Używana tylko przy wielkich uroczystościach wojskowa laska marszałkowska wywodzi się najprawdopodobniej od kunsztownie ozdobionego kija marszałków dworu, symbolu ich urzędu, noszonego przez nich przy wspanialszych procesjach dworskich, a jako atrybut stopnia wojskowego pojawia się pierwszy raz w Królestwie Francji przy nadaniu przez króla Franciszka II rangi marszałkowskiej ks. Franciszkowi de Montmorency (1559). Wręczając mu laskę król – formalny głównodowodzący – zaznaczał pozycję marszałka jako faktycznego najwyższego wodza i szefa sądownictwa wojskowego, posiadającego prawo życia i śmierci nad podwładnymi[1]. Nadawane do końca monarchii burbońskiej laski marszałkowskie nazywano bâton fleurdelisé, były pokryte błękitnym aksamitem lub safianem ze złotymi ornamentami w kształcie fleur-de-lis – heraldycznych lilii francuskich – i wysadzane drogimi kamieniami. Po wprowadzeniu stopnia Marszałka Francji przez Napoleona laski marszałkowskie (wielkości 30–40 cm) ozdabiano ornamentami w kształcie złotych pszczół heraldycznych, jednego z symboli I Cesarstwa Francuskiego (Napoleon III wprowadził zamiast nich orły napoleońskie, a III Republika Francuska złote gwiazdy. Błękitny kolor laski pozostał). Od Napoleona ma pochodzić znane powiedzenie: "Tout soldat français porte dans sa giberne le bâton de maréchal de France" ("Każdy żołnierz francuski nosi w swym tornistrze laskę marszałka Francji", czyli może awansować z szeregowca na marszałka)[2]).
W Królestwie Prus wprowadzono laskę marszałkowską dopiero w roku 1852[3]. Była ozdobiona na przemian złotymi koronami królewskimi i orłami pruskimi. W innych państwach niemieckich Cesarstwa Niemieckiego używano wielu lokalnych odmian laski marszałkowskiej.
Jednolitą "wielką" laskę marszałkowską - czerwoną dla wojsk lądowych, jasnoniebieską dla sił powietrznych i ciemnoniebieską dla marynarki wojennej wprowadzono w Niemczech dopiero za czasów III Rzeszy. Oprócz niej istniała wprowadzona już w 1901 "mniejsza laska" (niem.Interimsfeldmarschallstab; noszona na co dzień), podobna do szpicruty, za czasów monarchii ozdobiona na głowicy koroną królewską, w czasach nazizmu ornamentem w kształcie ananasa. Laski marszałkowskie w III Rzeszy były ozdobione nazistowskimi orłami i podobiznami Krzyża Żelaznego. Przypominająca lunetę laska wielkiego admirała (niem.Grossadmiral) pokryta była ponadto ornamentami w kształcie kotwicy, a laska marszałka sił powietrznych czarnymi krzyżami belkowymi Luftwaffe.
Po nominacji Hermanna Göringa na marszałka Rzeszy (niem.Reichsmarschall) wykonano dla niego z białej kości słoniowej specjalny model laski, przyozdobiony złotymi nazistowskimi orłami, czarnymi krzyżami belkowymi i podobiznami Krzyża Żelaznego.
Wprowadzone w 1736 laski marszałkowskie Wielkiej Brytanii były pokryte czerwonym aksamitem i ozdobione ornamentami w kształcie złotych lwów brytyjskich, na głowicy ze św. Jerzym zabijającym smoka.
W ZSRR, posiadającym największą liczbę marszałków na świecie, laski marszałkowskie nie istniały, zamiast nich używano gwiazdy marszałkowskiej noszonej na mundurze.
↑Ibid., t. VI.: sporządzono ją naprędce z okazji śmierci księcia Artura Wellingtona, który posiadał godność pruskiego feldmarszałka, ale nigdy nie otrzymał laski (gdyż nie istniała) i włożono ją do jego trumny.
Bibliografia
Georg von Alten, Handbuch für Heer und Flotte, 1 -15, Berlin 1911-14