Jastrzębiec leśny

Jastrzębiec leśny
Ilustracja
Kwiatostan jastrzębca leśnego
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

astrowce

Rodzina

astrowate

Podrodzina

Cichorioideae

Rodzaj

jastrzębiec

Gatunek

jastrzębiec leśny

Nazwa systematyczna
Hieracium murorum L. aggr.
Sp.Pl.I 800, 1753
Synonimy
  • Hieracium silvaticum auct.
  • Hieracium hyparcticum (Almquist) Elfstraud
  • H. lividorubens (Almquist) Zahn
  • H. stelechodes Omang
Multimedia w Wikimedia Commons

Jastrzębiec leśny[3][4] (Hieracium murorum L.) – gatunek rośliny z rodziny astrowatych. Znany też jako jastrzębiec murowy[4]. Występuje w Europie oraz na części obszaru Azji (Kaukaz, Zakaukazie, Turcja)[5]. W Polsce jest pospolity na terenie całego kraju.

Morfologia

Pokrój
Kwiatostan złożony
Łodyga
Jest rozgałęziona w obrębie kwiatostanu, wyprostowana, o wysokości od 20 cm do 50, rzadko do 80 cm. Obła, przynajmniej w górnej części kutnerowata (włoski gwiazdkowate i gruczołowate), u dołu łysiejąca.
Liście
Liście różyczkowate liczne, szorstko owłosione (z czasem łysiejące), oszczepowate, długoogonkowe, ząbkowane, o zaokrąglonej nasadzie lub ucięte, rzadko tylko zwężające się w ogonek. Liście te utrzymują się także podczas kwitnienia rośliny. Liście łodygowe jeśli są obecne to zwykle tylko jeden, rzadziej dwa, podobne do odziomkowych. Poza tym obecne są siedzące, lancetowate i poszarpane przylistki.
Kwiaty
Zebrane w koszyczki, a te z kolei w kwiatostany 4-15-główkowe. Pojedyncze koszyczki kwiatowe mają cylindrycznojajowatą okrywę złożoną z równowąskich łusek pokrytych włoskami gruczołowymi i gwiazdkowatymi (bardzo rzadko zdarza się domieszka włosków szczeciniastych). Listki okrywy występują w kilku szeregach dachówkowato zachodzących na siebie. Kwiaty żółte, nagie, na szczycie krótko orzęsione. Puch kielichowy składa się 1-2 szeregów giętkich i śnieżnobiałych włosków.
Owoce
Szare niełupki z długim dzióbkiem, żeberkowane (na szczycie żeberka połączone w pierścień). Każdy owoc zawiera parasolowaty puch kielichowy, stanowiący aparat lotny, zwiększający powierzchnię lotną. Owoce z koszyczka tworzą puszystą kulę (dmuchawca).

Biologia i ekologia

Bylina. Kwitnie od maja do sierpnia. Nasiona roznoszone są przez wiatr (anemochoria). Siedlisko: występuje na suchych stanowiskach w lasach liściastych i mieszanych, w miejscach bardziej nasłonecznionych, rośnie także na skałach, murach. Roślina światłolubna. Preferuje gleby próchniczne, nieco kamieniste. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych, gatunek charakterystyczny dla klasy Quercetea robori-petraeae, wyróżniający dla zespołu Abieti-Picetum (montanum) i podzespołu Vaccinio-Abietenion[6]. Liczba chromosomów 2n= 27,36.

Systematyka i zmienność

Gatunek należy do sekcji Vulgata Fr, podsekcji Vulgata Zahn. Jest bardzo zmienny, opisano ok. 600 podgatunków trudnych do rozróżnienia. W niektórych ujęciach Hieracium vulgatum sensu lato traktowany jest jako gatunek zbiorowy, a podgatunki podnoszone są do rangi drobnych gatunków.

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
  3. ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  4. ↑ a b Jakub Mowszowicz: Pospolite rośliny naczyniowe Polski. Wyd. czwarte. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 466. ISBN 83-01-00129-1.
  5. ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-05-05].
  6. ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

Bibliografia

  • Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
  • Adam Jasiewicz: Hieracium L., Jastrzębiec. Warszawa, Kraków: W: Adam Jasiewicz (red.) Flora Polska. Rośliny naczyniowe Polski i Ziem Ościennych. Tom XIV. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1980. ISBN 83-01-01923-9.