PROFILPELAJAR.COM

Jeżyna popielica
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	różowce
Rodzina	różowate
Rodzaj	jeżyna
Gatunek	jeżyna popielica
	Nazwa systematyczna
	Rubus caesius L.; Species plantarum, edition 1; 1753 493 1753
	Multimedia w Wikimedia Commons

Jeżyna popielica Rubus caesius L.^[4] (ostrężyna, popielica^[5]) – gatunek rośliny z rodziny różowatych. Występuje w strefie klimatu umiarkowanego w Eurazji^[6]. W Polsce jest pospolity^[7]. Jedna z nielicznych jeżyn stosunkowo łatwa do rozpoznania i dlatego popularna. Nazwa jest jednak często nadużywana i podawana w odniesieniu do innych jeżyn z podrodzaju Rubus.

Morfologia

Pokrój: Krzew o wysokości 0,5-2 m. Pędy kolczaste, czołgające się lub wspinające^[7].
Łodyga: Pędy płonne (roczne), obłe, proste, cienkie, nagie lub słabo owłosione, woskowato oszronione, o prostych kolcach, pokryte gruczołkami na trzoneczkach, zielne sinawe. Dwuletnie, częściowo zdrewniałe u podstawy, rozgałęziają się, kwitną i owocują^[8].
Liście: 3- listkowe o listkach eliptycznych, niekiedy klapowanych, brzegiem wcinano-piłkowanych, czasami wrębnych lub klapowanych. Przylistki wąskolancetowate^[8].
Kwiaty: Białe, szerokie, pomięte, mniej lub bardziej gruczołowate, tworzące baldachogrona lub grona. Kielich kutnerowato omszony, o wygiętych działkach, płatki korony podługowate, na szczycie wycięte. Na owocu działki są wyciągnięte w długi koniec. Są ogruczolone, na owocu zwrócone do góry. Pręciki o tej samej długości co słupek^[8]^[7].
Owoce: Złożony z dużych i nielicznych pestkowców. Zrośnięte owocki tworzą nibyowoc, nazywany jeżyną. W przeciwieństwie do malin pełny, gdyż odpada z częścią rozrośniętego dna kwiatowego. Podobnie jak pędy owoc jest niebieskawo oszroniony (stąd nazwa gatunkowa – popielica od popielatego koloru owoców)^[8].

Biologia i ekologia

Nanofanerofit, chamefit. Siedlisko: lasy aluwialne, zwłaszcza łęgi wierzbowe, wierzbowo-topolowe i w zbiorowiskach dla nich zastępczych, zarośla i przydroża, zwłaszcza w miejscach bogatych w związki azotu, na siedliskach świeżych. Kwitnie od maja do września^[7]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny (słabo) dla SCl. Galio-Urticenea, a odmiana var. dunensis dla związku zespołów (All.) Salicion arenariae^[9].

Tworzy mieszańce z maliną właściwą (R. idaeus L.) oraz z licznymi innymi gatunkami^[8].

Pęd z przylistkiem
Liść lekko porażony rdzą jeżyny
Kwitnący pęd
Kwiat
Owoce

Zastosowanie

Roślina lecznicza: Ma podobne własności lecznicze, jak jeżyna fałdowana. W medycynie ludowej liście i owoce jeżyny były wykorzystywane już w starożytności^[10].

Surowiec zielarski: Liść – Folium Rubi caesii, "owoc" – Fructus rubi caesii. Liście zawierają garbniki, flawonoidy, barwniki antocyjanowe, kwasy organiczne, witaminę C, witaminę B, inozyt, pektyny^[10].
Działanie. Liście regulują przemianę materii, mają działanie przeciwzapalne, przeciwwirusowe, grzybobójcze, ściągające, napotne, wykrztuśne, moczopędne i przeciwcukrzycowe. Suszone owoce wykorzystuje się podobnie jak owoce maliny w stanach podgorączkowych i jako środek wypotny^[10].

Inne zastosowania

Świeże owoce można wykorzystywać zaraz po zebraniu jako dodatek do ciast i deserów, wytwarzać z nich koktajle i galaretki. Wykonuje się z nich także przetwory: soki, konfitury, dżemy i kompoty^[10].
Z owoców wytwarza się nalewki i wina. W smaku przypominają szlachetne wina hiszpańskie. Zalecany okres leżakowania – 2 lata^[10].
Z młodych, suszonych lub przefermentowanych liści można sporządzać herbatę^[10].
Suszone owoce są składnikiem niektórych herbat owocowych^[10].
Z młodych pędów, liści i korzeni dawniej wytwarzano żółty barwnik^[10].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-23] (ang.).
↑ The Plant List. [dostęp 2017-09-11].
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ Janina Szaferowa: Poznaj 100 roślin. Klucz do oznaczania stu gatunków roślin kwiatowych dzikich i hodowlanych. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, 1970, s. 40.
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-04-28].
↑ ^a ^b ^c ^d Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Władysław Szafer: Rośliny polskie. Opisy i klucze do oznaczania wszystkich gatunków roślin naczyniowych rosnących w Polsce bądź dziko, bądź też zdziczałych lub częściej hodowanych. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 1986. ISBN 83-01-05287-2.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Teresa Wielgosz: Wielka księga ziół polskich. Poznań: Publicat S.A., 2008. ISBN 978-83-245-9538-9.