Patronem świątyni jest św. Wawrzyniec – diakon, który poniósł śmierć męczeńską za wiarę chrześcijańską w 258 roku.
Nazwa
Pochodzenie określenia „in Panisperna” jest nieznane. Nazwa ulicy Via Panisperna pochodzi od nazwy kościoła (a nie odwrotnie)[2]. Istnieje kilka teorii mających wytłumaczyć to określenie:
nazwa składa się z dwóch łacińskich słów: panis (chleb) i perna (szynka) i miałaby się wywodzić od rozdawania ubogim chleba z szynką (lub jakimś jej średniowiecznym odpowiednikiem) przy furcie klasztoru (istnieje również wersja, że miało się to odbywać w święto św. Wawrzyńca 10 sierpnia na pamiątkę rozdania przez patrona biednym majątku Kościoła)[2]
dwa rody: Pane i Perna miały mieć w tej okolicy swoje posiadłości[3]
nazwa ma pochodzić od słowa, którego użył papież Jan XXII w jednej ze swoich bulli, w której określił ten kościół jako Parasperna, przy czym wyraz ten jest różnie tłumaczony:
parasperna w antycznej łacinie miał znaczyć „odseparowany”, co z kolei miało się wiązać z tym, że świątynia stała daleko od drogi głównej, ukryta pomiędzy winnicami klasztornym[3]
miał powstać z połączenia greckiego słowa para („blisko”) i wywodzącego się ze starożytnej łaciny sperno („granica”), co wskazywałoby, że kościół znajdował się w pobliżu granicy między jakimiś ważnymi posiadłościami[4].
Historia
Według tradycji kościół zbudowano w IV wieku w miejscu, gdzie męczeńską śmierć poniósł św. Wawrzyniec[2] (chociaż według innej tradycji miało się to stać przy via Tiburtina[3]). Pierwsze wyraźne odniesienie do kościoła znajduje się w Liber Pontificalis dla czasów pontyfikatu papieża Hadriana I (VIII wiek), który odnowił świątynię. W średniowiecznych inwentarzach kościół ten figuruje pod nazwą San Lorenzo in Formoso. W średniowieczu w klasztorze przy kościele mieszkali benedyktyni, później ich miejsce zajęły benedyktynki[2].
W 1300 roku papież Bonifacy VIII rekonsekrował kościół po przebudowie, a następnie kompleks został przekazany Ubogim Siostrom św. Klary, które wprowadziły się tutaj w roku 1308[2]. Zakonnice z tego klasztoru przyjaźniły się ze św. Brygidą, na jej prośbę uroczystości żałobne po jej śmierci odbyły się w tym właśnie kościele, po czym jej ciało przewieziono do Szwecji, natomiast klaryski zachowały jej modlitewnik, płaszcz, a nawet jedną rękę[2].
Brama od strony Via Panisperna została dodana w 1754 roku, wtedy też znacząco odrestaurowano wnętrze kościoła. Prace drogowe spowodowały obniżenie poziomu Via Panisperna przed klasztorem, w związku z czym bramę wyposażono w nową klatkę schodową oraz odnowiona na zlecenie papieża Leona XIII w 1893 roku[2].
Architektura i sztuka
Dwie rampy prowadzą do bramy wejściowej na dziedziniec. We frontonie nad bramą znajduje się herb papieża Leona XIII[3].
Wejście na dziedziniec
Dzwonnica ma postać kwadratowej wieży z czerwonej cegły. Z każdej strony znajdują się dwa okrągłe otwory oddzielone kamiennym filarem[2].
Dwukondygnacyjna fasada pochodzi z 1675 roku, a jej obecny wygląd jest efektem restauracji w 1893 roku. Pierwsza kondygnacja ma cztery pilastrydoryckie podtrzymujące belkowanie, a także duże wejście ograniczone wąskimi pilastrami, wspierającymi fronton, którego tympanon zawiera skrzydlatą głowę putta z festonami i wstążkami. Drewniane drzwi z rzeźbionymi panelami są uważane za projekt Carlo Rainaldiego, z tym że dwa środkowe panele w górnym rzędzie nie są oryginalne, ale zostały wstawione w 1893 roku (przedstawiają one św. Wawrzyńca i św. Franciszka). Druga kondygnacja fasady ma cztery jońskie pilastry stojące na cokołach. Wspierają one górne belkowanie z małym trójkątny frontonem nad wewnętrzną parą pilastrów. W środkowej części górnej kondygnacji znajduje się obramowane okrągłe okno, a nad nim tablica z napisem dedykacyjnym: Divi Laurentii M[arty]ris aedes inpanis perna MDLXXIIII[2].
Wnętrze kościoła ma nawę główną oraz nawy boczne, które zostały podzielone ścianami na boczne kaplice, po trzy z każdej strony. Wygląd wnętrza pochodzi z XVIII wieku. Boczne kaplice są oddzielone szerokimi filarami, z których każdy ma nałożony płytki pilaster koryncki, wspierający wewnętrzne belkowanie z fryzem[2].
Prezbiterium zbudowano na planie kwadratu. Na jego tylnej ścianie znajduje się fresk autorstwa Pasquale CatiMęczeństwo św. Wawrzyńca, który został wykonany w latach 1585–1591[2].
Męczeństwo św. Wawrzyńca, mal. Pasquale Cati, 1585–91 r.
Kaplice boczne
Kaplica św. Klary
Pierwsza kaplica po prawej stronie poświęcona jest założycielce klarysek św. Klarze. Obraz ołtarzowy Cud św. Klary autorstwa Antonio Nessi został namalowany w 1756 roku. Na ołtarzu znajduje się również niewielka kopia obrazu Matki Bożej z Pompei.
Kaplica świętych Kryspina i Kryspiniana
Druga kaplica po prawej stronie poświęcona jest braciom męczennikom św. Kryspinowi i Kryspinianowi, patronom szewców. Ołtarz przedstawia świętych patronów otrzymujących korony męczeństwa od aniołów.
Kaplica Niepokalanego Poczęcia
W ostatniej kaplicy po prawej stronie znajduje się obraz ołtarzowy Matki Bożej Niepokalanie Poczętej autorstwa Giuseppe Ranucciego z 1757 roku.
Kaplica św. Franciszka
Pierwsza kaplica po lewej stronie poświęcona jest św. Franciszkowi z Asyżu. Obraz ołtarzowy Stygmaty św. Franciszka jest autorstwa Niccolò Lapiccoli, natomiast mały obraz na ołtarzu przedstawia św. Łucję trzymającą naczynie z wyłupionymi oczami.
Kaplica św. Brygidy
Kaplica św. Brygidy jest drugą po lewej stronie. Obraz ołtarzowy Modlitwa św. Brygidy przed krucyfiksem, autorstwa Giuseppe Montesanti, został wykonany w 1757 roku.
Kaplica krucyfiksu
W ostatniej kaplicy po lewej stronie znajduje się XVIII-wieczny obraz ołtarzowy przedstawiający Kalwarię.
Kaplica św. Brygidy
Kardynałowie prezbiterzy
Kościół św. Wawrzyńca in Panisperna jest jednym z kościołów tytularnych nadawanych kardynałom-prezbiterom (Titulus Sancti Laurentii in Panisperna)[5]. Tytuł ten został ustanowiony 6 lipca1517 roku przez Leona X[5].
