Jeżogłówka

Jeżogłówka
Ilustracja
Jeżogłówka gałęzista
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

wiechlinowce

Rodzina

pałkowate

Rodzaj

jeżogłówka

Nazwa systematyczna
Sparganium L.
Sp. Pl. 971. 1 Mai 1753
Typ nomenklatoryczny

Sparganium erectum Linnaeus[3]

Multimedia w Wikimedia Commons
Jeżogłówka pojedyncza

Jeżogłówka (Sparganium L.) – rodzaj roślin jednoliściennych zaliczany w niektórych systemach klasyfikacyjnych (m.in. system Cronquista z 1981, system Reveala z lat 1994–1999 i 2007) do monotypowej rodziny jeżogłówkowatych (Sparganiaceae). W ujęciu Angiosperm Phylogeny Website i według systemu APG IV z 2016 rodzaj włączany jest do rodziny pałkowatych (Typhaceae). Obejmuje w zależności od ujęcia 19[4] do 21 gatunków[5]. Rośliny te występują głównie w strefie umiarkowanej półkuli północnej[5]. Związane są z brzegami wód.

Zasięg geograficzny

Jeżogłówka pokrewna

Jeżogłówki występują głównie w północnej części strefy umiarkowanej na półkuli północnej, część gatunków ma zasięg okołobiegunowy. Największe zróżnicowanie występuje we wschodniej Azji i w Ameryce Północnej. Nieliczne gatunki występują na południu w Meksyku i na wyspach Oceanu Spokojnego sięgając po Nową Zelandię[6]. W Europie obecnych jest 7 gatunków[7]. W Polsce rosną cztery gatunki, jeden podgatunek podnoszony w niektórych ujęciach do rangi gatunku i mieszaniec[8].

Gatunki flory Polski[8]

Pierwsza nazwa naukowa według listy krajowej[8], druga – obowiązująca według bazy taksonomicznej Plants of the World online (jeśli jest inna)[5]

Morfologia

Pokrój
Byliny zielne, zanurzone lub bagienne, nierzadko z częścią liści zanurzonych lub pływających na powierzchni i częścią liści wzniesionych nad powierzchnię wody. Wznoszące się lub unoszące w wodzie łodygi wyrastają z pełzającego kłącza[6][9].
Liście
Bifacjalne, równowąskie, płasko rozpostarte lub zgięte wzdłuż, z kilem, zwykle gąbczaste, równolegle unerwione, całobrzegie[6][9].
Kwiaty
Drobne, jednopłciowe, krótkoszypułkowe, zebrane w złożone, kuliste kwiatostany. Drobnych, łuskowatych listków okwiatu jest 1–6 w kwiatach męskich i 3–4 w kwiatach żeńskich. Pręcików jest od 1 do 8. Słupek górny, zwykle z jednego owocolistka rzadziej z 2 lub 3 (słupek synkarpiczny). W owocolistku (owocolistkach) zalążek jest pojedynczy[6][9].
Owoce
Suche, z trwałym okwiatem i szypułką, często też z zachowanym słupkiem i znamieniem. Morfologia dojrzałych owoców odgrywa istotną rolę taksonomiczną[9][6].

Biologia i ekologia

Kwiaty są bezwonne i wiatropylne, rzadziej zapylane są przez bzygowate[7]. Kwitnienie przypada na okres od późnej wiosny do końca lata, jest krótsze u roślin występujących na wyższych szerokościach północnych i na wyższych wysokościach. Owoce dojrzewają późnym latem i jesienią[6]. Są istotnym składnikiem diety kaczkowatych jesienią i wczesną zimą[7]. Liczba chromosomów n = 15[6].

Systematyka

Pozycja i podział rodziny według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzaj jeżogłówka włączany jest do rodziny pałkowatych (Typhaceae). Rodzina ta stanowi grupę siostrzaną dla rodziny bromeliowatych Bromeliaceae, wraz z którymi tworzy klad bazalny rzędu wiechlinowców (Poales)[2].

Pozycja w systemie Reveala (1994–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa jednoliścienne (Liliopsida Brongn.), podklasa komelinowe (Commelinidae Takht.), nadrząd Typhanae Thorne ex Reveal, rząd pałkowce (Typhales Dumort.), rodzina jeżogłówkowate (Sparganiaceae F. Rudolphi)[10].

Wykaz gatunków[5]

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2016-10-25] (ang.).
  3. ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-06-13].
  4. ↑ Sparganium. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2010-11-04]. (ang.).
  5. ↑ a b c d Sparganium L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-11-12].
  6. ↑ a b c d e f g Sparganium. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2010-11-04]. (ang.).
  7. ↑ a b c David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 871, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  8. ↑ a b c Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 170, ISBN 978-83-62975-45-7.
  9. ↑ a b c d Michael G. Simpson: Plant Systematics. Amsterdam, Boston, London: Elsevier, 2010, s. 231. ISBN 978-0-12-374380-0.
  10. ↑ Crescent Bloom: Sparganiaceae. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-03-04]. (ang.).