Kaplica św. Jerzego w Nowem – gotycka kaplica z cegły, pod wezwaniem św. Jerzego, obecnie cmentarna, znajdująca się w Nowem, przy skrzyżowaniu ulic Komierowskiego i Kolejowej.
Architektura
Kaplica św. Jerzego w Nowem zbudowana została w XV wieku na rzucie wydłużonego ośmioboku, według wzoru Kopuły na Skale, utożsamianej w średniowieczu ze Świątynią Jerozolimską[1]. Dach zwieńczony jest pośrodku małą, drewnianą, kwadratową wieżyczką. Na zewnętrznej stronie kaplica posiadała w rogach cztery szerokie słupy wzmacniające ściany świątyni, tzw. skarpy, a od północnej strony zakrystię. Na początku XIX wieku usunięto słupy oraz zakrystię. Po skarpach pozostały tylko fragmenty znajdujące się pod ziemią oraz zaokrąglone, otynkowane występy[2].
Przy kaplicy znajduje się zabytkowy cmentarz, na którym chowano zmarłych parafian od 1694 do 1964 roku.
Historia
Najstarsze wzmianki o kaplicy św. Jerzego w Nowem pochodzą z 1474 roku. Miała ona funkcję przyszpitalnej kaplicy. Szpital, pełniący głównie rolę przytułku dla osób starszych, wraz z kaplicą, zbudowano poza murami miasta. Dawniej ludność Nowego utrzymywała jednak, że kaplica jest starsza od fary i pierwotnie stanowiła kościół parafialny[2]. Kościółek był prepozyturą i codziennie na zmianę odprawiał w nim mszę inny kapłan, a jako uposażenie posiadał trzy włóki[3].
Gdy w latach 40. XVI wieku kościół klasztorny i farę przejęli luteranie, kaplica św. Jerzego, przez około czterdzieści lat, pozostawała jedyną świątynią katolicką w mieście[4]. Wewnątrz, przed głównym ołtarzem, pochowany został ostatni zakonnik z klasztoru bernardynów w Nowem, o. Roman Wax, zmarły 22 czerwca 1822 roku. Po kasacie klasztoru część jego wyposażenia przeniesiono do kaplicy[5].
Zrujnowany budynek szpitala został rozebrany w 1828 roku, podczas budowy drogi z Gdańska, a w 1861 roku wzniesiono nowy szpital, którego budynek, tak jak i kaplica, nadal należy do parafii św. Mateusza, zaś obecnie zamieszkuje go grabarz.
W połowie lat 50. XX wieku w kaplicy przejściowo prowadzono lekcje religii, kiedy przestały odbywać się w szkołach, a w tym czasie była w tym celu przygotowywana salka katechetyczna w starej baszcie[2]. W 2011 roku przeprowadzono gruntowny remont kaplicy.
Kaplica św. Jerzego od kilkudziesięciu lat pełni rolę kostnicy. Odprawia się w niej również msze w Dzień Zaduszny oraz 24 kwietnia, w uroczystość jej patrona.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Architektura templariuszy [online], old.templariusze.org [dostęp 2018-10-30] [zarchiwizowane z adresu 2018-10-31] .
- ↑ a b c Nowe nad Wisłą, Neuenburg Wpr. - Historia miasta, aktualności, galeria zdjęć - Artykuły: Kaplica starsza od fary? [online], www.miasto-nowe.com [dostęp 2017-11-18] .
- ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom VII - wynik wyszukiwania - DIR [online], dir.icm.edu.pl [dostęp 2017-11-18] (pol.).
- ↑ Nowe nad Wisłą, Neuenburg Wpr. - Historia miasta, aktualności, galeria zdjęć - Artykuły: Żyli wśród nas – o protestantach z Nowego [online], miasto-nowe.com [dostęp 2017-11-18] .
- ↑ Nowe nad Wisłą, Neuenburg Wpr. - Historia miasta, aktualności, galeria zdjęć - Artykuły: Kościół św. Maksymiliana [online], www.miasto-nowe.com [dostęp 2017-11-18] .
