PROFILPELAJAR.COM

Kalat al-Bahrajn – starożytny port i stolica Dilmunu^[1]^[a]
	Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
	; Kalat al-Bahrajn, widok ogólny (2008)
Państwo	Bahrajn
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	II, III, IV
Numer ref.	1192ter
Region	Kraje arabskie
	Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	2005; na 29. sesji
Dokonane zmiany	2008, 2014
	Położenie na mapie Bahrajnu Kalat al-Bahrajn
	Położenie na mapie Azji Kalat al-Bahrajn
	26°14′00,6″N 50°31′11,8″E/26,233500 50,519944
	Multimedia w Wikimedia Commons
	↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO ; ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO ;

Kalat al-Bahrajn (arab. ‏قلعة البحرين‎) – stanowisko archeologiczne położone w Muhafazacie al-Asima, w północnym Bahrajnie, nad Zatoką Perską, będące typowym tellem świadczącym o nieprzerwanej obecności człowieka na tych terenach od ok. 2300 roku p.n.e. aż do XVI wieku n.e.^[2]

W 2005 roku podczas odbywającej się w Durbanie 29. sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa stanowisko zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO^[1].

Charakterystyka

Kalat al-Bahrajn jest największym znanym na terenie Bahrajnu tellem, czyli kopcem powstałym w wyniku wielowiekowego nakładania się kolejnych warstw ludzkiej bytności^[2]^[1]. Ma on wymiary 300 × 600 m, a do 2014 roku odsłonięte zostało ok. 25% wzniesienia ze strukturami mieszkalnymi, publicznymi, handlowymi, religijnymi oraz wojskowymi świadczącymi o znaczeniu tego miejsca jako portu sprawującego kontrolę nad handlem na wodach Zatoki Perskiej^[1]. Tell liczy 12 m wysokości, a na jego szczycie znajduje się fort z czasów kolonizacji portugalskiej^[2].

Kalat al-Bahrajn było stolicą Dilmunu, jednej z najważniejszych starożytnych cywilizacji Bliskiego Wschodu – znanej do czasu odkrycia w 1954 roku bahrajńskiego stanowiska jedynie z sumeryjskich źródeł pisanych^[3] – i zawiera jej najcenniejsze pozostałości materialne^[1]. Miasto stanowiło ośrodek łączący handel płodami rolnymi wyspy Al-Bahrajn z handlem morskim. Od III tysiąclecia p.n.e. do I tysiąclecia p.n.e. handlowano głównie z cywilizacją doliny Indusu i Mezopotamią, a w późniejszym okresie (od III do XVI wieku n.e.) również z Chinami i cywilizacjami zamieszkującymi basen Morza Śródziemnego^[1]. Jako centrum wymiany gospodarczej Kalat al-Bahrajn miało też duże znaczenie polityczne. Świadectwem przenikania się różnych wpływów kulturowych są monumentalne budowle obronne – pozostałości przybrzeżnej twierdzy z III wieku n.e. oraz XVI-wieczny fort na szczycie tellu, od którego pochodzi nazwa stanowiska archeologicznego^[1].

Wykopaliska na obszarze Kalat al-Bahrajn prowadzone są od 1954 roku, kolejno przez zespoły duńskich, francuskich i bahrajńskich archeologów, a w ich wyniku odkryto kilka warstw stratygraficznych świadczących o zamieszkiwaniu tego terenu przez niemal 4500 lat^[3]. Odnaleziona na terenie dawnego miasta madbasa służąca do produkcji syropu daktylowego jest jedną z najstarszych na świecie i stanowi dowód ciągłości tradycyjnych praktyk rolniczych obejmujących uprawę gajów palm daktylowych od III wieku p.n.e.^[1]

Dobro wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO znajduje się ok. 5,5 km na zachód od stolicy Bahrajnu, Manamy i obejmuje obszar o powierzchni 70,4 ha otoczony strefą buforową liczącą 1311,8 ha^[1]. W wyniku przeprowadzanych w latach 2008 i 2014 zmian granic wpisem objęte są ostatecznie cztery elementy: tell o powierzchni ok. 16 ha bezpośrednio przylegający do północnego wybrzeża wyspy, starożytna latarnia morska położona ok. 1600 m na północny zachód od tellu, morski kanał wiodący przez rafę w pobliżu latarni morskiej, a także rozciągające się wokół stanowiska archeologicznego gaje palmowe i ogrody^[1].

Stanowisko jest prawnie chronione na mocy ustaw oraz dekretów królewskich. Dla utrzymania wizualnej integralności Kalat al-Bahrajn uchwalono plan zagospodarowania przestrzennego określający maksymalną wysokość budynków znajdujących się w jego pobliżu. Przy obiekcie utworzono muzeum dla zwiedzających, które zajmuje się również monitorowaniem stanowiska i zarządzaniem nim^[1].