Krajowy System Elektroenergetyczny (KSE) – funkcjonujący w Polsce zbiór urządzeń przeznaczonych do wytwarzania, przesyłu, rozdziału, magazynowania i użytkowania energii elektrycznej, połączonych ze sobą funkcjonalnie w system umożliwiający realizację dostaw energii elektrycznej na terenie kraju w sposób ciągły i nieprzerwany.

Poniżej tabela zainstalowanej i osiągalnej mocy w Krajowym Systemie Elektroenergetycznym na koniec danego roku^{[1][2][3][4][5][6]}:

15 lipca 2021 o godzinie 12:30 odnotowano rekordowe letnie zapotrzebowanie na moc w Polsce, które wyniosło około 24 533 MW^[8]. Rekord zimowy wynosi 28 416 MW i został odnotowany 9 stycznia 2024 o 10:45^[9]. Poprzedni rekord zimowy wynosił 27 617 MW i został odnotowany 12 lutego 2021 o 10:45^[10].

System dzieli się na podsystemy;

• podsystem wytwórczy (elektrownie),
• sieć przesyłowa – linie i stacje elektroenergetyczne o napięciu 750 kV, 400 kV i 220 kV. Sieć przesyłowa jest siecią ogólnopolską i jest zarządzana przez operatora systemu przesyłowego (OSP) – Polskie Sieci Elektroenergetyczne SA;
• sieci dystrybucyjne (rozdzielcze) – linie i stacje elektroenergetyczne o napięciu 110 kV (sieć wysokiego napięcia), średniego napięcia i niskiego napięcia. Sieci dystrybucyjne są sieciami regionalnymi i są zarządzane przez regionalnych operatorów systemu dystrybucyjnego (np. Enea, Energa, PGE, innogy itp). Sieć 110 kV jest częścią sieci dystrybucyjnej, jednak ze względu na sposób pracy w znacznej części (sieć oczkowa, zamknięta) identyczna jak w sieci przesyłowej. Jej praca w większości jest koordynowana przez OSP.

W Krajowym Systemie Elektroenergetycznym obowiązuje następujący podział służb dyspozytorskich:

• Krajowa Dyspozycja Mocy (KDM) – służba dyspozytorska OSP nadzorująca pracę sieci przesyłowej, tj. 750, 400 i 220 kV, także wybranymi liniami 110 kV o znaczeniu systemowym; dysponuje mocą Jednostek Wytwórczych Centralnie Dysponowanych (JWCD) oraz w ograniczonym zakresie Jednostek Wytwórczych Centralnie Koordynowanych (JWCK). KDM zarządza również międzynarodową wymianą energii elektrycznej oraz ograniczeniami systemowymi.
• Obszarowa Dyspozycja Mocy (ODM) – służba dyspozytorska OSP nadzorująca pracę sieci przesyłowej oraz koordynowanej 110 kV na swoim obszarze; kieruje operacjami łączeniowymi w sieci przesyłowej. ODM dysponuje również mocą JWCD i JWCK w ograniczonym zakresie.
• Zakładowa Dyspozycja Ruchu/Mocy (ZDR/ZDM) – służba dyspozytorska OSD kierująca pracą sieci lokalnej rozumianej jako obszar sieci danego zakładu – głównie sieć 110 kV znajdującą się na terenie działania danego oddziału dystrybucyjnego – oraz nad transformatorami w Głównych Punktach Zasilania (GPZ, Stacjach 110 kV/SN) oddziału dystrybucyjnego.
• Rejonowa Dyspozycja Ruchu (RDR) – służba dyspozytorska OSD kierująca pracą wydzielonych fragmentów sieci lokalnej 110 kV (w porozumieniu z ZDR/ZDM), liniami napowietrznymi i kablowymi SN i nn na terenie danego rejonu należącego do oddziału dystrybucyjnego.
• Dyżurny Inżynier Ruchu Elektrowni (DIRE) – służba dyspozytorska wytwórcy kierująca pracą jednostek wytwórczych danej elektrowni.
• Dyżurny Inżynier Ruchu (DIR) – służba dyspozytorska odbiorcy końcowego przyłączonego do sieci przesyłowej.

Krajowy System Przesyłowy można zobaczyć na mapie sieci przesyłowych umieszczonej na stronie Polskich Sieci Elektroenergetycznych SA^[11].

Po reorganizacji polskiej energetyki w 1951 r. dyspozytorzy utworzonej w 1950 roku Państwowej Dyspozycji Mocy (PDM) kierowali pracą całego polskiego systemu energetycznego przez podległych im dyspozytorów 6 Okręgowych Dyspozycji Mocy w okręgach: centralnym (w Warszawie), wschodnim (w Radomiu), południowym (w Katowicach), dolnośląskim (we Wrocławiu), zachodnim (w Poznaniu) i północnym (w Bydgoszczy)^[12].

Oprócz pracujących non-stop dyspozytorów, Państwowa Dyspozycja Mocy zajmowała się bieżącym prognozowaniem zużycia energii elektrycznej w poszczególnych godzinach doby, planowaniem uruchomień i odstawień bloków energetycznych oraz planowaniem ich remontów, planowaniem remontów sieci przesyłowej oraz aktywnie uczestniczyła w planach rozwoju polskiej energetyki.

PDM w momencie założenia podlegała bezpośrednio Ministerstwu Przemysłu Ciężkiego, a od 15 lutego 1952 roku nowo utworzonemu Ministerstwu Energetyki.

W 1953 r. powstał jednolity, krajowy system elektroenergetyczny połączony do pracy synchronicznej liniami 110 kV z częstotliwością nominalną 50 Hz^[13].

W pierwszych latach jedynym narzędziem dyspozytorów PDM były bezpośrednie telefony do Okręgowych Dyspozycji Mocy, a najbardziej istotnym wskaźnikiem był miernik częstotliwości sieci, o dokładności 0,5 Hz. W sytuacji ówczesnego braku energii, przy spadku częstotliwości dyspozytorzy PDM wprowadzali tzw. „stopnie zasilania” nakazując zmniejszenie poboru mocy przez określonych odbiorców lub nawet czasowo ich wyłączając^[14].

Stopnie zasilania ogłaszane są od 10 – pobór bez ograniczeń, aż do 20 – maksymalne możliwe ograniczenia poboru.

W 1953 roku oddano do eksploatacji pierwszą linię 220 kV Janów – Łagisza. W 1964 r. uruchomiono pierwszą linię 400 kV Mikułowa – Joachimów. W latach 60. zainstalowano w nowej dyspozytorni PDM dwustanowiskowy pulpit dyspozytorski i tablicę dyspozytorską ze schematem polskiej sieci przesyłowej linii 220 kV i 400 kV.

Stopniowo wprowadzano telemetrię pozwalającą odczytywać na bieżąco na punkcie dyspozytorskim PDM moc większych elektrowni i przepływy na liniach najwyższych napięć. Dyspozytorzy pracowali w systemie trójzmianowym, po dwóch, potem po trzech na zmianie.

W 1962 roku PDM rozpoczęła współpracę z Centralnym Zarządem Dyspozytorskim w Pradze w sprawie międzynarodowej wymiany energii elektrycznej i planowanie remontów sieciowych.

Po 1982 r., gdy uruchomiono elektrownię wodną szczytowo-pompową Żarnowiec, dyspozytorzy PDM otrzymali możliwość zdalnego sterowania generatorami dużych elektrowni wodnych w Polsce.

W latach 90. system energetyczny Polski i pozostałych krajów bloku wschodniego odłączył się od sieci ZSRR i połączył z siecią Europy Zachodniej UCTE. Państwową Dyspozycję Mocy przekształcono w Krajową Dyspozycję Mocy, którą w 2009 r.^[15] przeniesiono z ulicy Mysiej w Warszawie do nowej siedziby zbudowanej w Konstancinie pod Warszawą. Krajowa Dyspozycja Mocy rozporządza symulatorem polskiego systemu energetycznego, na którym szkoli się dyspozytorów w reagowaniu na awarie różnego typu.

• Sieć elektroenergetyczna
• Lista elektrowni w Polsce

• KSE. pse.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-16)].
• Instrukcja Ruchu i Eksploatacji Sieci Przesyłowej. pse.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-20)].