Kazimierz Demel

Kazimierz Demel
Ilustracja
prof. dr hab. dr h.c. Kazimierz Demel
(1889–1978)
Pełne imię i nazwisko

Kazimierz Konstanty Demel

Data i miejsce urodzenia

9 marca 1889
Zawodzie

Data i miejsce śmierci

27 września 1978
Gdynia

Narodowość

polska

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (1920–1941) Złoty Krzyż Zasługi (II RP) Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi II stopnia Medal 10-lecia Polski Ludowej
Multimedia w Wikimedia Commons

Kazimierz Demel (ur. 9 marca 1889 w Zawodziu[1], zm. 27 września 1978 w Gdyni) − hydrobiolog, pionier polskich badań na morzu, znawca flory i fauny Bałtyku.

Życiorys

Bulwar im. Kazimierza Demela w Helu
Grób profesora Kazimierza Demela na cmentarzu Witomińskim
Kazimierz Demel, tablica na budynku Morskiego Laboratorium Rybackiego

Urodził się w rodzinie Bolesława, doktora chemii, dyrektora w fabryce chemicznej, i Marii z Ostrowskich. W 1908 ukończył szkołę średnią Emiliana Konopczyńskiego w Warszawie[2][3]. Po zdaniu matury podjął studia przyrodnicze na Uniwersytecie Lwowskim, skąd po roku przeniósł się na wydział przyrodniczy Uniwersytetu Genewskiego. W 1912 otrzymał tytuł magistra i rozpoczął pracę na miejscu jako asystent w Zakładzie Zoologii. W 1913 powrócił do kraju z powodu choroby ojca, nostryfikując swój dyplom na Uniwersytecie Jagiellońskim. W tym czasie rozpoczął pracę w Warszawskim Towarzystwie Naukowym, co dało mu możliwość odbycia staży naukowych w Villefranche-sur-Mer (Prowansja) i Murmańsku, podczas których ostatecznie skierował swoją uwagę zagadnieniom związanym z biologią morza. W 1916 podczas I wojny światowej został przymusowo wcielony do armii rosyjskiej, skąd po roku udało mu się przejść do organizowanego na terenie Białorusi I Korpusu Polskiego, pod dowództwem gen. J. Dowbora-Muśnickiego. Po zakończeniu działań wojennych zgłosił się ponownie jako ochotnik do służby wojskowej, odbywając kampanię na froncie wołyńskim. Uczestniczył w III powstaniu śląskim, był adiutantem osobistym naczelnego komendanta ppłk. Macieja Mielżyńskiego ps. „Nowina-Doliwa”[2].

W 1923 podjął pracę w Morskim Laboratorium Rybackim, mieszczącym się początkowo na Helu[1], później (w związku ze zmianami organizacyjnymi i przemianowaniu jednostki na Morski Instytut Rybacki) w Gdyni. Pracę doktorską z dziedziny biologii morza obronił w 1938 na Uniwersytecie Jagiellońskim. W sierpniu 1939 ponownie zgłosił gotowość do służby, jednak z uwagi na przekroczony 50. rok życia jego wniosek nie został przyjęty. Wojnę spędził w Warszawie, angażując się w tajną działalność dydaktyczną, a po jej zakończeniu powrócił do Gdyni. Tutaj rozpoczął energiczne starania mające na celu odtworzenie macierzystego Laboratorium, w którym szybko został zastępcą kierownika. W 1950 uzyskał habilitację, siedem lat przed otrzymaniem godności profesora zwyczajnego. W latach 1951−1960 pracował jako kierownik Działu Oceanograficznego MIR oraz członek jego Rady Naukowej; potem przeszedł na emeryturę, nie zaprzestając pracy twórczej.

Poza badaniami prowadzonymi w Morskim Instytucie Rybackim prowadził wykłady w Wyższej Szkole Handlu Morskiego oraz na wydziale rybackim Wyższej Szkoły Rolniczej w Olsztynie. Był wieloletnim członkiem Międzynarodowej Rady Badań Morza w Kopenhadze. Napisał ponad 250 dzieł, w tym wiele podręczników (m.in. bardzo cenione Życie morza, Biologię morza, Zwierzę i jego środowisko czy Morza i oceany) i opracowań popularnonaukowych. W 1963 został doktorem honoris causa Wyższej Szkoły Rolniczej w Olsztynie[4].

Od 1924 był mężem Jeanne Salamagne[2].

Spoczywa w starej alei zasłużonych na cmentarzu Witomińskim (kwatera 77-22-17)[5].

Ordery i odznaczenia

Nagrody

Upamiętnienie

Morski Instytut Rybacki od 1992 przyznaje odznaczenie, Medal im. Profesora Kazimierza Demela, „za wybitne osiągnięcia naukowe i organizacyjne w badaniach oraz w popularyzacji wiedzy o morzu w dziedzinach: biologii, ekologii i rybactwa”.

W 2009 Kapituła Zasłużonych Ludzi Morza nadała Kazimierzowi Demelowi honorowy tytuł „Zasłużony Człowiek Morza”, co upamiętnia tablica w kształcie róży wiatrów wmurowana w Ogólnopolskiej Alei Zasłużonych Ludzi Morza w Rewie, gmina Kosakowo położona nad Zatoką Pucką[12].

Przypisy

  1. ↑ a b Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, (Przedr. fotooffs., oryg.: Warszawa : Wydaw. Głównej Księgarni Wojskowej, 1938.), Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 138.
  2. ↑ a b c d e Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: 1939, s. 56–57. [dostęp 2021-07-10].
  3. ↑ Jubileusz 70-lecia Wydziału Nauk o Żywności i Rybactwa. Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, Szczecin 2022, s. 82-83
  4. ↑ 50 lat Wydziału Rybactwa Morskiego i Technologii Żywności. Akademia Rolnicza w Szczecinie 2001, s. 51. ISBN 909186-6-8.
  5. ↑ Cmentarze Komunalne w Gdyni [online], gdynia.grobonet.com [dostęp 2024-07-20].
  6. ↑ M.P. z 1955 r. nr 95, poz. 1224 „za zasługi w pracy zawodowej w dziedzinie Żeglugi”.
  7. ↑ M.P. z 1951 r. nr 75, poz. 1029 „za zasługi w pracy naukowej i zawodowej”.
  8. ↑ a b Lidia Rumel-Czarnowska, Demel Kazimierz (1889−1978) [online], Oficjalny serwis internetowy miasta Gdynia [dostęp 2024-07-20] (pol.).
  9. ↑ M.P. z 1955 r. nr 104, poz. 1411 - Uchwała Rady Państwa z dnia 16 marca 1955 r. nr 0/407 - na wniosek Ministra Żeglugi.
  10. ↑ Nagrody państwowe za 1951 r. za osiągnięcia w dziedzinie nauki, postępu technicznego i sztuki. „Głos Koszaliński”. Rok III, Nr 201 (822), s. 6, 26 kipca 1951. Koszalin: KW PZPR. [dostęp 2024-07-20]. 
  11. ↑ Nagrody „Problemów” 1969, „Stolica”, R. 24, nr 51–52 (1150–51), 21–28 grudnia 1969, Warszawa, s. 22.
  12. ↑ Demel Kazimierz Konstanty (1889−1978) [online], genealogia.okiem.pl [dostęp 2024-07-20].

Bibliografia