Kontaminacja (łac. contaminatio – „zetknięcie” albo „splamienie”)[1] – zjawisko słowotwórcze oznaczające połączenie (zmieszanie) dwóch (lub więcej) słów albo wyrażeń, zwykle zbliżonych semantycznie lub leksykalnie.
Można wyróżnić cztery rodzaje kontaminacji:
- frazeologiczne
- morfologiczne (np. przekonywujący zamiast normatywnego „przekonujący” lub „przekonywający”)
- leksykalne (zbitka wyrazów mających wspólne elementy znaczeniowe; np. przymiotnik pstrokaty zbudowany z cząstek przymiotników pstry i srokaty[2])
- składniowe (np. w szeregu wypadkach zamiast „w szeregu wypadków” lub „w wielu wypadkach”)
Do krytykowanych kontaminacji frazeologicznych należą m.in.:
- w każdym bądź razie (zbicie w jedno powiedzenie zwrotów „w każdym razie” i „bądź co bądź”)
- na wskutek (złączenie w jeden zwrot wyrażeń przyimkowych „na skutek” i „wskutek”)
- dzięki bardzo (zamiana słów pomiędzy „dziękuję bardzo” i „wielkie dzięki”)
- zawieszenie ognia (zamiana słów w kolokacjach „zawieszenie broni” i „wstrzymanie ognia”)[3]
- pełnić rolę (przeniesienie czasownika z frazeologizmu „pełnić funkcję” do „grać/odgrywać rolę”)
- wywrzeć piętno (przeniesienie czasownika z frazeologizmu „wywrzeć nacisk” do „odcisnąć piętno”)
- przykładać do czegoś wagę (przeniesienie czasownika z idiomu „przykładać do czegoś miarę” do „przywiązywać do czegoś wagę”)[4]
Z perspektywy normatywnego podejścia do języka kontaminacje są przeważnie oceniane negatywnie. Nieliczne konstrukcje skontaminowane (np. pełnić rolę zamiast pełnić funkcję) uzyskują akceptację na poziomie normy językowej[2].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Władysław Kopaliński: kontaminacja. Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych. [dostęp 2018-10-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-11-27)].
- ↑ a b HannaH. Jadacka HannaH., AndrzejA. Markowski AndrzejA., Hasła problemowe, [w:] AndrzejA. Markowski (red.), Wielki słownik poprawnej polszczyzny PWN, t. 2: Q–Ż, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2022, s. 1594–1595, ISBN 978-83-01-22136-2, ISBN 978-83-01-22135-5, OCLC 1325603935 , hasło „kontaminacja”.
- ↑ Niepoprawne *"zawieszenie ognia". Idziemy.pl. [dostęp 2018-10-20].
- ↑ Łukasz Rokicki: Waga i miara we frazeologii — typowe błędy. lukaszrokicki.pl. [dostęp 2018-10-20].
