José Antonio Primo de Rivera y Sáenz de Heredia, od 1930 markiz de Estella, Grand Hiszpanii (ur. 24 kwietnia 1903 w Madrycie, zm. 20 listopada 1936 w Alicante) – hiszpański polityk, jeden z twórców i czołowych ideologów narodowego syndykalizmu, lider narodowo-syndykalistycznej partii Falange Española.
Był synem generała Miguela Primo de Rivery, markiza de Estella, premiera Hiszpanii w latach 1923–1930. W 1933 r. założył Falange Española (FE), partię opartą na narodowo-syndykalistycznej ideologii. W 1934 r. Falanga połączyła się z Juntas de Ofensiva Nacional-Sindicalista, tworząc Falange Española de las Juntas de Ofensiva Nacional-Sindicalista (FEJONS), której Primo de Riviera został przewodniczącym. W wyborach 1936 r. Falanga zdobyła tylko 0,7% głosów, ale po zwycięstwie lewicowego Frontu Ludowego i wobec narastającego chaosu polityczno-gospodarczego, partia coraz bardziej zaczęła zyskiwać na znaczeniu, osiągając w lipcu 1936 liczbę 40 tysięcy członków[potrzebny przypis].
14 marca 1936 r. aresztowano go w związku z organizowanymi przez członków Falangi zamachami. 18 lipca 1936 r. wybuchła wojskowa rebelia przeciwko legalnemu lewicowemu rządowi i prezydentowi – Manuelowi Azañie. 3 października Primo de Rivera został formalnie oskarżony[1] 18 listopada skazano go na śmierć przez rozstrzelanie, a 20 listopada wyrok ten wykonano[2].
Po śmierci jego postać urosła do rangi legendy jako „męczennika antykomunistycznej krucjaty”, poległego w imię „Boga i Hiszpanii” (Caídos por Dios y por España). Ciało Josè Antonio Primo de Rivery spoczęło w Dolinie Poległych, monumentalnym mauzoleum poświęconym ofiarom hiszpańskiej wojny domowej.
Po usunięciu z Doliny Poległych zwłok gen. Francisco Franco przez rząd PSOE-Podemos, lewica naciskała by usunąć również grób Josè Antonio. W obliczu dążeń do desakralizacji tego miejsca i usunięcia z niego Benedyktynów rodzina zgodziła się na ekshumację zwłok, na którą naciskał rząd Pedro Sancheza. 24 kwietnia 2023 r. Josè Antonio został pogrzebany już po raz czwarty, tym razem w rodzinnym grobowcu na madryckim cmentarzu Sacramental de San Isidro[2].
Rodzina
Siostra José Antonio, Pilar Primo de Rivera, założyła i kierowała Sekcją Kobiecą (Sección Femenina) w ramach Falangi.
Przypisy
