Kryptos – rzeźba stworzona przez artystę Jima Sanborna(inne języki) na terenie siedziby Centralnej Agencji Wywiadowczej (CIA) w Langley, Virginia. Rzeźba sama w sobie stanowi zakodowany szyfr i od jej przedstawienia w 1990 roku trwają próby rozszyfrowania zawartych w niej informacji. Podczas prac nad rzeźbą autor współpracował z Edem Scheidtem – emerytowanym szefem biura komunikacji CIA. Pierwsze trzy wiadomości znajdujące się na rzeźbie zostały już odszyfrowane. Czwarta część nadal pozostaje zaszyfrowana i jest jednym z najbardziej znanych szyfrów, których nie udało się do tej pory złamać. Rzeźba jest przedmiotem badań zarówno profesjonalistów jak i amatorów w dziedzinie kryptologii. Autor rzeźby przekazał kilka wskazówek, które powinny przybliżyć rozwiązanie czwartej części.
Informacje na temat rzeźby
Główna część rzeźby znajduje się w północno-zachodnim rogu dziedzińca przed głównym budynkiem CIA. Rzeźba utworzona została z czterech dużych miedzianych płyt oraz dodatkowych elementów, na które składają się m.in. skamieniały pień, fontanna i granitowe płyty. Kluczowa część rzeźby została wykonana z miedzi i podzielona na cztery części. Dwie części znajdujące się przy skamieniałym drzewie zawierają zaszyfrowane wiadomości, podczas gdy po drugiej stronie rzeźby umieszczono tablicę alfabetów bazujących na słowie "KRYPTOS". W trakcie przygotowywania rzeźby wykorzystano znaki ze standardowego 26-elementowego alfabetu oraz dodatkowe znaki "?".
Jim Sanborn umieścił na dziedzińcu także inne dodatkowe elementy składające się na całość instalacji. Do elementów tych należą m.in. płyty granitowe z zakodowanymi przy pomocy kodu morse`a wiadomościami, płyta granitowa z wyrzeźbionym kompasem oraz inne obiekty na dziedzińcu.
Nazwa Kryptos pochodzi ze starożytnego greckiego języka oznaczającego "ukryte" (ang. "Hidden").
Zaszyfrowane wiadomości
Znajdujący się na rzeźbie zaszyfrowany tekst składa się z 869 znaków (865 znaków z alfabetu oraz 4 wystąpienia znaku "?"). Część rzeźby przedstawiająca tablicę alfabetów, składa się z 867 liter.
W kwietniu 2006 Jim Sanborn przekazał informację o tym, że podczas prac nad rzeźbą jedna z liter została pominięta "ze względów estetycznych, aby rzeźba była wizualnie zbalansowana"[1].
Pominięcie litery w końcowym fragmencie drugiej części zmieniło znaczenie odszyfrowanej wiadomości. Odszyfrowana wiadomość "ID BY ROWS" powinna zostać odszyfrowana jako tekst "X LAYER TWO".
W pierwszych trzech odszyfrowanych wiadomościach znajdują się trzy błędnie zapisane wyrazy. Według autora błędy te zostały umieszczone celowo.
Po odszyfrowaniu pierwszej wiadomości otrzymujemy słowo "IQLUSION" zamiast "ILLUSION" – jedna z liter została zamieniona (L na Q).
Po odszyfrowaniu drugiej wiadomości otrzymujemy słowo "UNDERGRUUND" zamiast "UNDERGROUND" – jedna z liter została zamieniona (O na U).
Po odszyfrowaniu trzeciej wiadomości otrzymujemy słowo "DESPARATLY" zamiast "DESPERATELY" – jedna z liter została zamieniona (E na A) oraz jedna litera została usunięta (E).
Na początku trzeciej zaszyfrowanej wiadomości trzy litery (YAR) zostały umieszczone wyżej niż pozostałe w tym rzędzie.
W części zawierającej tablicę alfabetów, jeden z alfabetów posiada dodatkową literę "L". Bauer, Link i Molle[2] sugerują, że może to być odniesienie do szyfru Hilla jako jednej z potencjalnych metod użytych w czwartej części.
W wiadomości zakodowanej przy pomocy kodu Morse`a znajdującej się na płytach granitowych słowo "DIGITAL" zostało zamienione na słowo "DIGETAL" (I na E). Dodatkowo kod Morse`a dla jednego ze słów wydaje się być niekompletny. Przy próbie jego odkodowania powstaje tekst "INTERPRETATIT".
Łamanie szyfru
Pierwszą osobą, która ogłosiła publicznie, że rozwiązała pierwsze trzy fragmenty, był Jim Gillogly(inne języki). Podczas odszyfrowywania wiadomości Jim wsparł się obliczeniami komputerowymi i przedstawił rozwiązanie w 1999 roku[3].
Po ogłoszeniu przez Jima Gillogly informacji o złamaniu pierwszych trzech części, CIA ujawniła, że ich analityk – David Stein – rozwiązał pierwsze trzy części w 1998 roku bez wsparcia oprogramowania komputerowego[4].
W marcu 2000 roku, NSA ujawniło informację, mówiącą o tym, że zespół prowadzony przez Kena Millera także odszyfrował pierwsze trzy wiadomości już w 1992 roku[5].
Rozwiązania
Metoda użyta do rozwiązania trzeciej części Kryptosa
Poniżej przedstawiono rozwiązania dla pierwszych trzech części[6].
IT WAS TOTALLY INVISIBLE HOWS THAT POSSIBLE ? THEY USED THE EARTHS MAGNETIC FIELD X THE INFORMATION WAS GATHERED AND TRANSMITTED UNDERGRUUND TO AN UNKNOWN LOCATION X DOES LANGLEY KNOW ABOUT THIS ? THEY SHOULD ITS BURIED OUT THERE SOMEWHERE X WHO KNOWS THE EXACT LOCATION ? ONLY WW THIS WAS HIS LAST MESSAGE X THIRTY EIGHT DEGREES FIFTY SEVEN MINUTES SIX POINT FIVE SECONDS NORTH SEVENTY SEVEN DEGREES EIGHT MINUTES FORTY FOUR SECONDS WEST X LAYER TWO
SLOWLY DESPARATLY SLOWLY THE REMAINS OF PASSAGE DEBRIS THAT ENCUMBERED THE LOWER PART OF THE DOORWAY WAS REMOVED WITH TREMBLING HANDS I MADE A TINY BREACH IN THE UPPER LEFT HAND CORNER AND THEN WIDENING THE HOLE A LITTLE I INSERTED THE CANDLE AND PEERED IN THE HOT AIR ESCAPING FROM THE CHAMBER CAUSED THE FLAME TO FLICKER BUT PRESENTLY DETAILS OF THE ROOM WITHIN EMERGED FROM THE MIST X CAN YOU SEE ANYTHING Q ?
Rozwiązanie części 4
Obecnie czwarta część nie została odszyfrowana.
Wskazówki do czwartej części
W 2006 roku Sanborn przekazał informację, że pierwsze trzy części zawierają wskazówki do odszyfrowania czwartej części[7].
W listopadzie 2010, Sanborn przekazał wskazówkę informującą, że po odszyfrowaniu liter "NYPVTT" otrzymane zostanie słowo "BERLIN"[8][9].
W listopadzie 2014, Sanborn przekazał kolejną wskazówkę informującą, że po odszyfrowaniu liter "MZFPK" otrzymane zostanie słowo "CLOCK"[10].
Odniesienia w popkulturze
Okładka książki Dan BrownaKod Leonarda da Vinci zawiera dwa odniesienia do rzeźby Kryptos – na tylnej części zawarto koordynaty z drugiej części odszyfrowanej wiadomości (z niewielkimi zmianami). Drugie odniesienie nawiązuje do wiadomości "Only WW knows"[11][12].
W darmowej książce "Muko and the Secret" czworo młodych uczniów dowiaduje się o tajemniczej rzeźbie ukrytej na terenie szkoły. Wskazówki zawarte w książce sugerują, że chodzi właśnie o rzeźbę "Kryptos"[14].
