Jean Sylvain Bailly (ur. 15 września 1736 w Paryżu, zm. 12 listopada 1793 tamże) – francuski astronom, wolnomularz, polityk, mer Paryża, członek Stanów Generalnych i Konstytuanty, jeden z przywódców rewolucji francuskiej. Znany ze swoich obliczeń orbity komety Halleya (1759) i badań nad czterema satelitami Jowisza.
Życiorys
Badania naukowe
W roku 1759 rozpoczął badania nad kometą Halleya. Rok później założył obserwatorium, skąd prowadził obserwacje satelitów Jowisza. Został wybrany do Francuskiej Akademii Nauk w roku 1763. Jego najważniejszymi pracami były Essai sur la theorie des satellites de Jupiter (1766) i Memorires sur les inegalites de la lumiere des satellites de Jupiter (1771)[1]. Na jego cześć największy widoczny krater księżycowy nosi nazwę Bailly[2].
Działalność polityczna
Był stałym członkiem loży masońskiej Dziewięciu Sióstr przy ulicy Pot-de-Fer[3]. W roku 1789 wybrany został deputowanym stanu trzeciego. W trakcie Stanów Generalnych był jednym z czołowych przywódców partii patriotycznej[4]. Niedługo potem został wybrany przewodniczącym obrad. Gdy 20 czerwca król Ludwik XVI rozkazał zamknąć salę obrad, Bailly wezwał deputowanych Zgromadzenia Narodowego do zebrania się w pawilonie nieopodal. Tam wspólnie z innymi deputowanymi złożył przysięgę w sali do gry w piłkę[5]. Na plenarnym posiedzeniu król ogłosił kasacje uchwały stanu trzeciego, wezwał do rozejścia się posłów i obradowania w osobnych kolegiach stanowych. Gdy mistrz ceremonii markiz de Dreux-Brézé, ponownie nakazał posłom opuścić salę. Bailly odpowiedział, że naród nie może od nikogo otrzymywać rozkazów[6].
15 lipca 1789 roku Bailly objął funkcję mera Paryża. W grudniu 1789 ujawniono nieudany spisek markiza de Favras[7]. Ofiarami zamachu paść mieli: Baily, markiz de La Fayette i minister finansów Jacques Necker[8]. Początkowo Baily należał do klubu Bretońskiego, jednak pod koniec 1789 opuścił go, by w kwietniu 1790 wraz z La Fayettem i Jeanem Josephem Mounierem powołać własną organizację – Towarzystwo 1789 roku[9][10][a]. Podczas obrad Konstytuanty z 21 czerwca 1791 roku w sprawie ucieczki rodziny królewskiej z Paryża, Bailly próbował ratować wizerunek monarchy, formułując tezę o jego uprowadzeniu[11]. 17 lipca 1791 roku w reakcji na antymonarchistyczną petycję podpisywaną na Polu Marsowym, Bailly naciskany przez Konstytuantę, ogłosił stan wyjątkowy. Wraz z silnymi oddziałami Gwardii Narodowej i La Fayettem, ruszył na Pole Marsowe. Tam gwardia oddała strzały do protestujących, zabijając około 50 osób[12].
Pod koniec roku 1793 uciekł do Melun, aby przyłączyć się do swojego przyjaciela Pierre'a-Simona Laplace'a. Został jednak rozpoznany, aresztowany i 10 listopada postawiony przed Trybunałem Rewolucyjnym w Paryżu, a następnie zgilotynowany[1]. Jego egzekucja odbyła się na usypanej górze śmieci na Polach Marsowych[13].
Uwagi
- ↑ Bądź Stowarzyszenie Roku 1789.
Przypisy
- ↑ a b Praca zbiorowa 2006 ↓, s. 21.
- ↑ Bailly on Moon [online], Gazetteer of Planetary Nomenclature [dostęp 2023-12-25] (ang.).
- ↑ Baszkiewicz 1978 ↓, s. 12.
- ↑ Baszkiewicz 1989 ↓, s. 15.
- ↑ Karkocha 2011 ↓, s. 72-73.
- ↑ Baszkiewicz 1989 ↓, s. 17.
- ↑ Baszkiewicz 1989 ↓, s. 41.
- ↑ Baszkiewicz i Meller 1983 ↓, s. 265.
- ↑ Manfred 1988 ↓, s. 248.
- ↑ Baszkiewicz i Meller 1983 ↓, s. 96.
- ↑ Baszkiewicz 1989 ↓, s. 78.
- ↑ Baszkiewicz 1989 ↓, s. 86.
- ↑ Deary 2005 ↓, s. 149.
Bibliografia
- Jan Baszkiewicz: Danton. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1978. ISBN 83-06-00343-8.
- Jan Baszkiewicz: Maksymilian Robespierre. Wrocław: Ossolineum, 1989. ISBN 83-04-03084-5.
- Jan Baszkiewicz, Stefan Meller: Rewolucja francuska 1789-1794: Społeczeństwo obywatelskie. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1983. ISBN 83-06-00848-0.
- Małgorzata Karkocha: Obraz Francji w dobie rewolucji na łamach prasy warszawskiej 1789-1794. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2011. ISBN 978-83-7525-625-3.
- Albert Manfred: Rousseau, Mirabeau, Robespierre: trzy portrety z epoki Wielkiej Rewolucji Francuskiej. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1988. ISBN 978-83-06-01461-7.
- Terry Deary: Straszna Historia. Frenetyczna Francja.. Warszawa: Egmont Polska, 2005. ISBN 83-237-8694-1.
- Praca zbiorowa: Encyklopedia audiowizualna Britannica, Ziemia i wszechświat. Poznań: Kurpisz, 2006. ISBN 978-83-60563-25-0.
Linki zewnętrzne
- ↑ a b tymczasowy
- ↑ odrzucony
- ↑ a b c funkcja mera Paryża nie istniała
