Kot pustynny

Kot pustynny
Felis margarita[1]
Loche, 1858[2]
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

drapieżne

Podrząd

kotokształtne

Rodzina

kotowate

Podrodzina

koty

Rodzaj

kot

Gatunek

kot pustynny

Podgatunki
  • F. m. margarita Loche, 1858
  • F. m. thinobia (Ognev, 1927)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[13]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Kot pustynny[14], kot arabski[15] (Felis margarita) – gatunek drapieżnego ssaka z podrodziny kotów (Felinae) w obrębie rodziny kotowatych (Felidae). Został po raz pierwszy opisany w 1858 roku przez uczestnika francuskiej wyprawy w głąb Sahary. Łacińska nazwa gatunkowa została nadana na cześć komendanta Margueritte’a, dowódcy ekspedycji.

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1858 roku francuski zoolog Victor Loche nadając mu nazwę Felis margarita[2]. Holotyp pochodził z Sahary, w Algierii[16].

Tradycyjnie rozpoznawane są od czterech do sześciu podgatunków[16][17], ale niedawne analizy morfologiczne i genetyczne zredukowały tę liczbę[18]. Na podstawie tych badań autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają dwa podgatunki[19].

Etymologia

  • Felis: łac. feles lub felis „kot”[20].
  • margarita: gen. Jean Auguste Margueritte (1823–1870), Armée de terre[21].
  • thinobia: gr. θις this, θινος thinos „piasek, pustynia”[22]; βιος bios „życie”, od βιοω bioō „żyć”[23].

Zasięg występowania

Kot pustynny występuje w Afryce i Azji zamieszkując w zależności od podgatunku[19]:

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 39–52 cm, długość ogona 23,2–31 cm; masa ciała 1,35–3,4 kg[17]. Kot pustynny jest wielkością zbliżony do kota domowego. Średniej długości futro o kolorze piaskowożółtym na piersi i spodzie zawsze białe. Na futrze słabe, szarobrązowe pręgowanie. Na nogach i ogonie pręgi wyraźniejsze. Kończyny krótkie, pomiędzy poduszeczkami stóp długie, ciemne włosy chroniące przed gorącym piaskiem[24][25]. Głowa bardziej płaska niż u kota domowego. Na bokach głowy bokobrody. Charakterystyczną cechą kota arabskiego są duże uszy. Jama bębenkowa i gruba pusta w środku kość w tylno-dolnej części czaszki, otaczająca ucho środkowe i ucho wewnętrzne są relatywnie większe niż u innych przedstawicieli kotowatych[26].

Tryb życia

Śpiący kot arabski w Bristol Zoo, w Anglii.

Kot pustynny zamieszkuje głównie pustynie[24], spotykany również na równinach ubogich w roślinność i skalistych dolinach[25][27]. Kot pustynny prowadzi samotny i nocny tryb życia[28], chociaż podgatunek występujący w Pakistanie w okresie zimowym jest aktywny o zmierzchu i świcie[25]. Dzień spędza w wykopanej przez siebie norze gdzie chroni się przed słońcem[24]. Jest bardzo odporny na ekstremalne temperatury jakie występują na pustyniach[25][13]. Areał osobniczy samca jak i samicy wynosi około 16 km². Czasami wędrują na odległość 8–10 km[29]. Z powodu skrytego trybu życia zwyczaje tego kota słabo poznane. Okres rozrodczy zależny jest od rejonu występowania. Na Saharze trwa od stycznia do kwietnia, w Turkmenistanie w kwietniu, natomiast w Pakistanie od września do października[25]. U okazów trzymanych w niewoli samce w tym okresie znakują teren moczem[30]. Ciąża u samic trwa 59–63 dni. Po tym okresie na świat przychodzi 1–8 kociąt (najczęściej 4–5)[25]. Chociaż dojrzałość płciową uzyskują pomiędzy 9 a 14 miesiącem życia, względnie niezależne są już po 6–8 miesiącach[25].

Kot pustynny jest głównie mięsożerny. Poluje głównie na myszoskoczki, norniki, zające, pająki, jaszczurki, ptaki, owady oraz żmije. Jeśli w otoczeniu nie są dostępne źródła wody, zadowala się wilgocią z ciał upolowanej zdobyczy.

Znaczenie

Do wrogów kota arabskiego zaliczają się węże, sowy i szakale. U kota arabskiego stwierdzono występowanie toksoplazmozy[31].

Zagrożenie i ochrona

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody został zaliczony do kategorii NT (podwyższonego ryzyka)[13]. Głównym zagrożeniem dla tego gatunku jest degradacja siedlisk poprzez urbanizację oraz wypas zwierząt gospodarskich. Innymi zagrożeniami są konkurencja ze strony domowych psów i kotów. Są zabijane również w pułapkach zastawianych na lisy i szakale, jak również w odwecie za zabijanie kurcząt. Polowanie na ten gatunek jest zabronione w kilku krajach[13]. Kot ten jest również nielegalnie kupowany i hodowany jako zwierzę domowe[16].

Kot arabski w kulturze

Religia

Niektóre plemiona Beduinów uważają kota pustynnego za zwierzę święte, z tego gatunku wywodziła się bowiem Muezza, towarzyszka proroka Mahometa.

Uwagi

  1. ↑ Nomen nudum.
  2. ↑ a b c d Niepoprawna późniejsza pisownia Felis margarita Loche, 1858.

Przypisy

  1. ↑ Felis margarita, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ a b V. Loche. Description d’une nouvelle espèce de Chat. „Revue et Magasin de Zoologie Pure et Appliquée”. 2e Série. 10, s. 49, 1858. (fr.). 
  3. ↑ V. Loche. Note sur l’expédition du capitaine Loche dans le Sahara algérien en 1856. „Revue et Magasin de Zoologie pure et Appliquée”. 2e Série. 9, s. 283, 1857. (fr.). 
  4. ↑ J.E. Gray. Notes on the Skulls of the Cats (Felidæ). „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1867, s. 275, 1867. (ang.). 
  5. ↑ É.L. Trouessart: Catalogus mammalium tam viventium quam fossilium. Wyd. Nova ed. (prima completa). Cz. 1. Berolini: R. Friedländer & sohn, 1897, s. 363. (łac.).
  6. ↑ É.L. Trouessart: Catalogus mammalium tam viventium quam fossilium. Cz. 3: Quinquennale supplementum anno 1904. Berolini: Friedländer, 1904, s. 273. (łac.).
  7. ↑ É.L. Trouessart. La faune des mammifères de l’Algérie, du Maroc et de la Tunisie. „Causeries scientifiques”, s. 386, 1905. (fr.). 
  8. ↑ С.И. Огнeв. [A new genus and species of cat from the Trans-Caspian region]. „Ежегодникъ Зоолoгическаго Музея Імператорсуй Академіи Наукъ”. 27, s. 357, 1926. (ros.). 
  9. ↑ R.I. Pocock. The Algerian sand cat (Felis margarita Loche). „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1938 (B) (1), s. 43, 1938. DOI: 10.1111/j.1096-3642.1938.tb00021.x. (ang.). 
  10. ↑ R.I. Pocock. A new race of the sand-cat (Felis margarita). „The Annals and Magazine of Natural History”. Eleventh series. 1 (4), s. 472, 1938. DOI: 10.1080/00222933808526790. (ang.). 
  11. ↑ H. Hemmer. Felis margarita scheffeli, eine neue Sandkatzen-Unterart aus der Nushki-Wüste, Pakistan. „Senckenbergia biologica”. 55, s. 29–34, 1974. (niem.). 
  12. ↑ H. Hemmer, P. Grubb & C.P. Groves. Notes on the Sand Cat, Felis margarita Loche, 1858. „Zeitschrift für Säugetierkunde”. 41, s. 301, 1976. (ang.). 
  13. ↑ a b c d A. Sliwa i inni, Felis margarita, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-3 [dostęp 2022-04-11] (ang.).
  14. ↑ a b W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 135. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  15. ↑ Praca zbiorowa: Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 157. ISBN 83-01-14344-4.
  16. ↑ a b c D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Felis margarita. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-04-11].
  17. ↑ a b M.E. Sunquist & F.C. Sunquist: Family Felidae (Cats). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 165. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.).
  18. ↑ A.C. Kitchener, C. Breitenmoser-Würsten, E. Eizirik, A. Gentry, L. Werdelin, LA. Wilting, N. Yamaguchi, A.V. Abramov, P. Christiansen, C. Driscoll, J.W. Duckworth, W.E. Johnson, S.J. Luo, E. Meijaard, P O’Donoghue, J. Sanderson, K. Seymour, M. Bruford, C. Groves, M. Hoffmann, K. Nowell, Z. Timmons & S. Tobe. A revised taxonomy of the Felidae : The final report of the Cat Classification Task Force of the IUCN Cat Specialist Group. „Cat News”. Special Issue (80), s. 14–15, 2017. (ang.). 
  19. ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 406. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
  20. ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 284, 1904. (ang.). 
  21. ↑ B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 260. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
  22. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 235.
  23. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 31.
  24. ↑ a b c E. Keller, prof. dr J.H. Reichholf, G. Steinbach i inni: Leksykon zwierząt: Ssaki. Cz. 2. Warszawa: Horyzont, 2001. ISBN 83-7227-614-5.
  25. ↑ a b c d e f g Shanna Wheeler, Felis margarita [online], Animal Diversity Web [dostęp 2010-02-06] (ang.).
  26. ↑ G. T. Huang, J. J. Rosowski, M.E. Ravicz, W. T. Peake. Mammalian ear specializations in arid habitats: structural and functional evidence from sand cat (Felis margarita). „Journal of Comparative Physiology A: Neuroethology, Sensory, Neural, and Behavioral Physiology”. 188 (9), s. 663–681, 2004. DOI: 10.1007/s00359-002-0332-8. 
  27. ↑ Felis margarita [online], GISBAU – Univesità degli studi di Roma "La Sapienza" [dostęp 2010-02-06] (ang.).
  28. ↑ K. Kowalski (redaktor naukowy), A. Krzanowski, H. Kubiak, G. Rzebik-Kowalska, L. Sych: Mały słownik zoologiczny: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991. ISBN 83-214-0637-8.
  29. ↑ F. S. Bunaian, S. Mashaqbeh, M. Yousef, A. Buduri i inni. A new record of the Sand Cat, Felis margarita, from Jordan. „Zoology in the Middle Eas”. 16, s. 5–7, 1998. 
  30. ↑ S. W. Bennett, J.D. Mellen. Social interactions and solitary behaviors in a pair of captive sand cats (Felis margarita). „Zoo Biology”. 2 (1), s. 39–46, 1983. DOI: 10.1002/zoo.1430020104. 
  31. ↑ A. Pas, J. P. Dubey. Fatal Toxoplasmosis in Sand Cats (Felis margarita). „Journal of Zoo and Wildlife Medicine”. 39 (3), s. 362–369, 2008. DOI: 10.1638/2007-0149.1. 

Bibliografia