Kołpaczek mierzwiowy

Kołpaczek mierzwiowy
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

pieczarkowce

Rodzina

incertae sedis

Rodzaj

kołpaczek

Gatunek

kołpaczek mierzwiowy

Nazwa systematyczna
Panaeolus papilionaceus (Bull.) Quél.
Mém. Soc. Émul. Montbéliard, Sér. 2 5: 152 [122 sep.] (1872)
Multimedia w Wikimedia Commons

Kołpaczek mierzwiowy, kołpaczek motylkowaty (Panaeolus papilionaceus (Bull.) Quél) – gatunek grzybów z rzędu pieczarkowców[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Panaeolus, Incertae sedis, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1781 r. Jean Baptiste Bulliard nadając mu nazwę Agaricus papilonaceus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1872 r. Lucien Quélet[1].

Synonimów naukowych ma 35[2]:

Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako bedłka mierzwiowa, pajęczak mierzwiowy, kołpaczek motylkowaty, belka motylkowata[3].

Morfologia

Kapelusz

Średnica 1–5 cm, kształt stożkowato-dzwonkowaty, nieznacznie higrofaniczny; ciemny, brązowoszary do gliniastego. Szczyt zaostrzony do zaokrąglonego. Brzeg obwieszony białawymi ząbkami osłony. Skórka sucha, gładka do siatkowato pomarszczonej[4].

Blaszki

Za młodu szare, wkrótce czarne i z jaśniejszym kłaczkowatym ostrzem[4].

Trzon

Wysokość 5–11 cm, grubość 2–3 mm, walcowaty, w środku pusty, łamliwy. Powierzchnia gładka, oszroniona na szczycie. U młodych owocników ma barwę szarą[5].

Wysyp zarodników

Czarny. Zarodniki widziane z boku charakterystycznie podłużnie sześciokątne, gładkie, o średnicy 15–18 × 10–12 × 8–9,5 µm[4].

Gatunki podobne

Występowanie i siedlisko

Jest szeroko rozprzestrzeniony: poza Antarktydą występuje na wszystkich kontynentach, a także na wielu wyspach[6]. W Polsce gatunek rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych[7]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Austrii i Niemczech[3].

Saprotrof, grzyb koprofilny. Rośnie od maja do października, na nawozie bydlęcym, na nawożonych łąkach, pojedynczo lub gromadnie. Preferuje miejsca zacienione[5].

Przypisy

  1. ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2013-10-20].
  2. ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-10-20].
  3. ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
  4. ↑ a b c E. Gerhardt, Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa: Klub dla Ciebie – Bauer-Weltbild Media, 2006, ISBN 83-7404-513-2.
  5. ↑ a b c d Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1.
  6. ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2016-01-10].
  7. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5.