Klasyfikacja bezpieczeństwa zapachowego

Klasy bezpieczeństwa zapachowego

Klasyfikacja bezpieczeństwa zapachowego – zgrupowanie wonnych zanieczyszczeń powietrza (odorantów), występujących w miejscu pracy, na podstawie wartości stosunku najwyższego dopuszczalnego stężenia w warunkach pracy (NDS) do progu wyczuwalności zapachu (cth)[1][2][3].

Zasadę klasyfikacji ilustruje schemat, na którym przedstawiono dwa główne zbiory zanieczyszczeń powietrza – zbiór związków szkodliwych dla zdrowia (koło dolne) i zbiór związków wonnych (odoranty; koło górne). W obszarze wspólnym występują związki szkodliwe dla zdrowia, których zapach może odgrywać rolę ostrzegawczego sygnału o chemicznym zagrożeniu. W tej grupie J.H.Amoore i E. Hautala[1] wyodrębnili pięć klas bezpieczeństwa, oznaczonych literami A–E. Zakresy wartości stosunku NDS/cth zestawiono w tabeli z informacją o udziale osób, które wyczuwają zapach zanieczyszczenia przed osiągnięciem NDS.

W klasie A zamieszczono związki, których obecność w powietrzu niemal wszyscy pracownicy powinni wyczuć węchem przy stężeniach mniejszych od NDS. Wśród 214 badanych zanieczyszczeń atmosfery przemysłowej kryterium A spełniało 25 związków (12%), np. siarkowodór, trimetyloamina, m-krezol, aldehyd octowy. Do klas D i E zaliczono 25% całej badanej grupy zanieczyszczeń, np. chloroform, benzen, acetylen, chlorek winylu. Są one wyczuwane węchem przed osiągnięciem NDS przez mniej niż połowę pracowników i tylko w takich sytuacjach, gdy percepcji zapachu nie zakłócają inne czynniki, takie jak hałas, konieczność koncentracji na wykonywanych czynnościach zawodowych i inne.

Właściwą interpretację odbieranych węchem sygnałów chemicznych utrudniają nieprzewidywalne interakcje węchowe między odorantami występującymi w mieszaninach (np. maskowanie lub synergizm) oraz zjawiska adaptacji węchu do stopniowo wzrastającego stężenia odorantów[4].

Klasa
bezpieczeństwa 		Współczynnik
bezpieczeństwa NDS / cth 		Udział osób wyczuwających zapach
w warunkach NDS
A > 500 > 90%
B 26 – 500 50 – 90%
C 1 – 26 < 50%
D 0,18 – 1 10 – 50%[5]
E < 0,18 < 10%
a
a
a
a
a
a


Przypisy

  1. ↑ a b J.H. Amoore, E. Hautala. Odor as an Aid to Chemical Safety. „J. of App. Toxicol.”. 3, s. 272–290, 1983. (ang.). 
  2. ↑ 4.3: Próg wyczuwalności zapachu a komfort i bezpieczeństwo. W: J. Kośmider, B. Mazur-Chrzanowska, B. Wyszyński: Odory. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 62–64. ISBN 978-83-01-14525-5. (pol.).
  3. ↑ Zbigniew Makles, Magdalena Galwas-Zakrzewska. Złowonne gazy w środowisku pracy. „Bezpieczeństwo Pracy”. 9, s. 12-16, 2005. Warszawa: Centralny Instytut Ochrony Pracy. (pol.). 
  4. ↑ J. Kośmider. Adaptacja węchowa – czynnik ograniczający ostrzegawczą rolę zapachu. „Medycyna Pracy”. 4 (3), s. 148–153, 1990. (pol.). 
  5. ↑ Niebieski kolor czcionki oznacza, że dane dotyczą sytuacji, w których percepcji zapachu nie zakłócają inne bodźce.