Linia kolejowa Kars – Tbilisi – Baku (BTK) lub Kars – Tbilisi – Achalkalaki – Baku (BTAK) – połączenie kolejowe pomiędzy Azerbejdżanem, Gruzją i Turcją. Początkowo planowano jego ukończenie na rok 2010[1], później jednak przekładano na 2013[2], 2015[3] i 2016[4]. W lutym 2016 roku po trójstronnym spotkaniu ministrów spraw zagranicznych zainteresowanych krajów ogłoszono datę ukończenia na rok 2017[5]. Otwarta 30 października 2017[6].
Kolej Baku – Tbilisi – Kars ma wypełnić ostatnią lukę w korytarzu transportowym łączącym Azerbejdżan z Turcją, a tym samym Azję Środkową i Chiny z Europą. Ma w ten sposób stanowić alternatywę dla powolnego transportu drogą morską. Planuje się, że początkowo linią będzie przewożone 6,5 miliona ton towarów rocznie, zaś docelowo nawet 17 milionów ton[7]. Szacuje się również przewóz od miliona (faza początkowa) do 3 milionów pasażerów[8].
Całkowita długość linii wynosi 826 km. Na tę długość składa się 721 km istniejącego połączenia Baku – Tbilisi – Achalkalaki oraz nowy odcinek o długości 105 km: 76 km w Turcji pomiędzy Kars a granicą z Gruzją oraz 29 km w Gruzji pomiędzy granicą a Achalkalaki. Na samej granicy powstał ponad 4 i półkilometrowy tunel. 153 km istniejącej linii na terenie Gruzji przeszło w ramach projektu gruntowną renowację[7][6].
W 1986 ukończono odgałęzienie w Marabdzie do Achalkalaki[10]. Później jednak zostało zaniedbane.
Historia
Rozmowy o linii kolejowej łączącej Baku i Tbilisi z Turcją rozpoczęły się w roku 1993. Było to spowodowane zamknięciem granicy pomiędzy Turcją a Armenią w efekcie wojny o Górski Karabach (Turcja popierała w niej Azerbejdżan). Tym samym ustała ciągłość połączenia kolejowego pomiędzy Turcją a pozostałymi krajami, gdyż używana dotąd linia Kars – Giumri – Tbilisi – Baku przebiegała przez terytorium Armenii. Projekt jednak szybko zarzucono ze względu na brak środków na jego realizację[11].
Idea realizacji projektu linii kolejowej powróciła w roku 2005, po ukończeniu prac nad ropociągiem Baku-Tbilisi-Ceyhan oraz gazociągiem południowokaukaskim (oba łączące Azerbejdżan z Turcją i biegnące przez obszar Gruzji). W lutym 2007 roku podpisane zostało trójstronne porozumienie dotyczące rozpoczęcia budowy. Prace w Marabdzie zaczęto w listopadzie tego samego roku, zaś w Kars w lipcu 2008[11].
Na potrzebę realizacji prac na terenie Gruzji, Azerbejdżan udzielił jej pożyczki w wysokości 220 milionów dolarów, z 25-letnim okresem spłaty i tylko jednoprocentową w skali roku marżą[12]. Realizację po stronie tureckiej finansuje rząd Turcji (również 220 miliony dolarów)[1]. Mimo oczekiwań udziałowców, projektu nie wsparły Stany Zjednoczone ani Unia Europejska, mimo że finansowały prace przy ropo- i gazociągu. Zamiast realizacji BTK, sugerowały doprowadzenie do użytku trasy przez Giumri, traktując nową inicjatywę jako próbę zmarginalizowania Armenii[11].
Początkowo planowano otwarcie linii na rok 2010, jednak zarówno konflikt w Osetii Południowej, jak i problemy środowiskowe spowodowały najpierw jego przesunięcie na rok 2015, a potem na kolejne lata. W styczniu 2015 roku odbyła się prezentacja i testowa jazda pociągu na odcinku gruzińskim pomiędzy Achalkalaki a Karcachi przy granicy. Uczestniczyli w nich wiceprezydent Gruzji Giorgi Kwirikaszwili oraz minister transportu Azerbejdżanu Zia Mamedow[13].
W lutym 2016 roku ogłoszono, że trasa zostanie oddana do użytku w 2017 roku[14]. Otwarcie nastąpiło 30 października 2017[6].
Rozstaw szyn
Zarówno Gruzja, jak i Azerbejdżan używają rosyjskiego rozstawu szyn (1520 mm), podczas gdy Turcja używa rozstawu normalnotorowego (1435 mm). Zmiana rozstawu na linii BTK następować będzie w Achalkalaki – nowo wybudowany odcinek do granicy gruzińsko-tureckiej używa rozstawu 1435 mm[15]. Wagony pasażerskie zamówione do obsługi linii w szwajcarskiej firmie Stadler Rail będą wyposażone w system DB AG/RAFIL Type V, by dostosować się do zmiany rozstawu w Achalkalaki[16].
