Konklawe 16-19 sierpnia 1458 – konklawe, które wyniosło na tron papieski Piusa II.
Śmierć Kaliksta III
Papież Kalikst III zmarł 6 sierpnia 1458 roku w wieku 79 lat. Jego rządy nie były popularne wśród Rzymian, gdyż uważano (nie bez racji), że nadmiernie faworyzował on swoich krewnych i rodaków z Hiszpanii (m.in. mianował kardynałami swoich dwóch siostrzeńców, Luisa Juana i Rodrigo, ten drugi otrzymał najważniejszy urząd kurialny wicekanclerza Kościoła). Ludzie ci nadużywali swojej władzy do tego stopnia, że zaraz po śmierci Kaliksta na terytoriach papieskich doszło do spontanicznych wystąpień przeciw „Katalończykom”[1]. Ponadto kardynał Ludovico Trevisan, który pełnił urząd kamerlinga Świętego Kościoła Rzymskiego, odpowiedzialny za zarządzanie miastem w okresie sediswakancji, dowodził wówczas flotą papieską na Morzu Śródziemnym i nie był obecny w Rzymie przez cały rok 1458[2].
Śmierć kardynała Domenico Capranici
Konklawe 1458 roku odbywało się pięć lat po upadku Konstantynopola oraz zwycięskim dla Francji zakończeniu wojny stuletniej. Francja stała się wówczas najpotężniejszym mocarstwem Europy. Większość włoskich państw obawiała się tej potęgi. Neapol, Genua i Mediolan – najważniejsze państwa Półwyspu Apenińskiego – dążyły za wszelką cenę do niedopuszczenia do wyboru Francuza na tron papieski. Kandydatem Włochów był kardynał Domenico Capranica (poparcia udzielali mu zwłaszcza mediolańczycy). Nieoczekiwanie jednak w dniu 14 sierpnia 1458, dwa dni przed rozpoczęciem konklawe, 58-letni Capranica zmarł[3].
Lista uczestników konklawe
Po śmierci kardynała Capranici Święte Kolegium liczyło 26 członków. W konklawe wzięło udział 18 z nich[4]:
Wśród elektorów było ośmiu Włochów, pięciu Hiszpanów, dwóch Francuzów, dwóch Greków i Portugalczyk. Siedmiu z nich mianował Kalikst III, sześciu Eugeniusz IV, czterech Mikołaj V, a jednego jeszcze Marcin V.
Nieobecni
Nieobecnych było ośmiu kardynałów, w tym trzech Francuzów, dwóch Niemców, Węgier, Hiszpan i Włoch[6]:
Czterech spośród nieobecnych mianował Eugeniusz IV, dwóch Mikołaj V, a po jednym Kalikst III i antypapież Jan XXIII.
Kandydaci na papieża
Główny faworyt Włochów, Domenico Capranica zmarł nagle na dwa dni przed rozpoczęciem konklawe. Wówczas Ottone de Carretto, ambasador księstwa Mediolanu w Rzymie, podjął niekonsultowaną z nikim decyzję o udzieleniu poparciu kardynałowi Piccolominiemu ze Sieny. Podobną decyzję podjęli także neapolitańczycy, którzy podjęli wysiłki w celu pogodzenia zwaśnionych rodów rzymskich Colonna i Orsini oraz zapewnienia ich poparcia dla sieneńskiego kardynała. Ze strony Francuzów kandydatem był bogaty kardynał d'Estouteville, spokrewniony z rodem panującym we Francji. Za papabile uchodzili także Torquemada, Calandrini, Barbo, Castiglione i Bessarion[7].
Konklawe
Konklawe rozpoczęło się 16 sierpnia, jednak zanim doszło do głosowań, kardynałowie wpierw ustalili tekst kapitulacji wyborczej. Zawierała ona następujące postanowienia[8]:
- nowy papież miał obowiązek kontynuować krucjatę antyturecką „zgodnie z radami Kolegium Kardynałów”;
- papież winien konsultować ze Świętym Kolegium decyzje dotyczące nominacji na dworze papieskim, a także obsadę biskupstw i ważniejszych opactw; odstąpienie prawa nominacji biskupich na rzecz świeckich władców mogło nastąpić jedynie za zgodą kardynałów;
- ograniczenia dotyczące kreacji kardynalskich, ustanowione na Soborze w Konstancji, winny być ściśle przestrzegane
- papież nie mógł przekazać żadnemu świeckiemu księciu dochodów z opodatkowania duchowieństwa lub dóbr kościelnych
- każdy kardynał o dochodach mniejszych niż 4 tysiące florenów winien otrzymywać rentę w wysokości 100 florenów na miesiąc ze skarbca papieskiego.
Pierwsze głosowanie odbyło się 18 sierpnia 1458. Po pięć głosów otrzymali kardynałowie Piccolomini i Calandrini, podczas gdy żaden z innych kardynałów nie dostał więcej niż trzy głosy. Wówczas kardynał d'Estouteville rozpoczął intensywną agitację na rzecz swojej kandydatury, uciekając się nawet do prób przekupstwa. Wspomagał go w tym kardynał de Coëtivy, któremu obiecał urząd wicekanclerza. Wieczorem wydawało się, że d'Estouteville może liczyć już na 11 głosów, gdyż swoje poparcie obiecali mu kardynałowie Izydor z Kijowa, Bessarion, Fieschi, Torquemada, de Coëtivy, Colonna, Castiglione i Borgia, a Calandrini, Orsini i Tebaldi także skłaniali się ku głosowaniu na niego. Podobno rozmowy, w czasie których d'Estouteville składał elektorom obietnice łapówek, odbywały się w latrynach[9].
Przeciwnicy Francuza jednak nie próżnowali. Piccolomini straszył włoskich kardynałów „nowym Awinionem” (przeniesieniem papiestwa do Francji) w przypadku wyboru kardynała d'Estouteville. Przeciwko francuskiemu kardynałowi działał także Pietro Barbo, który w nocy z 18 na 19 sierpnia zwołał do siebie wszystkich włoskich kardynałów oprócz Colonny i oświadczył im, że z nich wszystkich największe szanse na zwycięstwo ma Piccolomini, dlatego powinni poprzeć go w porannym głosowaniu. Część kardynałów, którzy obiecali poparcie dla d'Estouteville, pod wpływem nocnych rozmów zmieniło zdanie (Orsini, Castiglione, Calandrini, Fieschi, Tebaldi) lub nabrało wątpliwości (Borgia)[10].
W porannym głosowaniu 19 sierpnia skrutatorami byli Izydor, d'Estouteville i Colonna. Po odczytaniu wszystkich kartek okazało się, że Piccolomini otrzymał aż dziewięć głosów. Głosowali na niego: Fieschi, Orsini, de la Cerda, Calandrini, Barbo, del Mila, de Mella, Castiglione i Jaime z Portugalii. Kardynała d'Estouteville poparło zaledwie sześciu elektorów, którymi byli de Coëtivy, Colonna, Izydor z Kijowa, Bessarion, Torquemada i prawdopodobnie Borgia. Pozostali trzej (d'Estouteville, Piccolomini i prawdopodobnie Tebaldi) głosowali na innych kandydatów[11]. Następnie ogłoszono rozpoczęcie procedury akcesu. Nastąpiła długa cisza, przerwana dopiero przez Rodrigo Borgię, który oświadczył, że zmienia swój głos i oddaje go na Piccolominiego. Chwilę później to samo uczynił Tebaldi i Piccolominiemu brakowało już tylko jednego głosu. Kardynałowie Torquemada i Izydor podjęli wówczas próbę doprowadzenia do przerwania akcesu i odroczenia sesji, ale bezskutecznie. Rozstrzygająca okazała się niespodziewana wolta kardynała Colonny. Wystąpił on na środek sali i oświadczył: Ja również głosuję na kardynała ze Sieny i czynię go papieżem. W ślad za nim to samo uczynili pozostali i chwilkę później Bessarion zaczął gratulować Piccolominiemu jednomyślnego wyboru na Stolicę Apostolską. Nowy papież przyjął imię Pius II. Niedługo potem protodiakon Colonna ogłosił publicznie rezultat konklawe, a 3 września dokonał obrzędu koronacji nowego papieża[12].
W kulturze masowej
Konklawe 1458 roku stanowi fabułę filmu Konklawe (2006, reżyseria: Christoph Schrewe).
Przypisy
- ↑ Pastor, s. 5.
- ↑ SEDE VACANTE 1458
- ↑ Pastor, s. 6; Eubel, s. 6 nr 45; SEDE VACANTE 1458; The election of Pope Pius II (1458).
- ↑ Eubel, s. 12-13 przyp. 9; SEDE VACANTE 1458; The election of Pope Pius II (1458); por. Pastor, s. 5-6.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v Od XIV do XVI wieku (a sporadycznie nawet i jeszcze później) rozpowszechniony był zwyczaj nazywania kardynałów (nawet w oficjalnych dokumentach) nie według ich imion i nazwisk, lecz według pseudonimów nawiązujących najczęściej do miejsca pochodzenia, diecezji lub kościoła tytularnego danego kardynała.
- ↑ Eubel, s. 12-13 przyp. 9; SEDE VACANTE 1458; The election of Pope Pius II (1458).
- ↑ Pastor, s. 6-8; The election of Pope Pius II (1458).
- ↑ Pastor, s. 10-11.
- ↑ Pii Secundi Pontificis Max. Commentarii...; por. Pastor, s. 11-12; The election of Pope Pius II (1458).
- ↑ Pii Secundi Pontificis Max. Commentarii...; por. Pastor, s. 12; The election of Pope Pius II (1458).
- ↑ Francis Burkle-Young w artykule The election of Pope Pius II (1458) podaje nieco inne wyniki tego głosowania (np. podaje, że wśród głosujących na Piccolominiego był sam d'Estouteville), powołując się na Pastora, s. 5-13, który jednak w rzeczywistości nie podaje takich informacji. W artykule przedstawiono wyniki zgodnie z Pii Secundi Pontificis Max. Commentarii..., które cytuje także Pastor.
- ↑ Pii Secundi Pontificis Max. Commentarii...; por. Pastor, s. 12-21; Eubel, s. 12.
Bibliografia
| XI wiek |
|
|---|
| XII wiek |
|
|---|
| XIII wiek |
|
|---|
| XIV wiek |
|
|---|
| XV wiek |
|
|---|
| XVI wiek |
|
|---|
| XVII wiek |
|
|---|
| XVIII wiek |
|
|---|
| XIX wiek |
|
|---|
| XX wiek |
|
|---|
| XXI wiek |
|
|---|
