Kraśnikowate

Kraśnikowate
Zygaenidae[1]
Latreille, 1809
Ilustracja
Kraśnik pięcioplamek (Zygaena trifolii)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Rząd

motyle

Podrząd

Glossata

(bez rangi) Myoglossata
(bez rangi) Coelolepida
Infrarząd

motyle różnoskrzydłe

(bez rangi) Eulepidoptera
(bez rangi) Ditrysia
Nadrodzina

Zygaenoidea

Rodzina

kraśnikowate

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Zygaena carniolica

Kraśnikowate (Zygaenidae) – rodzina motyli z podrzędu Glossata i infrarzędu motyli różnoskrzydłych, obejmująca ponad 1000 opisanych gatunków. Kosmopolityczna, ale głównie tropikalna i subtropikalna.

Opis

Motyle małych i średnich rozmiarów, u gatunków palearktycznych o rozpiętości skrzydeł od 20 do 40 mm. Głowa ich wyposażona jest w okrągłe i pozbawione owłosienia oczy złożone, trzy dobrze widoczne przyoczka, dobrze wykształconą ssawkę, mocno zredukowane głaszczki wargowe oraz średnio długie, zwykle odgięte na zewnątrz czułki o formie maczugowatej, drobno piłkowanej lub grzebykowatej[2]. Apomorfią rodziny jest obecność na głowie chaetosemata złożonych ze sterczących łusek i sensilla trichodea ustawionych w charakterystyczny sposób[3]. Szeroki tułów zaopatrzony jest w nieco odstające tegule. W przedniej połowie zewnętrznej krawędzi przedniego skrzydła występuje pięć żyłek radialnych[2]. Tylne skrzydła zwykle są dobrze wykształcone, ale u Himantopterus uwstecznione są do postaci nitkowatych wyrostków[4]. Odwłok jest krępy, walcowaty, często z kontrastową obrączką[2]. Charakterystyczną cechą samic jest obecność w pobliżu owiporu pary gruczołów Petersena, których wydzielina służy ochronie jaj. U części gatunków gruczoły te są wtórnie zredukowane, a ochronie jaj służą łuski, odpadające z kępki na końcu odwłoka[3].

Gąsienica ma krępe ciało pokrojem przypominające nagie ślimaki[4]. Ubarwienie jej jest zielone, żółte, różowe lub brunatne z rzędami plamek na grzbiecie i po bokach. Ciało porastają krótkie, szczeciniaste włoski[2].

Kontrastowe ubarwienie postaci dorosłych i gąsienic pełni funkcje obronne. Wszystkie gatunki są trujące – ich ciało zawiera cyjanowodór[5].

Występowanie i biologia

Takson kosmopolityczny[4][3], ale w większości tropikalny i subtropikalny[2]. W Polsce występuje 19 gatunków zaliczanych do tej rodziny[5] (zobacz: kraśnikowate Polski).

Owady dorosłe są aktywne za dnia. Preferują duże nasłonecznienie i wysokie temperatury. Lot mają powolny i ociężały. W warunkach europejskich gąsienice lęgną się pod koniec lata, szkieletują liście, po czym zimują. Następne żerowanie, obejmujące już całe liście, zaczynają w Europie Środkowej w czerwcu. Przepoczwarczają się w sztywnych kokonach, zwykle umieszczonych na łodygach roślin zielnych[2].

Systematyka

Do rodziny tej zalicza się ponad 1000 opisanych gatunków, które klasyfikuje się w pięciu podrodzinach[3]:

Przypisy

  1. ↑ Zygaenidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ a b c d e f Jerzy S. Dąbrowski: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXVII Motyle – Lepidoptera, zeszyty 14-15. Ślimakówki – Limacodidae, kraśniki – Zygaenidae. Toruń: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1998.
  3. ↑ a b c d Konstantin A. Efetov, Gerhard M. Tarmann. The Hypothetical Ground Plan of the Zygaenidae, with a Review of the Possible Autapomorphies of the Procridinae and the Description of the Inouelinae Subfam. nov.. „Journal of the Lepidopterists' Society”. 71 (1), s. 20-49, 2017. DOI: 10.18473/lepi.v71i1.a5. 
  4. ↑ a b c David Carter, Motyle, Frank Greenaway, Warszawa: Wiedza i Życie, 1993, ISBN 83-85231-90-0, OCLC 749393132.
  5. ↑ a b Fauna Polski – charakterystyka i wykaz gatunków. Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I. i Skibińska E. (red.). T. I. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2004. ISBN 83-88147-04-8.