Kalendarz żydowski

Kalendarz żydowski z 1831 (5591), (הלוח העברי)

Kalendarz żydowski (hebr. luach ha-szana)[1] lub kalendarz hebrajski[2] – system rachuby czasu oparty na cyklu księżycowym i słonecznym[3], w którym rok składa się z dwunastu miesięcy (hebr. chodaszim) liczących po 29 lub 30 dni, które rozpoczynają się od nowiu księżyca, a różnice w stosunku do kalendarza słonecznego są niwelowane za pomocą dodatkowego, trzynastego miesiąca. Rok żydowski w ujęciu kalendarza słonecznego liczy 354 dni 8 godzin 48 minut i 40 sekund[4]. Rok przestępny przypada siedem razy w ciągu dziewiętnastu lat, czyli co dwa lub trzy lata i składa się z trzynastu miesięcy. Trzynastym jest adar szeni. Rok świecki zaczyna się jesienią, a rok liturgiczny – wiosną[1]. Doba rozpoczyna się i kończy o zachodzie słońca[1][5]. Pora dzienna jest dzielona na 12 godzin, więc godzina hebrajska trwa nie 60 minut, ale 1/12 część czasu, jaki upływa pomiędzy wschodem słońca a jego zachodem[5][6]. Ma to znaczenie w odniesieniu do porządku modlitewnego, bowiem określone modlitwy winny być odprawiane w konkretnych porach dnia[5].

Informacje historyczne

W czasach prahistorycznych rytm bytowania ludów koczowniczych wyznaczało światło naturalne, a mitologia hebrajska koncentrowała się na odniesieniach do sił przyrody, w tym światła księżyca[7], lecz brak informacji na temat kształtowania się żydowskiego kalendarza[8]. W okresie starożytnym rozpoczęcie kolejnego miesiąca (a raczej Rosz Chodesz – początek odnowie­nia miesiąca[7][a]) ogłaszał Sanhedryn, po uprzednim potwierdzeniu wystąpienia nowiu księżyca[1]. Informację ogłaszali kapłani dmąc w trąby na wieży[7], a na wzgórzach rozpalane były ogniska, by w ten sposób przekazywać informację na odległość. Dalej wiadomość zanosili specjalni posłańcy. Opóźnienie, jakie mogło powstać przy przekazywaniu wiadomości, legło u podstaw ustanowienia zwyczaju dodawania w diasporze jednego dnia świątecznego „na zapas” (hebr. jom tow szeni szel galujot = dosł.: drugi dzień świąteczny dla wygnania)[1][9]. Lata przestępne były wyznaczane i ogłaszane przez radę złożoną z co najmniej trzech rabinów. Akceptację musiał wyrazić nasi, który przewodził Sanhedrynowi[8].

W czasach biblijnych bramy dziedzińca świątynnego były otwierane podczas nowiu[7][10], by lud mógł składać ofiary całopalne przepisane przez Prawo[11][12][13]. Podczas nowiu świętowano, ucztowano i powstrzymywano się od pracy[7]. W czasie nowiu nie wolno było pościć, a kobiety nie śpiewały pieśni żałobnych kinot. Na przestrzeni wieków nów tracił na znaczeniu jako święto. Talmud zezwalał już na wykonywanie pracy. W średniowieczu kobiety żydowskie powstrzymywały się jednak od szycia, a traktat „Szulchan aruch” pochwalał ten obyczaj. Żydówki grywały w tym dniu w karty. Na stołach pojawiały się lepsze potrawy. Chasydzi podtrzymywali tradycję wieczornych uczt, w skład których wchodziły ryby, mięsa i piwo[7].

W 359 roku patriarcha palestyński, nasi Hillel II przeprowadził reformę kalendarza, która doprowadziła do uzgodnienia roku lunarnego z cyklem solarnym. U podstaw reformy leżały precyzyjne obliczenia, które pozwalały na rezygnację z konieczności prowadzenia obserwacji księżyca dla wyznaczenia początku nowego miesiąca. Ustała już także konieczność uzależniania dat świątecznych od decyzji Sanhedrynu i dodawania do kalendarza dni i miesięcy dodatkowych. Od tego czasu Żydzi żyjący w diasporze mogli samodzielnie ustalać daty świąt. Reforma Hillela II wyznaczyła obowiązujący standard żydowskiego kalendarza, który w niezmienionej formie funkcjonuje już od ponad 1600 lat[1][14].

Rachuba lat

W kalendarzu żydowskim rachuba lat zaczyna się od dnia stworzenia świata, które wg ustaleń żydowskich autorytetów religijnych nastąpiło 7 października 3761 p.n.e.[15], stąd np. w roku 2024 trwa żydowski rok 5784/5785.

Rok w kalendarzu żydowskim składa się z dwunastu miesięcy (hebr. chodaszim) liczących po 29 lub 30 dni, które rozpoczynają się od nowiu księżyca, a różnice w stosunku do kalendarza słonecznego są niwelowane za pomocą dodatkowego, trzynastego miesiąca[1]. Rok żydowski ma 353, 354 lub 355 dni[8]. Rok księżycowy trwa 354 dni 8 godzin 48 minut i 45 sekund. Rok przestępny przypada siedem razy na przestrzeni dziewiętnastu lat, czyli co dwa lub trzy lata[1][8], wydłuża cykl o 30 dni[5] i składa się z trzynastu miesięcy. Trzynastym jest adar szeni[1][8]. Rok świecki zaczyna się jesienią, a rok liturgiczny – wiosną[1].

 Osobny artykuł: Cykl Metona.

Miesiące

Rok hebrajski dzieli się na 12 miesięcy liczących 29 lub 30 dni, ponadto co trzy, rzadziej co dwa lata, dla zrównania cyklu solarnego z lunarnym dodawany jest dodatkowy, trzynasty miesiąc – zwany adar szeni. Drugi adar dodawany jest w ramach 19-letniego okresu (cykl Metona), obejmującego następujące po sobie lata, a dodawany jest zawsze do 3, 6, 8, 11, 14, 17 i 19 roku tego okresu. Poszczególne miesiące rozpoczynają się od nowiu księżycowego (Rosz chodesz)[8].

Miesiące kalendarza żydowskiego i wyróżnione dni
(za: Leiman, „Jewish religious year”, Encyclopædia Britannica)[8]
Miesiąc Numer Długość (dni) Odpowiednik w kalendarzu gregoriańskim Wydarzenie / Święto
Nisan 1 30 marzec-kwiecień 15-22 nisan – 7 dni Pesach
Ijar 2 29 kwiecień-maj 5 ijar – święto Niepodległości (od 1948)
18 ijar – Lag ba-Omer (Dzień Liczenia Omeru)
Siwan 3 30 maj-czerwiec 6-7 siwan – Szawuot (w 7. tyg. po Pesach)
Tamuz 4 29 czerwiec-lipiec 17 tamuz – Sziwa Asar be-Tamuz, post upamiętniający zdobycie i zburzenie Jerozolimy
Aw 5 30 lipiec-sierpień 9 aw – Tisza be-Aw upamiętniający zburzenie obu świątyń
Elul 6 29 sierpień-wrzesień
Tiszri 7 30 wrzesień-październik 1, 2 tiszri – Rosz ha-Szana
3 tiszri – Post Gedaliasza (Tzom Gedaliah )
10 tiszri – Jom Kipur,
15-21 tiszri – 7 dni: Sukkot zakończone Szmini Aceret (22 tiszri) oraz Simchat Tora (23 tiszri)
Cheszwan 8 29 lub 30 październik-listopad
Kislew 9 29 lub 30 listopad-grudzień 25 kislew – początek Chanuki
Tewet 10 29 grudzień-styczeń 2-3 tewet – zakończenie Chanuki,
10 tewet – Asara be-Tewet (post dziesiątego dnia tego miesiąca upamiętniający oblężenie Jerozolimy)
Szwat 11 30 styczeń-luty 15 szwat – Tu bi-szwat
Adar 12 29 lub 30 luty-marzec 13 adar – Post Estery (Taʾanit Esther)
14, 15 adar – Purim; czytanie Księgi Estery
Adar II 13 29 marzec-kwiecień

Tydzień

W kalendarzu hebrajskim nazwy poszczególnych dni pochodzą wprost od liczb porządkowych (np. niedziela – dzień pierwszy, czyli jom riszon, itd), ale ostatni, siódmy nosi nazwę szabat, która oznacza „odpoczynek”. Zgodnie z tradycją biblijną szabat jest dniem świątecznym przeznaczonym na odpoczynek[16].

Dni tygodnia kalendarza żydowskiego
(za: AKIVO, „Kalendarz żydowski”, 2012)[5] oraz prof. W.Chrostowski, 2016[16]
Dzień Liczebnik porządkowy Nazwa hebrajska Znaczenie nazwy
niedziela 1 jom riszon dzień pierwszy
poniedziałek 2 jom szeni dzień drugi
wtorek 3 jom szliszi dzień trzeci
środa 4 jom rewii dzień czwarty
czwartek 5 jom hamiszi dzień piąty
piątek 6 jom sziszi dzień szósty
sobota 7 szabat odpoczynek

Doba

Zgodnie z tradycją żydowską doba rozpoczyna się i kończy o zachodzie słońca[1][5]. Pora dzienna jest dzielona na 12 godzin. W konsekwencji godzina hebrajska trwa nie 60 minut, ale 1/12 część czasu, jaki upływa pomiędzy wschodem słońca a jego zachodem[5][6]. Ma to znaczenie w odniesieniu do porządku modlitewnego, bowiem określone modlitwy winny być odprawiane w konkretnych porach dnia[5]. Konsekwentnie – połowa nocy (północ) nie występuje o godzinie 0.00, ale w połowie czasu między zachodem a wschodem słońca. Podobnie południe w hebrajskiej rachubie godzin nie występuje o godzinie 12.00, lecz w połowie czasu, jaki upływa między wschodem a zachodem słońca[6].

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ Por. traktat Synhedrin 42 a: „Błogosławiony niech będzie Ten, który odnawia miesiące”

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j k Magdalena Bendowska, Zofia Borzymińska: Kalendarz żydowski. [w:] Polski słownik judaistyczny [on-line]. Żydowski Instytut Historyczny Delet. [dostęp 2021-05-02]. (pol.).
  2. ↑ sztetl.org.pl: Kalendarz hebrajski לוח השנה העברי. Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. [dostęp 2018-03-11]. (hebr.).
  3. ↑ kalendarz żydowski, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2023-03-09].
  4. ↑ Peninei Halakhah, Zemanim 14:3 Przypis 3 (hebrajski / angielski)
  5. ↑ a b c d e f g h Aktivo: Kalendarz żydowski. Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP, 2012-06-28. [dostęp 2018-03-11]. (pol.).
  6. ↑ a b c TorahCalendar.com: Determining the Hebrew Hour. TorahCalendar.com. [dostęp 2018-03-11]. (ang.).
  7. ↑ a b c d e f Regina Liliental: Święta żydowskie w przeszłości i teraźniejszości – tom. II. Kraków: Akademia Umiejętności, 1914, s. 111.
  8. ↑ a b c d e f g Jewish religious year, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2018-03-11] (ang.).
  9. ↑ Aktivo: Rabin Pash. Paraszat Acharej Mot. Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP, 2010-04-19. [dostęp 2018-03-11]. (pol.).
  10. ↑ Biblia Tysiąclecia (Ez 46, 1-7). Poznań: Wydawnictwo Pallottinum, 2003.
  11. ↑ Biblia Tysiąclecia (Lb 28,11-15). Poznań: Wydawnictwo Pallottinum, 2003.
  12. ↑ Biblia Tysiąclecia (Edz 3,5). Poznań: Wydawnictwo Pallottinum, 2003.
  13. ↑ Biblia Tysiąclecia (Neh 10,34). Poznań: Wydawnictwo Pallottinum, 2003.
  14. ↑ Rafał Żebrowski: Hillel II. [w:] Polski słownik judaistyczny [on-line]. Żydowski Instytut Historyczny Delet. [dostęp 2021-05-02]. (pol.).
  15. ↑ anno mundi, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2018-03-11] (ang.).
  16. ↑ a b Waldemar Chrostowski. Trzecie przykazanie (11 stycznia 2016). „Konferencja biblijna”, s. 29, 2016-01-11. (pol.). 

Linki zewnętrzne

Kalendarze
typy
astronomiczne
inne
przykłady

Read other articles:

Stasiun Higashi-Nakano

JB08 Stasiun Higashi-Nakano東中野駅Station building and subway entranceLokasiHigashi-Nakano, Nakano, Tokyo（東京都中野区東中野）JepangOperator JR East Toei Subway Jalur JB Jalur Chūō-Sōbu Jalur Toei Oedo Layanan Bus stop Informasi lainKode stasiunE-31SejarahDibuka1906Nama sebelumnyaKashiwagi (sampai 1917)Operasi layanan Stasiun sebelumnya JR East Stasiun berikutnya NakanoJB07kearah Mitaka Jalur Chūō–Sōbu ŌkuboJB09kearah Chiba Sunting kotak info • L • BBan...

 

 

Mikhail Lazarev

19th-century Russian fleet commander and explorer Admiral Lazarev redirects here. For ships, see Russian ship Admiral Lazarev. This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Mikhail Lazarev – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (January 2019) (Learn how and when to remove this template message) Mikh...

 

 

Gugus bola

Messier 80 gugus bola di rasi bintang Scorpius terletak kurang lebih 28,000 tahun cahaya dari matahari dan memiliki ratusan ribu bintang.[1] Gugus bola adalah kumpulan bintang yang berbentuk bola mengorbit inti galaksi sebagai satelit. Gugus bola sangat erat terikat oleh gravitasi, yang membuatnya berbentuk bulat dan kepadatan bintang yang relatif tinggi terhadap pusat galaksi. Nama kategori gugus bintang ini berasal dari bahasa Latin globulus-bola kecil. Referensi ^ Hubble Images a S...

Sean Astin

Questa voce o sezione sugli argomenti registi statunitensi e attori statunitensi non cita le fonti necessarie o quelle presenti sono insufficienti. Puoi migliorare questa voce aggiungendo citazioni da fonti attendibili secondo le linee guida sull'uso delle fonti. Segui i suggerimenti dei progetti di riferimento 1, 2. Sean Astin al San Diego Comic-Con International nel 2014 Sean Astin, pseudonimo di Sean Patrick Duke (Santa Monica, 25 febbraio 1971) è un attore e regista statunitense, c...

 

 

Ciro Gomes

Brazilian politician (born 1957) In this Portuguese name, the first or maternal family name is Ferreira and the second or paternal family name is Gomes. Ciro GomesGOMMCiro in 2021Member of the Chamber of DeputiesIn office1 February 2007 – 1 February 2011ConstituencyCearáMinister of National IntegrationIn office1 January 2003 – 31 March 2006PresidentLuiz Inácio Lula da SilvaPreceded byLuciano BarbosaSucceeded byPedro BritoMinister of FinanceIn office6 September 1994...

 

 

2020年夏季奧林匹克運動會波蘭代表團

2020年夏季奥林匹克运动会波兰代表團波兰国旗IOC編碼POLNOC波蘭奧林匹克委員會網站olimpijski.pl（英文）（波兰文）2020年夏季奥林匹克运动会（東京）2021年7月23日至8月8日（受2019冠状病毒病疫情影响推迟，但仍保留原定名称）運動員206參賽項目24个大项旗手开幕式：帕维尔·科热尼奥夫斯基（游泳）和马娅·沃什乔夫斯卡（自行车）[1]闭幕式：卡罗利娜·纳亚（皮划艇）&#...

Zecchino d'Oro

Zecchino d'Oro41º Zecchino d'Oro del 1998: il Piccolo Coro, Sabrina Simoni (direttrice del Coro), Cino Tortorella (ideatore e primo presentatore dello Zecchino d'Oro) e Giorgio Comaschi.PaeseItalia Anno1959 – in produzione Generemusicale Edizioni66 Puntate243 (al 3 dicembre 2023) + 4 speciali Duratavariabile Lingua originaleitaliano RealizzazioneConduttorevedi voce IdeatoreCino Tortorella[1] RegiaRegisti vari ProduttoreArianna Salomoni per Rai, Fabrizio Palaferri per Antoniano Casa...

 

 

Військово-музичне управління Збройних сил України

Військово-музичне управління Збройних сил України Тип військове формуванняЗасновано 1992Країна  Україна Емблема управління Військово-музичне управління Збройних сил України — структурний підрозділ Генерального штабу Збройних сил України призначений для планува...

 

 

Військово-музичне управління Збройних сил України

Військово-музичне управління Збройних сил України Тип військове формуванняЗасновано 1992Країна  Україна Емблема управління Військово-музичне управління Збройних сил України — структурний підрозділ Генерального штабу Збройних сил України призначений для планува...

Encrypting File System

Feature in Microsoft Windows The Encrypting File System (EFS) on Microsoft Windows is a feature introduced in version 3.0 of NTFS[1] that provides filesystem-level encryption. The technology enables files to be transparently encrypted to protect confidential data from attackers with physical access to the computer. EFS is available in all versions of Windows except the home versions (see Supported operating systems below) from Windows 2000 onwards.[2] By default, no files are ...

 

 

Edward C. Walthall

American politician Edward Cary WalthallUnited States Senatorfrom MississippiIn officeMarch 9, 1885 – January 24, 1894Preceded byLucius Q. C. LamarSucceeded byAnselm J. McLaurinIn officeMarch 4, 1895 – April 21, 1898Preceded byAnselm J. McLaurinSucceeded byWilliam V. Sullivan Personal detailsBorn(1831-04-04)April 4, 1831Richmond, Virginia, U.S.DiedApril 21, 1898(1898-04-21) (aged 67)Washington, D.C., U.S.Resting placeHillcrest CemeteryHolly Springs, Mississippi, U.S...

 

 

List of artists who have covered Bob Dylan songs

Bob Dylan (born Robert Allen Zimmerman on May 24, 1941) is an American singer–songwriter, author, poet, and painter who has been a major figure in popular music for more than five decades. Many major recording artists have covered Dylan's material, some even increasing a song's popularity as is the case with the Byrds' cover version of Mr. Tambourine Man and Jimi Hendrix's version of All Along the Watchtower. Over 600 musicians have released their own recordings of songs written by Dylan, ...

Martha Graham

American dancer and choreographer (1894–1991) Martha GrahamGraham in 1948Born(1894-05-11)May 11, 1894Pittsburgh, Pennsylvania, U.S.DiedApril 1, 1991(1991-04-01) (aged 96)New York City, U.S.Known forDance and choreographyMovementModern danceSpouse Erick Hawkins ​(m. 1948⁠–⁠1954)​AwardsKennedy Center Honors (1979)Presidential Medal of Freedom (1976)National Medal of Arts (1985) Martha Graham (May 11, 1894 – April 1, 1991)[1...

 

 

Serakhs

Cet article est une ébauche concernant une localité turkmène. Vous pouvez partager vos connaissances en l’améliorant (comment ?) selon les recommandations des projets correspondants. SerakhsGéographiePays  TurkménistanProvince AhalDistrict District de Serakhs (chef-lieu)Altitude 285 mCoordonnées 36° 31′ N, 61° 13′ EDémographiePopulation 9 585 hab. (1989)FonctionnementStatut Ville frontalièremodifier - modifier le code - modifier Wikidat...

 

 

ترولة

تحتاج هذه المقالة كاملةً أو أجزاءً منها إلى تدقيق لغوي أو نحوي. فضلًا ساهم في تحسينها من خلال الصيانة اللغوية والنحوية المناسبة. (أغسطس 2015) شبكة ترولة مع الأسماك التَّرْوَلة[1] أو الصيد بالتَّرْوَل[1] هي طريقة لصيد الأسماك[2] تقوم على سحب شبكة صّيد تُسمى التَّرْوَ...

Mavai Senathirajah

Sri Lankan Tamil politician Hon.Mavai SenathirajahMPமாவை சேனாதிராஜா මාවෙයි සේනාධිරාජාMember of Parliamentfor Jaffna DistrictIn office10 October 2000 – 3 March 2020Member of Parliamentfor National ListIn office1999–2000Preceded byNeelan TiruchelvamIn office1989–1994Preceded byA. Amirthalingam Personal detailsBorn (1942-10-27) 27 October 1942 (age 81)NationalitySri LankanPolitical partyIllankai Tamil Arasu KachchiOt...

 

 

Rok Flander

Slovenian snowboarder Rok Flander Flander in 2009 Medal record Men's snowboarding Representing  Slovenia FIS Snowboarding World Championships 2007 Arosa Parallel GS 2007 Arosa Parallel Slalom Rok Flander (born 26 June 1979 in Kranj[1]) is a Slovenian snowboarder. Flander is currently 3rd in the overall standings of the 2006-07 Snowboarding World Cup, having won a race in Kronplatz and finishing second in Sölden. He finished 7th in the Parallel Giant Slalom at the 2006 Winter Oly...

 

 

National Treasure (South Korea)

National TreasureHangul국보Hanja國寶Revised RomanizationGukboMcCune–ReischauerKukpo National Treasure (Korean: 국보) is a national-level designation within the heritage preservation system of South Korea for tangible objects of significant artistic, cultural and historical value. Examples of objects include art, artifacts, sites, or buildings.[1] It is administered by the Cultural Heritage Administration (CHA). Additions to the list are decided by the Cultural Herita...

Laksatif

Polyethylene glycol (PEG) dan larutan elektrolit digunakan sebagai laksatif untuk membersihkan usus sebelum kolonoskopi atau operasi kolon. Laksatif atau pencahar adalah makanan atau obat-obatan yang diminum untuk membantu mengatasi sembelit dengan membuat kotoran bergerak dengan mudah di usus. Dalam operasi pembedahan, obat ini juga diberikan kepada pasien untuk membersihkan usus sebelum operasi dilakukan. Laksatif merupakan obat bebas. obat yang biasanya digunakan untuk mengatasi konstipasi...

 

 

Свободные избиратели

Свободные избирателинем. Freie Wähler Лидер Хуберт Айвангер Основатель 24.01.2009 Основана 24 января 2009 Штаб-квартира Гандеркезе, Нижняя Саксония Страна  Германия Идеология экономический либерализм, прямая демократия,[1] консерватизм[2] Интернационал ЕДП, АЛДЕ[нем.] М�...