowy wzdłuż północno-wschodniego wybrzeża Australii. Wyróżnia się bioróżnorodnością, siedlisko wielu rzadkich i endemicznych gatunków flory i fauny, występuje tu m.in. wiele gatunków torbaczy oraz ptaków śpiewających^[12].
578	Zatoka Rekina, Australia Zachodnia Shark Bay, Western Australia	AuAustralia Zachodnia 25°30′00″S 113°30′00″E/-25,500000 113,500000	PAu (vii)(viii)(ix)(x)	1991	Rozległa, stosunkowo płytka zatoka Oceanu Indyjskiego, wcinająca się w wybrzeże Australii w miejscu najbardziej wysuniętym na zachód. Zatoka to największe na Ziemi skupisko łąk podwodnych o łącznej powierzchni ponad 4000 km². Siedlisko rekordowej liczby gatunków zwierząt, m.in. diugoni zielonych, butlonosów oraz kilkunastu gatunków rekinów (m.in. żarłacza tygrysiego i rekina wielorybiego). W jej wysoce zasolonych wodach występują licznie stromatolity^[13].
630	Wyspa Fraser Fraser Island	AuQueensland 25°00′00″S 153°00′00″E/-25,000000 153,000000	PAu (vii)(viii)(ix)	1992	Wielka Wyspa Piaszczysta – największa piaskowa wyspa na świecie (122 km długości) leży u wschodnich wybrzeży Australii. Wyspę porasta wilgotny las równikowy, występują tu wydmy ruchome, a w głębi lądu znajduje się połowa wszystkich na świecie słodkowodnych jezior wydmowych^[14].
698	Zespoły skamielin ssaków australijskich (Riversleigh/Naracoorte) Australian Fossil Mammal Sites (Riversleigh / Naracoorte)	AuQueensland 19°02′00″S 138°38′00″E/-19,033333 138,633333 Australia Południowa 37°02′10,0″S 140°47′51,5″E/-37,036111 140,797639	PAu (viii)(ix)	1994	Stanowiska Riversleigh i Naracoorte należą do dziesięciu najważniejszych stanowisk kopalnych na świecie – znalezione tu skamieniałości ilustrują najważniejsze etapy ewolucji fauny australijskiej^[15].
577	Wyspy Heard i McDonalda Heard and McDonald Islands	AuWyspy Heard i McDonalda 53°05′57,1″S 73°31′19,3″E/-53,099194 73,522028	PAu (viii)(ix)	1997	Wyspy położone ok. 4100 km na południowy zachód od Perth, oddalone o 1700 km od Antarktydy – jedyne na świecie aktywne wyspy wulkaniczne w regionie podbiegunowym. Jeden z niewielu na świecie dziewiczych ekosystemów wyspiarskich^[16].
629	Wyspa Macquarie Macquarie Island	AuTasmania 54°36′00″S 158°51′36″E/-54,600000 158,860000	PAu (vii)(viii)	1997	Wyspa położona ok. 1500 km na południowy wschód od Tasmanii, w połowie drogi między Australią i Antarktydą. Wynurzony szczyt grzbietu podmorskiego Macquaire w miejscu, gdzie Płyta indoaustralijska łączy się z płytą pacyficzną. Jedyne miejsce na Ziemi, gdzie płaszcz ziemski wynurza się nad poziom morza^[17].
917	Region Gór Błękitnych Greater Blue Mountains Area	AuNowa Południowa Walia 33°43′05″S 150°18′38″E/-33,718056 150,310556	PAu (ix)(x)	2000	Region charakteryzujący się wapiennymi płaskowyżami, wąwozami i urwiskami, porośniętymi lasami eukaliptusowymi strefy umiarkowanej. Występuje tu 91 taksonów eukaliptusów. Siedlisko wielu rzadkich i endemicznych gatunków flory, w tym 10% flory naczyniowej Australii^[18].
1094	Park Narodowy Purnululu Purnululu National Park	AuAustralia Zachodnia 17°30′00″S 128°30′00″E/-17,500000 128,500000	PAu (vii)(viii)	2003	Park Narodowy Purnululu obejmuje charakterystyczne pasmo Bungle Bungle zbudowane z piaskowców. W wyniku erozji oraz procesów geologicznych, biologicznych i klimatycznych, powstały tu liczne stożki krasowe w kształcie uli o stromych zboczach. Ich powierzchnia poprzecinana jest poziomymi, ciemnoszarymi pasami, utworzonymi z sinic^[19].
1131	Budynek Wystawy Królewskiej i Ogrody Carlton Royal Exhibition Building and Carlton Gardens	AuMelbourne 37°48′17,0″S 144°58′16,4″E/-37,804728 144,971225	KAu (ii)	2005 2010	Budynek Wystawy Królewskiej wraz z Ogrodami Carlton wzniesiono na potrzeby wystaw międzynarodowych w 1880 i 1888 roku. Gmach wystawy został zaprojektowany przez Josepha Reeda i łączy elementy renesansu bizantyjskiego, romańskiego, lombardzkiego i włoskiego^[20].
166	Gmach Opery w Sydney Sydney Opera House	AuSydney 33°51′25″S 151°12′55″E/-33,856944 151,215278	KAu (i)	2007	Gmach opery w Sydney, o charakterystycznym wyglądzie przypominającym muszlę, został zaprojektowany przez duńskiego architekta Jørna Utzona^[21].
1306	Kolonie karne Imperium Brytyjskiego dla więźniów deportowanych do Australii Australian Convict Sites	AuNorfolk 29°03′12″S 167°57′31″E/-29,053333 167,958611 Nowa Południowa Walia 33°48′35″S 150°59′42″E/-33,809722 150,995000 33°52′10″S 151°12′45″E/-33,869444 151,212500 33°22′42″S 150°59′40″E/-33,378333 150,994444 33°50′51″S 151°10′19″E/-33,847500 151,171944 Tasmania 41°37′30″S 147°08′30″E/-41,625000 147,141667 42°34′54″S 148°04′12″E/-42,581667 148,070000 42°53′37″S 147°17′57″E/-42,893611 147,299167 43°08′52″S 147°51′05″E/-43,147778 147,851389 42°59′01″S 147°42′59″E/-42,983611 147,716389 Australia Zachodnia 32°03′18″S 115°45′13″E/-32,055000 115,753611	KAu (iv)(vi)	2010	Jedenaście ośrodków penitencjarnych spośród tysięcy zbudowanych przez administrację Imperium Brytyjskiego na terytorium Australii w wieku XVIII i XIX. Dobrze zachowane przykłady miejsc związanych z zakrojonymi na szeroką skalę deportacjami skazanych i z ekspansją kolonialną Imperium Brytyjskiego, opierającą się na obecności i pracy skazańców^[22].
1369	Wybrzeże Ningaloo Ningaloo Coast	AuAustralia Zachodnia 22°40′00″S 113°39′00″E/-22,666667 113,650000	KAu (vii)(x)	2011	Wybrzeże Ningaloo na zachodnim wybrzeżu Australii wraz z najdłuższą, położoną w pobliżu brzegu rafą koralową. W części lądowej znajduje się rozległy system krasowy wraz z siecią podziemnych jaskiń i kanałów. Co roku u wybrzeża Ningaloo pojawiają się rekiny wielorybie^[23].
1577	Krajobraz kulturowy wulkanu Budj Bim Budj Bim Cultural Landscape	AuWiktoria 38°04′00″S 141°55′00″E/-38,066667 141,916667	KAu (iii)(v)	2019	Krajobraz kulturowy Budj Bim obejmuje świadectwa kultury aborygeńskiej, z jednym z największych i najstarszych na świecie systemem akwakultury sprzed 6600 lat. Aborygeni zbudowali system stawów i pułapek ze skał wulkanicznych dla połowu węgorza australijskiego^[24].

Obiekty na australijskiej liście informacyjnej UNESCO

Obiekty wpisane na australijską listę informacyjną UNESCO

Poniższa tabela przedstawia obiekty na australijskiej liście informacyjnej UNESCO:

Nr ref. – numer referencyjny UNESCO;

Obiekt – polska nazwa obiektu wraz z jej angielskim oryginałem na australijskiej liście informacyjnej^[2];

Położenie – miasto, stan, terytorium; współrzędne geograficzne;

Typ – klasyfikacja według zgłoszenia^[4]:

kulturowe (K),
przyrodnicze (P),
kulturowo–przyrodnicze (K,P);

Rok wpisu – roku wpisu na listę informacyjną;

Opis – krótki opis obiektu wraz z informacjami o jego zagrożeniu.

Nr ref.	Obiekt	Położenie	Typ	Rok	Opis
5480	Dziedzictwo światowe Wielkiej Wyspy Piaszczystej Great Sandy World Heritage Area	AuQueensland 25°39′00″S 153°00′00″E/-25,650000 153,000000	PAu (vii)(viii)(ix)	2010	Rozszerzenie obszaru dziedzictwa światowego Wielkiej Wyspy Piaszczystej o tereny Cooloola, Breaksea Spit, Platypus Bay, Great Sandy Strait, obszar Tin Can Bay i teren wojskowy Wide Bay^[25].
5541	Lasy deszczowe środkowo-wschodniej Australii The Gondwana Rainforests of Australia World Heritage Area	AuNowa Południowa Walia Queensland 30°04′15″S 152°18′08″E/-30,070833 152,302222	PAu (viii)(ix)(x)	2010	Rezerwat przyrody łączący na swoim terenie parki narodowe z Nowej Południowej Walii i Queenslandu^[26].
6445	Krajobraz kulturowy Murujuga Murujuga Cultural Landscape	AuAustralia Zachodnia 20°34′52″S 116°48′29″E/-20,581000 116,808000	K (i)(iii)	2020	Krajobraz kulturowy Murujuga obejmuje wyryte w skałach petroglify. Niektóre z aborygeńskich rysunków datowane są na ponad 45 000 lat^[27].
6524	Góry Flindersa Flinders Ranges	AuAustralia Południowa 30°55′12″S 138°37′12″E/-30,920000 138,620000	P (viii)	2021	Łańcuch górski o długości 430 km. Znajduje się tutaj kopalnia odkrywkowa węgla brunatnego – Leigh Creek^[28].

Przypisy

↑ UNESCO World HeritageU.W.H. Centre UNESCO World HeritageU.W.H., Convention Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-01-22] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e UNESCO World HeritageU.W.H. Centre UNESCO World HeritageU.W.H., Australia - UNESCO World Heritage Convention [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-01-22] (ang.).
↑ l (red.), Polski Komitet ds Unesco: Australia [online], www.unesco.pl [dostęp 2023-02-13] (ang.).
↑ ^a ^b UNESCO World HeritageU.W.H. Centre UNESCO World HeritageU.W.H., The Criteria for Selection [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-01-22] (ang.).
↑ UNESCO World HeritageU.W.H. Centre UNESCO World HeritageU.W.H., Great Barrier Reef [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-01-22] (ang.).
↑ UNESCO World HeritageU.W.H. Centre UNESCO World HeritageU.W.H., Kakadu National Park [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-01-22] (ang.).
↑ UNESCO World HeritageU.W.H. Centre UNESCO World HeritageU.W.H., Willandra Lakes Region [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-01-22] (ang.).
↑ UNESCO World HeritageU.W.H. Centre UNESCO World HeritageU.W.H., Tasmanian Wilderness [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-01-22] (ang.).
↑ UNESCO World HeritageU.W.H. Centre UNESCO World HeritageU.W.H., Lord Howe Island Group [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-01-22] (ang.).
↑ UNESCO World HeritageU.W.H. Centre UNESCO World HeritageU.W.H., Gondwana Rainforests of Australia [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-01-22] (ang.).
↑ UNESCO World HeritageU.W.H. Centre UNESCO World HeritageU.W.H., Ulu<U>r</U>u-Kata Tju<U>t</U>a National Park [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-01-22] (ang.).
↑ UNESCO World HeritageU.W.H. Centre UNESCO World HeritageU.W.H., Wet Tropics of Queensland [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-01-22] (ang.).
↑ UNESCO World HeritageU.W.H. Centre UNESCO World HeritageU.W.H., Shark Bay, Western Australia [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-01-22] (ang.).
↑ UNESCO World HeritageU.W.H. Centre UNESCO World HeritageU.W.H., K’gari (Fraser Island) [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-01-22] (ang.).
↑ UNESCO World HeritageU.W.H. Centre UNESCO World HeritageU.W.H., Australian Fossil Mammal Sites (Riversleigh / Naracoorte) [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-01-22] (ang.).
↑ UNESCO World HeritageU.W.H. Centre UNESCO World HeritageU.W.H., Heard and McDonald Islands [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-01-22] (ang.).
↑ UNESCO World HeritageU.W.H. Centre UNESCO World HeritageU.W.H., Macquarie Island [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-01-22] (ang.).
↑ UNESCO World HeritageU.W.H. Centre UNESCO World HeritageU.W.H., Greater Blue Mountains Area [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-01-22] (ang.).
↑ UNESCO World HeritageU.W.H. Centre UNESCO World HeritageU.W.H., Purnululu National Park [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-01-22] (ang.).
↑ UNESCO World HeritageU.W.H. Centre UNESCO World HeritageU.W.H., Royal Exhibition Building and Carlton Gardens [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-01-22] (ang.).
↑ UNESCO World HeritageU.W.H. Centre UNESCO World HeritageU.W.H., Sydney Opera House [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-01-22] (ang.).
↑ UNESCO World HeritageU.W.H. Centre UNESCO World HeritageU.W.H., Australian Convict Sites [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-01-22] (ang.).
↑ UNESCO World HeritageU.W.H. Centre UNESCO World HeritageU.W.H., Ningaloo Coast [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-01-22] (ang.).
↑ UNESCO World HeritageU.W.H. Centre UNESCO World HeritageU.W.H., Budj Bim Cultural Landscape [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-01-22] (ang.).
↑ UNESCO World HeritageU.W.H. Centre UNESCO World HeritageU.W.H., Great Sandy World Heritage Area [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-01-22] (ang.).
↑ UNESCO World HeritageU.W.H. Centre UNESCO World HeritageU.W.H., The Gondwana Rainforests of Australia World Heritage Area (extension to existing property) [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-01-22] (ang.).
↑ UNESCO World HeritageU.W.H. Centre UNESCO World HeritageU.W.H., Murujuga Cultural Landscape [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-01-22] (ang.).
↑ UNESCO World HeritageU.W.H. Centre UNESCO World HeritageU.W.H., Flinders Ranges [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-01-22] (ang.).