25 października 1971 Zabrze
Uniwersytet Jagielloński
1999 – nauki o sztuce Uniwersytet Wrocławski
2022 – nauki o sztuce Uniwersytet Wrocławski
2021 (profesor uczelni)
Uniwersytet Śląski w Katowicach
Nauk SpołecznychHistorii Sztuki
asystent (1995)adiunkt (1999)
1995–(2019)
HumanistycznyNauk o Sztuce
adiunktprofesor uczelni (2021)
(2019–) kontynuacja
Śląska Wyższa Szkoła Zarządzania im. gen. Jerzego Ziętka w Katowicach
Nauk Społecznych i TechnicznychOchrony Dóbr Kultury
adiunkt
2006–2013
Jerzy Zdzisław Gorzelik (ur. 25 października 1971 w Zabrzu[1]) – śląski historyk sztuki, nauczyciel akademicki, profesor Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach[2], górnośląski działacz regionalny i samorządowy.
Od 2003 Przewodniczący Ruchu Autonomii Śląska, w latach 2010–2013 Członek Zarządu Województwa Śląskiego IV kadencji, a w 2010–2018 radny Sejmiku Województwa Śląskiego IV i V kadencji. Deklaruje się jako Ślązak[3].
Absolwent I Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Kopernika w Katowicach. W 1995 ukończył historię sztuki na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego[1][4]. 23 czerwca 1999 uzyskał stopień doktora nauk humanistycznych w zakresie nauk o sztuce na Wydziale Nauk Historycznych i Pedagogicznych Uniwersytetu Wrocławskiego, na podstawie rozprawy Etapy przemian sztuki barokowej w opactwie cysterskim w Rudach Wielkich koło Raciborza, której promotorem była prof. dr hab. Ewa Chojecka[5]. W 1995 został pracownikiem naukowym Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego, obejmując stanowisko asystenta, a od 1999 adiunkta w Zakładzie Historii Sztuki[6]. Po zmianie struktury organizacyjnej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach (2019) pracuje w Instytucie Nauk o Sztuce na Wydziale Humanistycznym UŚ, najpierw na stanowisku adiunkta, a od 2021 na stanowisku profesora uczelni[7][2]. Jest członkiem Rady Naukowej Instytutu Nauk o Sztuce UŚ[8]. W latach 2006–2013 był równolegle adiunktem w Katedrze Ochrony Dóbr Kultury na Wydziale Nauk Społecznych i Technicznych Śląskiej Wyższej Szkoły Zarządzania im. gen. Jerzego Ziętka w Katowicach[5][7], prowadząc zajęcia dla studentów kierunku ochrona dóbr kultury.
W 2014 starał się uzyskać stopień doktora habilitowanego na podstawie rozprawy Rezydencja – klasztor – miasto. Sztuka Górnego Śląska wobec trydenckiej konfesjonalizacji. Rada Wydziału Historycznego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, której złożył wniosek, odmówiła mu nadania tego stopnia[4][9]. W 2021 zawnioskował o przeprowadzenie nowego postępowania habilitacyjnego na Uniwersytecie Wrocławskim[10]. 16 listopada 2022 Rada Dyscypliny Naukowej Nauki o Sztuce Wydziału Nauk Historycznych i Pedagogicznych Uniwersytetu Wrocławskiego nadała Jerzemu Gorzelikowi stopień naukowy doktora habilitowanego w dziedzinie nauk humanistycznych w dyscyplinie nauki o sztuce na podstawie osiągnięcia naukowego Między sensus catholicus a uchrześcijanionym nacjonalizmem. Sztuka Kościoła rzymskokatolickiego na Górnym Śląsku wobec dyskursów narodowych[11].
Jest historykiem sztuki, skupiającym się w badaniach na analizowaniu zjawisk artystycznych w kontekście konfesyjnym i narodowym, ze szczególnym uwzględnieniem sztuki Górnego Śląska w XVI–XX w. Podejmuje problemy wykorzystania medium sztuki i dziedzictwa kulturowego w dyskursywnym kreowaniu wspólnot wyobrażonych oraz relacji między sztuką a pamięcią zbiorową[2][7]. Napisał około 100 prac naukowych z zakresu historii sztuki, głównie Górnego Śląska i Europy Środkowej[7], w tym 3 autorskie monografie naukowe oraz wiele rozdziałów w zbiorowych monografiach tematycznych i artykułów w czasopismach naukowych. Jest współautorem m.in. monumentalnej monografii Sztuka Górnego Śląska od średniowiecza do końca XX wieku (2004, 2009). Druga Kierownik Zakładu Historii Sztuki Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, dr hab. Barbara Szczypka-Gwiazda, w 2011 oceniła Jerzego Gorzelika jako „młodego naukowca o dużym potencjale intelektualnym”[6].
Jest popularyzatorem kultury, sztuki i historii Górnego Śląska, współpracującym z wieloma instytucjami prowadzącymi działalność kulturalną (m.in. z Muzeum Śląskim w Katowicach, Muzeum w Gliwicach, Muzeum Miejskim w Tychach, Muzeum w Tarnowskich Górach, Domem Współpracy Polsko-Niemieckiej w Gliwicach, czy Stiftung Haus Oberschlesien w Ratingen) oraz mediami („Gazeta Wyborcza”, „Dziennik Zachodni”, Polskie Radio Katowice, Radio Piekary). Publikuje w periodykach kulturalnych i popularyzujących naukę, m.in. „Śląsk”, „Opcje”, „Fabryka Silesia”[7]. W latach 2007–2011 był opiekunem naukowym Górnośląskich Dni Dziedzictwa, organizowanych przez regionalne stowarzyszenie Młodzież Górnośląska w ramach Europejskich Dni Dziedzictwa[7][13]. Bierze czynny udział w regionalnych wydarzeniach kulturalnych (np. Święto Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii, Europejskie Dni Dziedzictwa), m.in. wygłaszając wykłady, czy oprowadzając po zabytkach[7].
Będąc licealistą działał w Młodzieżowym Ruchu Oporu Solidarności Walczącej, z którego został zapamiętany przez Kornela Morawieckiego[14]. W 1994 reaktywował Śląski Związek Akademicki – stowarzyszenie studentów pochodzących ze Śląska. Od 1996 działał krótko w Lidze Republikańskiej, występując z niej z powodu mariażu Ligi z Akcją Wyborczą Solidarność[14]. W latach 1997–2004 był przewodniczącym Związku Ludności Narodowości Śląskiej (ZLNŚ)[15], który ostatecznie nie został zarejestrowany, a sprawa oparła się o Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu. W związku z ostateczną odmową rejestracji ZLNŚ w 2001 zadeklarował publicznie: „Jestem Ślązakiem, nie Polakiem. Moja ojczyzna to Górny Śląsk. Nic Polsce nie przyrzekałem, więc jej nie zdradziłem. Państwo, zwane Rzecząpospolitą Polską, którego jestem obywatelem, odmówiło mi i moim kolegom prawa do samookreślenia. I dlatego nie czuję się zobowiązany do lojalności wobec tego państwa”[16]. Działał na rzecz uznania narodowości śląskiej i języka śląskiego, promował ich deklarowanie w trakcie spisów powszechnych w 2002 i 2011[17][18].
Najbardziej zaangażował się jednak od lat 90. w działalność Ruchu Autonomii Śląska (RAŚ), postulującego odtworzenie we współczesnej formie prawnej autonomii województwa śląskiego z lat 1922–1939 (de iure 1920–1945). Pełnił w nim najpierw funkcję rzecznika prasowego, kierował też katowickim kołem Ruchu. W 2003 został Przewodniczącym RAŚ. W okresie jego kierownictwa organizacja zrezygnowała z radykalnych haseł, koncentrując się na upowszechnianiu śląskiej kultury i tożsamości[19] i otwierając się na wszystkich mieszkańców regionu, a nie wyłącznie autochtonów[20]. Zabiegając o rzeczywiste zwiększenie politycznej i ekonomicznej samorządności Górnego Śląska podkreślał w 2010, że „Ruch Autonomii Śląska może uchodzić za wzór legalizmu” zapewniając, że „autonomia regionalna, czyli tak daleko idąca samorządność, nie stoi w sprzeczności z zasadą unitarności państwa”[21].
Przed wyborami do Sejmiku Województwa Śląskiego w 2006 kierowany przez niego RAŚ zblokował listy wyborcze z Platformą Obywatelską i PSL, nie przekraczając jednak pięcioprocentowego progu wyborczego[22]. W wyborach w 2010 RAŚ miał własną listę, uzyskując 8,49% głosów w skali województwa. Startujący z tej listy w okręgu nr 2 Jerzy Gorzelik 14.345 głosów, uzyskując jeden z trzech mandatów w Sejmiku, które przypadły kandydatom jego organizacji[1][23]. 10 grudnia 2010 radni Sejmiku w drugim głosowaniu powołali go na Członka Zarządu Województwa Śląskiego IV kadencji, kierowanego przez Adama Matusiewicza[1][24]. 21 stycznia 2013 utrzymał to stanowisko w nowym Zarządzie IV kadencji z Mirosławem Sekułą na czele[25]. Zrezygnował z niego 20 maja 2013[26]. W wyborach w 2014 po raz drugi został wybrany do Sejmiku[27]. W 2017 współtworzył wraz z innymi działaczami RAŚ Śląską Partię Regionalną[28] (zarejestrowaną w 2018). W wyborach w 2018 z jej listy ubiegał się o reelekcję do Sejmiku, jednak partia nie zdobyła mandatów. W 2022 zrezygnował z członkostwa w tym ugrupowaniu[29].
Był członkiem Rady Muzeum Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie i członkiem Rady Programowej Regionalnego Ośrodka Kultury w Katowicach[7].
Na początku tzw. „(górno)śląskiej wiosny”, w 2009 został wybrany Ślązakiem Dwudziestolecia w plebiscycie „Dziennika Zachodniego”, wyprzedzając Barbarę Blidę, Jerzego Buzka i Zbigniewa Religę[20].
Ojciec Jerzego Gorzelika, Andrzej Gorzelik, miał śląskie korzenie: jeden z jego dziadków był powstańcem śląskim, drugi natomiast komisarzem plebiscytowym. Obaj w czasie plebiscytu opowiadali się za przyłączeniem tych ziem do państwa polskiego, za to bracia komisarza w plebiscycie opowiedzieli się za Niemcami. Dziadek (ze strony ojca) był oficerem w Wojsku Polskim, skąd trafił do niemieckiej niewoli, następnie członkiem Związku Walki Zbrojnej, więźniem Auschwitz i Dachau, a po II wojnie światowej został osadzony w zakładzie karnym na 2 lata za szkalowanie władz PRL[15]. Dziadek Jerzego Gorzelika od strony matki, Zdzisław Hierowski, pochodził z Przemyśla i był polskim pisarzem, krytykiem literackim i polonizatorem, zwalczającym międzywojennych autonomistów[20].
Jest żonaty z Wiktorią Tombarkiewicz-Gorzelik. Ma trzy córki. Mieszka w Katowicach. Jego hobby to: historia Górnego Śląska, turystyka górska i kajakowa oraz piłka nożna[1].
Lokasi Pengunjung: 3.145.65.168