Kursy Handlowe Żeńskie J. Siemiradzkiej

Przy Szkolnej nr 5 znajdowało się jedno z wejść do szkoły Siemiradzkiej

Kursy Handlowe Żeńskie J. Siemiradzkiej, od 1908 Wyższe Kursy Handlowe Żeńskie Józefy Siemiradzkiej w Warszawie – prywatna szkoła wyższa o profilu handlowym działająca w Warszawie od 1897 do 1918 r., założona i prowadzona przez Józefę Siemiradzką.

Inicjatorką, organizatorką i właścicielką oraz kierującą szkołą od początku jej założenia do rozwiązania była Józefa Siemiradzka, absolwentka wyższych kursów dla kobiet w Petersburgu[1]. Ze względów formalnych na stanowisko dyrektora uczelni zatrudniała mężczyzn. W roku 1897 uzyskała koncesję od władz rosyjskich na założenie szkoły handlowej i tegoż roku placówka pod nazwą Kursy Handlowe Żeńskie J. Siemiradzkiej rozpoczęła nauczanie w Warszawie. Była to płatna, dwuletnia szkoła dla dziewcząt mających ukończone 15 lat i średnie wykształcenie lub mogących przy przyjęciu zdać egzamin z zakresu szkoły średniej[2]. Do 1908 r., oprócz właściwych kursów pierwszego i drugiego roku, prowadzono zawsze dodatkowy roczny kurs przygotowawczy dla uczennic, które nie miały ukończonej szkoły średniej. Dwuletni kurs nauki przewidywał przedmioty ogólne z fizyki, geografii, nauk przyrodniczych, kaligrafii, różnych działów matematyki oraz obowiązkowe cztery języki: polski, rosyjski, francuski i niemiecki. Ponadto można było dodatkowo uczyć się języka angielskiego i stenografii. Z przedmiotów zawodowych nauczano prowadzenia korespondencji we wszystkich w/w czterech obowiązkowych językach, arytmetyki handlowej i geografii handlowej, towaroznawstwa z chemią, buchalterii, ekonomii politycznej oraz prawa. Elementem edukacji był także wizyty uczennic w różnych przedsiębiorstwach i fabrykach, celem praktycznego zapoznania się z ich funkcjonowaniem. Nauka kończyła się egzaminem końcowym[3]. Przy szkole działał internat[4].

W roku 1908 zreformowano szkołę, likwidując kurs przygotowawczy, dodając trzeci rok nauki i nowe przedmioty, w tym statystykę, wykłady nt. szczegółowych dziedzin prawa, skarbowość i bankowość. W związku z reformami zmieniono też nazwę placówki na Wyższe Kursy Handlowe Żeńskie Józefy Siemiradzkiej w Warszawie[5]. Jednocześnie spowodowało to spadek liczby studentek, co wynikło z podwyżki czesnego ze 120 rubli do 150 rubli rocznie, konieczności opłacania nauki przez trzy lata a nie dwa, a także ze zmian emancypacyjnych - coraz więcej uniwersytetów na ziemiach polskich przyjmowało na studia kobiety. Wszystkie te czynniki istotnie pogorszyły sytuację finansową szkoły, a dalsze poważne pogorszenie przyniósł wybuch I wojny światowej[6]. Celem pomocy szkole założono w roku 1913 Warszawskie Towarzystwo Handlowego Wykształcenia Kobiet, które pozyskiwało środki na zapomogi dla szkoły, a ponadto pomagało znaleźć pracę absolwentkom. Działało ono do 1918[7]. Podjęte działania nie przyniosły trwałej poprawy sytuacji i w efekcie w roku 1918 J. Siemiradzka podjęła decyzję o likwidacji szkoły[8]. Słuchaczki, które w tym czasie były jeszcze w trakcie nauki otrzymały możliwość przejścia do warszawskiej Wyższej Szkoły Handlowej, która właśnie od roku akademickiego 1917/1918 zaczęła przyjmować kobiety[9].

Szkoła Siemiradzkiej przynajmniej raz zmieniła lokalizację. Dokumenty z lat 1897 i 1905 podają jako siedzibę placówki ul. Marszałkowską 140 (z wejściem również od ul. Szkolnej 5), a dokumenty z 1908, 1909 i 1914 - ulicę Świętokrzyską 30[10].

W okresie od powstania szkoły do roku 1917 naukę na I kursie podjęło 806 uczennic, z tego absolwentkami ze świadectwem końcowym zostało 446 dziewcząt, w tym 120 ukończyło szkołę trzyletnią[11]. Większość absolwentek znajdywała pracę w zawodzie, np. wśród 326 kobiet, które ukończyły naukę w latach 1897 - 1910 w zawodzie pracowały 224 panie, 12 zostało nauczycielkami, a 16 podjęło studia na uczelniach wyższych[12].

W roku 1929 rozporządzenie Rady Ministrów trzyletnie Kursy Handlowe Żeńskie J. Siemiradzkiej uznano za szkołę wyższą, co skutkowało uznaniem dyplomu absolwentek z lat 1911 - 1919 za dokumentujący wykształcenie wyższe z zakresu studiów handlowych[13].

Grono pedagogiczne

Szkoła zatrudniała dość liczną kadrę, np. w roku 1896 nauczało tam 22 nauczycieli[14]. Wykładowcami na Kursach Handlowych byli m.in.: Władysław Andrychiewicz[15], Antoni Bogucki[16], Stanisław Bukowiecki[17], Stanisław Kramsztyk[18], Edward Lipiński (od 1916)[19], Marian Massonius[20], Tomasz Ruśkiewicz (dyrektor szkoły)[21][22], Józef Dionizy Szczepański (dyrektor szkoły)[23], Stefan Woyzbun[24] i August Zieliński (dyrektor szkoły)[25], ponadto Jadwiga Jahołkowska[26].

Absolwentkami szkoły były m.in.:

W roku 1925 J. Siemiradzka wraz z niektórymi byłymi uczennicami i nauczycielami jej szkoły założyła "Stowarzyszenie b. Słuchaczek Kursów Handlowych Żeńskich J. Siemiradzkiej w Warszawie", które m.in. doprowadziło do uznania przez państwo dyplomów trzyletnich Kursów za równoważne ukończeniu szkoły wyższej oraz organizowało zjazdy absolwentek i kadry, ostatni z nich miał miejsce w 1935[30].

Przypisy

  1. ↑ Męczkowska 1938, s.8, 9, 16, 50
  2. ↑ Męczkowska 1938, s.9, 10
  3. ↑ Męczkowska 1938, s.10, 12
  4. ↑ Ogłoszenie szkoły w tygodniku Kraj z 21 VIII 1899, str. tytułowa
  5. ↑ Męczkowska 1938, s.12, 13
  6. ↑ Męczkowska 1938, s.15, 16
  7. ↑ Męczkowska 1938, s.185, 19
  8. ↑ Męczkowska 1938, s.15, 16
  9. ↑ Jarosz-Nojszewska A., 2006: Wyższa Szkoła Handlowa 1915–1933. W książce: Historia Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, rozdział 2, strona 45. Oficyna SGH, Warszawa [1]
  10. ↑ Męczkowska 1938, s. 49
  11. ↑ Męczkowska 1938, s. 14, 15
  12. ↑ Męczkowska 1938, s. 15
  13. ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 8 listopada 1929 r. o zakładach naukowych i egzaminach szkolnych, wystarczających do osiągnięcia stanowiska urzędniczego w państwowej służbie cywilnej, paragraf 1, pkt. a i par. 4, pkt. j
  14. ↑ Miąso J., 1965: Szkolnictwo handlowe w Królestwie Polskim (1855-1914). Rozprawy z Dziejów Oświaty, 8, strona 156
  15. ↑ Męczkowska 1938, s. 10
  16. ↑ Męczkowska 1938, s. 10
  17. ↑ Męczkowska 1938, s. 10
  18. ↑ Męczkowska 1938, s. 10
  19. ↑ Kaliński J.: Edward Lipiński (1888-1986). Almanach [2]
  20. ↑ Męczkowska 1938, s. 10
  21. ↑ Męczkowska 1938, s. 10
  22. ↑ Konecki Słownik Biograficzny [3]
  23. ↑ Męczkowska 1938, s. 10
  24. ↑ Męczkowska 1938, s. 10
  25. ↑ Męczkowska 1938, s. 10
  26. ↑ Jadwiga Jahołkowska, 1930: Urywek ze wspomnień o szkole polskiej w 1905 r. W: Walka o szkołę polską: w 25-lecie strajku szkolnego. Warszawa [4]
  27. ↑ Halina Gall, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2024-02-13].
  28. ↑ Czy wiesz kto to jest?, red. Stanisław Łoza, Warszawa 1938, s. 331
  29. ↑ Męczkowska 1938, s.14
  30. ↑ Męczkowska 1938, s. 17, 18

Bibliografia

  • Męczkowska T., 1938: Z dziejów szkolnictwa żeńskiego w Warszawie. Stowarzyszenie Kobiet z W.W., Związek Obywatelskiej Pracy Kobiet, Warszawa [5].