Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Sarcosphaera, Pezizaceae, Pezizales, Pezizomycetidae, Pezizomycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w roku 1778 Nicolaus Joseph von Jacquin nadając mu nazwę Peziza coronaria. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w roku 1893 Joseph Schröter, przenosząc go do rodzaju Sarcosphaera[1].
Ma średnicę 5–20 cm i nie posiada trzonu. Młody owocnik ma kulisty kształt i znajduje się całkowicie lub częściowo pod ziemią. W miarę dojrzewania stopniowo wysuwa się z ziemi. Dojrzały owocnik pęka po bokach na 4–8 ramion, przyjmując miseczkowato-gwiaździsty kształt i znajduje się nad ziemią. Wewnątrz miseczki ma jasnofioletowy kolor, na zewnątrz jest początkowo fioletowawy, później brudnobiały, miejscami żółtawy[3]. Bardzo rzadko występują owocniki albinotyczne (var. nivea), czysto białe. Są to mutanty o genetycznie utrwalonych cechach[4].
Zarodniki bezbarwne, eliptyczne, gładkie, z 1–2 oleistymi kroplami. Mają rozmiar 12–20 × 6–9 μm[3].
Występowanie i siedlisko
Koronica ozdobna występuje w Ameryce Północnej, Europie i Azji. W Europie jest szeroko rozprzestrzeniona[6], ale rzadka. W niektórych jednak miejscach występuje gromadnie, rzadko jednak jest obserwowana, gdyż owocniki przez długi czas rozwijają się pod ziemią[4]. W polskim piśmiennictwie naukowym do 2020 r. podano 17 stanowisk historycznych i 43 współczesne. Tylko jednjuż historyczne stanowisko znajdowało się w północnej Polsce, wszystkie pozostałe są w południowej części kraju[7]. Aktualne stanowiska podaje także internetowy atlas grzybów[8]. W latach 1995–2004 koronica ozdobna podlegała w Polsce ochronie częściowej, a od 2004 roku – ścisłej[7]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status V – gatunek zagrożony wyginięciem[9].
Owocniki pojawiają się wiosną i latem, zarówno w lasach liściastych, jak iglastych, na glebach wapiennych o pH 8 -11, z dużą ilością ściółki i próchnicy[5]. Na tym samym miejscu owocniki pojawiają się przez kilka lat[10].
Znaczenie
Saprotrof, grzyb trujący. Dawniej uchodził za grzyb jadalny, jednak stwierdzono, że uszkadza wątrobę i obecnie w większości atlasów grzybów uznawany jest za grzyb trujący. Zjedzenie surowego owocnika może spowodować zatrucie śmiertelne[5].
Owocniki bioakumulują toksyczny arsen z gleby w postaci kwasu metylarsonowego (CH3AsO3H2). Chociaż jest on mniej toksyczny niż trójtlenek arsenu (As2O3), nadal jest niebezpieczny[11]. Często osiągane są stężenia powyżej 1000 mg / kg suchej masy[12][13][14]. Jak stwierdzono w jednej z publikacji z 2004 roku, dojrzały okaz zebrany w pobliżu miasta Český Šternberk w Czechach miał zawartość arsenu 7090 mg / kg suchej masy – najwyższe stężenie, jakie kiedykolwiek odnotowano u grzyba[15]. Zazwyczaj zawartość arsenu w grzybach mikoryzowych zebranych z niezanieczyszczonych obszarów jest niższa niż 1 mg / kg. W tureckim badaniu z 2007 r. 23 dzikich gatunków grzybów (zebranych z obszarów, o których nie wiadomo, żeby były zanieczyszczone), S. coronaria miała najwyższe stężenie arsenu, w ilości 8,8 mg / kg suchej masy, podczas gdy stężenie tego pierwiastka w innych badanych grzybach wahało się od 0,003 mg / kg (u sarniaka jasnonogiego – Sarcodon leucopus) do 0,54 mg / kg (u mleczaja jodłowego – Lactarius salmonicolor)[16].
↑ abAndreasA.GminderAndreasA., Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, ISBN 978-83-258-0588-3. Brak numerów stron w książce
↑ abcLadislavL.HagaraLadislavL., Ottova encyklopedie hub, wyd. 1. české vyd, Praha: Ottovo nakladatelství, 2015, s. 27–28, ISBN 978-80-7451-407-4, OCLC903090511 [dostęp 2018-11-17].
↑ abAnnaA.KujawaAnnaA., MałgorzataM.Ruszkiewicz-MichalskaMałgorzataM., Izabela L.I.L.KałuckaIzabela L.I.L. (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4. Brak numerów stron w książce
↑PavolP.ŠkublaPavolP., Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1. Brak numerów stron w książce
↑RonaldR.EisleRonaldR., Handbook of chemical risk assessment, Boca Raton, FL: Lewis Publishers, 2000, ISBN 1-56670-506-1, OCLC66025401 [dostęp 2019-06-04]. Brak numerów stron w książce
↑T.T.StijveT.T., E.C.E.C.VellingaE.C.E.C., A.A.HerrmanA.A., Arsenic accumulation in some higher fungi, „Persoonia”, 14 (2), 1990, s. 161–6.
↑A.R.A.R.ByrneA.R.A.R. i inni, Arsenobetaine and other arsenic species in mushrooms, „Applied Organometallic Chemistry”, 9 (4), 1995, s. 305–13, DOI: 10.1002/aoc.590090403.
↑LuigiL.CocchiLuigiL. i inni, Heavy metals in edible mushrooms in Italy, „Food Chemistry”, 98 (2), 2006, s. 277–84, DOI: 10.1016/j.foodchem.2005.05.068.
↑J.J.BorovickaJ.J., Nova lokalita banky velkokalisne [New location for ''Sarcosphaera coronaria'', „Mykologicky Sbornik”, 81 (3), 2004, s. 97–9.
