Katedra Sioni w Bolnisi

Katedra Sioni
ბოლნისის სიონი
Ilustracja
Państwo

 Gruzja

Miejscowość

Bolnisi

Wyznanie

prawosławne

Kościół

Gruziński Kościół Prawosławny

Położenie na mapie Gruzji
Mapa konturowa Gruzji, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Katedra Sioni”
Ziemia41°23′20″N 44°30′45″E/41,388889 44,512500
Multimedia w Wikimedia Commons
Krzyż, katedra Bolnisi Sioni

Katedra Sioni w Bolnisi (gr. ბოლნისის სიონი) – kamienna bazylika z V wieku wzniesiona w Bolnisi (Dolna Kartlia), znana z najstarszych na terenie Gruzji inskrypcji w języku gruzińskim.

Architektura

Świątynia została zbudowana w latach 478–493[1] (według innego źródła kościół zbudowano w latach 462–477[2]). Nosi znamiona stylu bizantyjskiego z elementami wpływu sztuki perskiej z czasów Sasanidów[3]. Jest to trójnawowa bazylika z pięcioma parami filarów i absydą, nakryta dwuspadowym dachem[1].

Ściany katedry zdobią charakterystyczne kamienne krzyże, które stały się symbolem Gruzji i zostały umieszczone na fladze państwowej[4].

Inskrypcje

W katedrze zachowały się najstarsze inskrypcje w języku gruzińskim znalezione na terenie Gruzji, z których najstarsza pochodzi z 494 roku[5]. Kamienne inskrypcje wykonane są pismem asomtawruli[6].

Inskrypcja 1

Wykuta w kamieniu inskrypcja – osiem linii tekstu – znajduje się na zewnętrznej, wschodniej ścianie kościoła[7]. Napis „otacza” relief przedstawiający krzyż Bolnisi wpisany w dekoracyjny, podwójny okrąg – linie 3–6 inskrypcji są „przerwane” reliefem[7]. Lewy dolny róg napisu odpadł, a prawy górny jest lekko uszkodzony[7]. Przyjmuje się, że inskrypcja ta pochodzi z tego samo okresu, co inskrypcja informująca u fundacji kościoła[7].

Inskrypcja 1

Tekst biegnie nieprzerwanie – poszczególne słowa nie są od siebie oddzielone[7].

ႵႤႣႧႤႮႨႱႩႭႮႭႱႨႩႰႤႡႭ
ჃႪႨႧႭჃႰႧႣႠႠႫႠႱႤႩ
ႪႤႱႨႠႱႠ krzyż Bolnisi ႸႨႬႠႸႤႬႣ
ႠႫႨႫႠ krzyż Bolnisi ႰႧႧႠჃ
ႷႠႬႨႱႫ krzyż Bolnisi ႺႤႫႤႪ
ႬႨႸႤႨႼႷ krzyż Bolnisi ႠႪႤႬႣႠ
ႫႸႰႭႫႤႪႧႠႠႫႠႱႤႩႪႤ
ႱႨႠႱႠႸႨႬႠႸႤႾႤႼႨႤ ႨႨ

Co w wolnym tłumaczeniu na język polski brzmi:

„Chryste, zlituj się nad biskupem Dawidem i społecznością,
i tymi którzy Tobie oddają cześć w tym kościele,
i pomóż tym, którzy w tym kościele pracują.”[a][8].

Inskrypcja 2

Wykuty w kamieniu napis – cztery linijki tekstu – upamiętniający fundację kościoła znajduje się na fasadzie świątyni[9]. Inskrypcja została odkryta w 1937 roku podczas prac inwentaryzacyjnych[9].

Inskrypcja 2

Odczytanie napisu jest utrudnione poprzez zły stan inskrypcji, która jest w części nieczytelna – brakuje jej lewej części, a koniec pierwszej linijki uległ uszkodzeniu[9]. Ponadto tekst biegnie nieprzerwanie – poszczególne słowa nie są od siebie oddzielone i niektóre słowa zapisano w formie skróconej[9]. Na przestrzeni lat podjęto wiele prób uzupełnienia tekstu[9].

Inskrypcja zawiera czytelny wyraz Peroz, a za nim słowo mep, co początkowo zostało zinterpretowane jako odniesienie do imienia władcy z dynastii Sasanidów Peroza I (459–484)[10]. Tekst podaje datę rozpoczęcia budowy kościoła w dwudziestym roku panowania Peroza, a jej zakończenie 15 lat później, co miało oznaczać, że świątynię wzniesiono w latach 478–493[10]. Kolejne próby odczytania tekstu, przyniosły inną interpretację postaci Peroza – V-wiecznego lokalnego władcy, który przyjął chrześcijaństwo oraz umiejscowiły budowę kościoła na V wiek[11].

ႨႱႠႱႠႫႤႡႨႱ ႠჂႧႠႭႺ ႼႪႨႱႠႮႤႰႭႦႫႤႴ
ႠႫႨႱႤႩ ႪႤႱႨႠჂႱႠჂ ႣႠႠႧႾႭჃႧႫႤႲႼႪႨႱ
ႬႠႵႠႸႨႬႠႧႠჃႷႠႬႨႱႾႺႤႱႶႬႸႤႨႼႷႠႪႤႬႣႠႥႨႬႠ
ႮႨႱႩႭႮႭႱႱႠႾႭჃႪႭႺႭႱႨႢႨႺႠႶႬႸႤႨႼႷႠႪႤ

Co w wolnym tłumaczeniu na język polski brzmi:

„[Z pomocą Święt]ej Trójcy [została] w roku 20. król[a] Peroza
[rozpoczęta budowa] tego kościoła, i w roku 15. [potem]
[ukończona]. Kto będzie tu oddawał cześć, niech się nad nim Bóg zlituje, i kto za biskupa [tego kościoła],
[Dawida], modlił się będzie, niech nad nim Bóg tez się zlituje. [Amen]”[b][c]

Uwagi

  1. ↑ Tłumaczenie wolne z języka niemieckiego – tłumaczenia zamieszczonego na stronie projektu ARMAZI:
    „Christus, erbarme dich des Bischofs Davit mit der Gemeinde
    und der dir in dieser Kirche Verehrung Erweisenden,
    und hilf den in dieser Kirche Arbeitenden. (Amen)”
  2. ↑ Tłumaczenie wolne z języka niemieckiego – tłumaczenia zamieszczonego na stronie projektu ARMAZI:
    „[Mit der Hilfe der heil]igen Dreifaltigkeit [wurde] im 20(ten) Jahre des Kön[igs] P̣eroz
    [der B(aub)eginn] dieser Kirche [vollzogen], und im 15(ten) Jahr[e danach]
    [wurde sie vollendet]. Wer hierin Verehrung erweisen sollte, (dessen) möge sich G(ot)t erbarmen, und wer für d[ieser Kir-]
    [che B]ischof, [Davit], beten sollte, auch dessen möge sich G(ot)t erbarmen. [Amen.]”
  3. ↑ Tłumaczenie inskrypcji na język angielski za Rappem (2014):
    „[With the help of the H]oly Trinity, the foundation of this holy church was laid
    in the twentieth [y]ear of [the reign of] King Pero[z] and was completed fifteen
    years [later]. God will have mercy on whoever worships here. And God will also have me[r]cy on whoever
    will pray for Bishop Davit, the builder of this holy church. [Amen].”

Przypisy

  1. ↑ a b John Anthony McGuckin: The Encyclopedia of Eastern Orthodox Christianity. John Wiley & Sons, 2010, s. 272. ISBN 978-1-4443-9254-8. [dostęp 2016-12-26]. (ang.).
  2. ↑ Bohdan Baranowski, Krzysztof Baranowski, Historia Gruzji, Wrocław: Zakład Narodow imienia Ossolińskich, 1987, s. 48, ISBN 978-83-04-02345-1.
  3. ↑ Bohdan Baranowski, Krzysztof Baranowski, Historia Gruzji, Wrocław: Zakład Narodow imienia Ossolińskich, 1987, s. 48, ISBN 978-83-04-02345-1 [dostęp 2023-07-07].
  4. ↑ Bolnisi. W: Alexander Mikaberidze: Historical Dictionary of Georgia. Rowman & Littlefield, 2015, s. 199. ISBN 978-1-4422-4146-6. [dostęp 2016-12-26]. (ang.).
  5. ↑ B. G. Hewitt: Georgian: A Structural Reference Grammar. John Benjamins Publishing, 1995, s. 4, seria: London Oriental and African language library. ISBN 978-90-272-3802-3. [dostęp 2016-12-26]. (ang.).
  6. ↑ Dr Stephen H Rapp Jr: The Sasanian World through Georgian Eyes: Caucasia and the Iranian Commonwealth in Late Antique Georgian Literature. Ashgate Publishing, Ltd., 2014, s. 39. ISBN 978-1-4724-2552-2. [dostęp 2016-12-26]. (ang.).
  7. ↑ a b c d e Heinz Fähnrich: Die ältesten georgischen Inschriften. BRILL, 2013, s. 25–27. ISBN 978-90-04-25108-3. [dostęp 2016-12-26]. (niem.).
  8. ↑ Die Bolnisi-Inschriften / The Bolnisi Inscriptions. [w:] ARMAZI Projekt [on-line]. [dostęp 2016-12-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (niem.).
  9. ↑ a b c d e Heinz Fähnrich: Die ältesten georgischen Inschriften. BRILL, 2013, s. 12. ISBN 978-90-04-25108-3. [dostęp 2016-12-26]. (niem.).
  10. ↑ a b Heinz Fähnrich: Die ältesten georgischen Inschriften. BRILL, 2013, s. 13. ISBN 978-90-04-25108-3. [dostęp 2016-12-26]. (niem.).
  11. ↑ Heinz Fähnrich: Die ältesten georgischen Inschriften. BRILL, 2013, s. 24. ISBN 978-90-04-25108-3. [dostęp 2016-12-26]. (niem.).