Juliusz Grużewski

Juliusz Grużewski
ilustracja
Pełne imię i nazwisko

Juliusz (Julian) Teodor Grużewski

Data i miejsce urodzenia

8 lutego 1809
Kielmy

Data i miejsce śmierci

3 listopada 1865
Paryż

Odznaczenia
Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari

Juliusz Teodor Grużewski, także Julian Grużewski lub Gruszewski (ur. 8 lutego 1809 w Kielmach, zm. 3 listopada 1865 w Paryżu) – obywatel ziemski na Żmudzi, oficer powstania listopadowego (kapitan kawalerii), następnie emigrant.

Urodził się 8 lutego 1808 roku w Kielmach[1][2] w rodzinie kalwińskiej jako syn generała wojsk polskich Jakuba Grużewskiego (1756–1829) i jego żony Doroty z domu Osten-Sacken[3]. Był bliźniakiem Jarosława, podporucznika 1. pułku krakusów[2]. Kształcony był przez guwernerów. Po śmierci ojca w zajmował się rodzinnym majątkiem[1].

Po wybuchu powstania listopadowego, nie czekając na dotarcie wojsk polskich na Litwę[1][4], zebrał 450 ochotników[1][2], głównie kosynierów[1]. 23 marca 1831 r. zdobył z nimi rosyjski garnizon w Rosienach[2][5] rozpoczynając powstanie na Żmudzi[5]. Wzywał do udziału w walkach[1][2], ogłosił utworzenie trzyosobowego Rządu Tymczasowego[1]. Po zorganizowaniu partyzantki w całym powiecie szawelskim[1] przekazał stanowisko naczelnika powstania Ezechielowi Staniewiczowi[1][2]. Pozostał jednocześnie dowódcą oddziału, z czasem finansując jego istnienie z własnego majątku[1]. Dobrowolnie[4] połączył swój oddział z korpusem Antoniego Giełguda[1][2][4], który przybył na Litwę 6 czerwca[1]. Odsłaniał jego odwrót spod Wilna. Wraz z oddziałem 13 lipca[2] przedostał się na teren Prus[2][4]. 4 października odznaczony został Krzyżem Złotym Orderu Virtuti Militari (nr 3679)[2][6]. Był internowany w Packemonen i Langallen[2].

W grudniu 1831 r.[2] udał się na emigrację do Francji[1][2], gdzie współzałożył Towarzystwo Litewskie i Ziem Ruskich. W kolejnym roku został członkiem Komitetu Narodowego Polskiego[2]. W 1833 r. przeniósł się do Szwajcarii[1]. W Genewie w 1845 r.[2] wszedł do spółki z Franciszkiem Czapkiem, zajmując się handlem zegarkami[1][2]. W tym mieście nawiązał znajomość m.in. z rodziną młodej Marii Wodzińskiej oraz bywającym u niej Juliuszem Słowackim. Wraz z Marią, jej matką Teresą Wodzińską, siostrą Józefą, trzema braćmi (Antonim, Feliksem i Kazimierzem), guwernantką obu panien oraz Słowackim wziął udział w sierpniu 1834 r. w długiej, okrężnej wycieczce w Alpy. Zwiedził wówczas m.in. kopalnie soli w Bex, Wielką Przełęcz Świętego Bernarda, po czym przez przełęcz Gemmi dotarł na stronę berneńską, nad jeziora Thun i Brienz. Zobaczył wodospady Giessbach i Staubbach oraz dolinę Grindelwaldu. Wszedł na Faulhorn i Rigi, odwiedził też kaplicę Wilhelma Tella nad jeziorem Urner[7].

Podczas powstania styczniowego mianowany został agentem Rządu Narodowego w Szwajcarii[1][2], organizował zakupy i transporty broni. Po upadku powstania działał w Komitecie Szwajcarsko-Polskim pomagającym kolejnym emigrantom. Zmarł nagle[1] 3 listopada 1865 r. w Paryżu[1][2][4]. Pochowany został na tamtejszym Cmentarzu Montmartre w polskim grobie (kw. 8, rz. 2[8])[1][2].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Helena Więckowska, Grużewski Juliujsz (1808–1865), [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. IX/2, 1960, s. 66–67, OCLC 830218147.
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Robert Bielecki, Słownik biograficzny oficerów Powstania Listopadowego, t. 2. E–K, Warszawa: Neriton, 1996, s. 127, ISBN 83-86842-11-3.
  3. ↑ Kazimierz Bem, Polacy, kalwiniści, patrioci [online], newsweek.pl, 17 stycznia 2018 [dostęp 2025-01-05].
  4. ↑ a b c d e Hieronim Kunaszowski, Życiorysy uczestników Powstania Listopadowego, Lwów: T. Rayski, 1880, s. 25–26, OCLC 749796186.
  5. ↑ a b Marek Andrzej Magowski, 12. Pułk Ułanów w powstaniu listopadowym i losy jego żołnierzy po upadku insurekcji, [w:] Pomorze militarne cz. 9, Szczecin: Szczecińskie Towarzystwo „Pogranicze”, 2022, s. 145, ISBN 978-83-66607-47-7.
  6. ↑ Virtuti Militari 1815–1831: wybór źródeł, Bogusław Polak (oprac.), t. 2, Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 2001, s. 266, ISBN 83-7365-000-8.
  7. ↑ Stanisław Makowski, W szwajcarskich górach: alpejskie krajobrazy Słowackiego, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1976, s. 138-147, OCLC 830246666.
  8. ↑ GRUŻEWSKI Julian Teodor (1808-1865) [online], tombeauxpolonais.eu, 28 lutego 2014 [zarchiwizowane z adresu 2025-01-05].