Karol Langie

Karol Langie
Pełne imię i nazwisko

Karol Jan Nepomucen Ignacy Langie

Data i miejsce urodzenia

1 listopada 1814
Białobrzegi

Data i miejsce śmierci

28 września 1889
Kraków

poseł na Sejm Ustawodawczy (1848)
Okres

od 10 lipca 1848
do 7 marca 1849

Przynależność polityczna

"Stowarzyszenie" – polscy demokraci

Karol Jan Nepomucen Ignacy Langie (ur. 1 listopada 1814 w Białobrzegach – zmarł w dniu 28 września 1889 r. w Krakowie) – uczestnik tajnych organizacji niepodległościowych, poseł do Sejmu Ustawodawczego w Kromieryżu, dziennikarz, pisarz i ekonomista.

Życiorys

Po ukończeniu gimnazjum w Przemyślu studiował prawo na Uniwersytecie Lwowskim (1832-1836)[1][2]. Po studiach pracował jako praktykant konceptowy Magistracie w Drohobyczu (1836-1842)[3]. Po zdaniu egzaminu sędziowskiego był justycjariuszem Józefa Zajączkowskiego w Rzeszowie (1842-1844). Jednocześnie członek tajnych organizacji niepodległościowych, w 1844 aresztowany pod zarzutem zdrady stanu. Uwolniony orzeczeniem Najwyższej Komisji Sprawiedliwości w Wiedniu[1]. W I. 1846--1847 odbył podróż po Bawarii, Wirtembergii i Szwajcarii, interesując się głównie rolnictwem i urządzeniami przemysłowymi[1]. Od 1846 mieszkał na stałe w Krakowie, gdzie posiadał dwa domy[3].

Aktywny podczas Wiosny Ludów. Był sekretarzem Komitetu Obywatelskiego w Krakowie, następnie członkiem deputacji krakowskiej do Wiednia. Po powrocie członek Komitetu Narodowego i sekretarz tzw. Dyrektoriatu. Potem uczestniczył w trójzaborowym zjeździe polskim we Wrocławiu[1]. Poseł na Sejm Ustawodawczy w Wiedniu i Kromieryżu (10 lipca 1848 – 7 marca 1849), wybrany w okręgu wyborczym Kraków 1[4][5]. W parlamencie należał do „Stowarzyszenia” skupiającego demokratycznych posłów polskich[6]. Po rozwiązaniu parlamentu powrócił do Krakowa, gdzie m.in. organizował rekrutację do oddziałów polskich biorących udział w powstaniu węgierskim[1].

Następnie wycofał się z życia politycznego. Pracował jako sekretarz (1850-1872) a następnie radca Rady Miasta Krakowa[3]. Był także doradcą ministra rolnictwa Alfreda Potockiego[1]. W tym okresie zajmował się głównie sprawami rolnictwa i szkolnictwa agronomicznego w Galicji. W celu zapoznania się z gospodarką rolną w Prusach i Saksonii odbył 1855 roku podróż po Śląsku i Łużycach. Przez ponad trzydzieści lat był członkiem Towarzystwa Gospodarczo-Rolniczego Krakowskiego, od 1884 członkiem honorowym. Był autorem statutów szkół rolniczych w Czernichowie (1858) i Łańcucie (1860) a także projektu studium rolniczego UJ (1869)[1]. Członek korespondent Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego (1868-1889)[7].

Borykający się z trudnościami finansowymi do końca życia, podejmował liczne inicjatywy wydawnicze i redakcyjne. Do 1866 prowadził dział ekonomiczny w "Czasie". Współpracował z "Tygodnikiem Rolniczym", "Przewodnikiem Ekonomicznym", "Czasem" i "Nową Reformą"[1]. Pisał teksty z dziedziny gospodarstwa społecznego i rolnictwa krajowego, o przyczynach głodów w Galicji, hodowli koni w Galicji, o ogrodzie warzywnym, dobroczynności publicznej, zmienności cen zbożowych i statystyce rolniczej[8]. Prace jego miały głównie charakter praktyczny, a on sam był uważany za utalentowanego popularyzatora wiedzy rolniczej. Był również przyjacielem Józefa Ignacego Kraszewskiego, z którym szczególnie ożywioną korespondencję utrzymywał w latach 1865-1869. Swym kosztem wydał jego "Rzym za Nerona" (Kraków 1866), Przez kilka lat wykładał gospodarstwo domowe na Wyższych Kursach dla kobiet im. A. Baranieckiego[1]. Od 1866 członek Towarzystwa Naukowego Krakowskiego[1], a od 1872 członek nadzwyczajny Akademii Umiejętności[9].

Pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie[10].

Prace Karola Langiego

  • Odezwa w przedmiocie napisów, godeł i nazwisk w polskim języku, Lwów 1835
  • [współautor] tekst do Galicja w obrazach, Lwów 1840[11],
  • O wyrazach chemicznych znaczenie ich pospolite, w "Świętojanka", noworocznik gospodarski" Kraków 1843[12].
  • Die Krakauer Vorfälle, Kraków 1949
  • Sprawozdanie z wycieczki do Szląska górnopruskiego i do Łużyc saskich, Kraków 1856
  • Szkoły rolnicze jako zakłady dobroczynności powszechnej. Kraków 1856
  • O dobroczynności – dwa wykłady w krakowskim Towarzystwie Naukowym, 1867, wykład 1
  • Magistrat wobec wolności gminy, Kraków 1868
  • Ogród warzywny, jego urządzenie i pielęgnowanie roślin warzywnych, Kraków 1875,
  • Projekt urządzenia opieki ubogich w Krakowie, Kraków 1882
  • Gospodarstwo domowe – odczyty, Kraków 1886
  • Grzyby u nas jadalne i jadowite, Kraków 1889
  • przekłady powieści angielskich E. L. Bulwera – Falkland i Niewierność w miłości,

Rodzina i życie prywatne

Urodził się w rodzinie ziemiańskiej, był synem właściciela folwarku Białobrzegi, w pow. łańcuckim Józefa Langego i Konstancji z Nowakowskich. Ożenił się z Joanną z Boczkowskich (zm. 1884), Mieli dwóch synów powstańców styczniowych – ekonomistę Kazimierza (1839-1897) i ziemianina Tadeusza (1841-1919) oraz córkę Bronisławę (1840-1895), która wyszła za Jana Popiela[1][13].

Odznaczony

W 1873 odznaczony został orderem Franciszka Józefa I.

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j k Marian Tyrowicz, Langie (Lange, Lang) Karol Jan Nepomucen Ignacy (1814-1889), Polski Słownik Biograficzny, t. 16, Wrocław-Warszawa-Kraków 1971, s. 500-502
  2. ↑ Samuel (1810-1868) Wyd Orgelbrand, Samuel (1810-1868) Wyd Orgelbrand, S. Orgelbranda Encyklopedja powszechna z ilustracjami i mapami. T. 9, Wydawnictwo S. Orgelbranda Synów, 1901 [dostęp 2017-08-11].
  3. ↑ a b c Parlament Österreich Republik, Franz Adlgasser, Kurzbiografie Langie, Karol – Parlamentarier 1848-1918 online [4.12.2019]
  4. ↑ Józef Buszko, Polacy w parlamencie wiedeńskim – 1848–1918, Warszawa 1996, s. 18, 347.
  5. ↑ Wiadomości krajowe. Kraków Gazeta Krakowska 1848 nr 136 z 17 czerwca s. 1
  6. ↑ Protokoły Koła Polskiego w wiedeńskiej Radzie Państwa (lata 1867–1868), oprac. Zbigniew Fras i Stanisław Pijaj, Kraków 2001, s. 27
  7. ↑ Galizisches Provinzial-Hanbuch für das Jahr 1868, s. 809; 1869, s. 533; Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1870, s. 570; 1871, s. 504; 1872, s. 502; 1873, s. 518; 1874, s. 562; 1875, s. 565; 1876, s. 575; 1877, s. 551; 1878, s. 539; 1879, s. 535; 1880, s. 542; 1881, s. 559; 1882, s. 560; 1883, s. 560; 1884, s. 544; 1885, s. 544; 1886, s. 544; 1887, s. 546; 1888, s. 546; 1889, s. 637;
  8. ↑ Kurjer Lwowski, Numer 273, Lwów, 2 października 1889, strona 3 (pol.).
  9. ↑ Rocznik Zarządu Akademii Umiejętności w Krakowie, 1875.
  10. ↑ Nekrologia. Karol Langie. Czas 1889 nr 225 z 1 października s. 3
  11. ↑ Zawadzki, Aleksander (1798-1868): Galicyja w obrazach czyli Galerya litografowanych widoków, okolic i najznakomitszych zabytków w Galicyi z opisaniem obrazów w języku polskim i niemieckim [online], polona.pl [dostęp 2017-08-10].
  12. ↑ Mateusz Eustachy (1796-1884). Red. Sartyni, Dodatek Tygodniowy przy Gazecie Lwowskiej. 1860, nr 51, 22 grudnia 1860 [dostęp 2017-08-10] (ang.).
  13. ↑ Karol Jan Lange – M.J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego – online [4.12.2019]

Bibliografia

  • Marian Tyrowicz, Langie (Lange, Lang) Karol Jan Nepomucen Ignacy (1814-1889), Polski Słownik Biograficzny, t. 16, Wrocław-Warszawa-Kraków 1971, s. 500-502

Linki zewnętrzne