Jastrzębik (wieś)

Jastrzębik
wieś
Ilustracja
Jastrzębik, cerkiew greckokatolicka św. Łukasza
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

nowosądecki

Gmina

Muszyna

Wysokość

550 m n.p.m.

Liczba ludności (2022)

534[2]

Strefa numeracyjna

18

Kod pocztowy

33-370[3]

Tablice rejestracyjne

KNS

SIMC

0454793

Położenie na mapie gminy Muszyna
Mapa konturowa gminy Muszyna, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Jastrzębik”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Jastrzębik”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Jastrzębik”
Położenie na mapie powiatu nowosądeckiego
Mapa konturowa powiatu nowosądeckiego, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Jastrzębik”
Ziemia49°23′13″N 20°54′48″E/49,386944 20,913333[1]
Widok na Jaworzynę ze wsi Jastrzębik

Jastrzębik (j. łemkowski Астрябик) – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim, w gminie Muszyna. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.

Położenie

Wieś położona jest na wysokości ok. 550 m n.p.m. nad potokiem Jastrzębik i na dwóch grzbietach Jaworzyny (1114 m); od wschodniej strony jest to grzbiet z wierzchołkami Bystry Wierch, Palenica, Szczawna Góra, Smreczyny i Jastrzębska Góra, od zachodniej grzbiet Zarubów. Dojazd od Muszyny i od Złockiego[4].

Historia

Lokowana na prawie wołoskim w 1577 roku przez bpa Piotra Myszkowskiego, przywilejem nadanym Piotrowi Tyliszczakowi z Krynicy. Początkowo mieszkańcami Jastrzębika byli Wołosi, z czasem doszli również Rusini. Ludność ta była wyznania greckokatolickiego. Parafię tegoż wyznania uposażył bp Piotr Gembicki w 1651 roku.

Zabytki

Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[5].

  • Cerkiew pw. św. Łukasza, obecnie kościół filialny, otoczenie.
    Cerkiew zbudowana w pierwszej połowie XIX wieku, kilkakrotnie przebudowywana z wykorzystaniem fragmentów dawnej świątyni. Drewniana, konstrukcji zrębowej, trójdzielna, jednonawowa. Dachy nad nawą i prezbiterium łamane, nad babińcem siodełkowate, zwieńczone baniastymi wieżyczkami ze ślepymi latarniami. We wnętrzu polichromia ornamentalna z 1861 roku, ikonostas barokowo-klasycystyczny z XIX wieku. Wpływów bizantyjskich możemy się doszukać w siedmiu ikonach Deesis z apostołami z XVI w., które znajdują się na parapecie chóru. Obecnie cerkiew pełni funkcję kościoła rzymskokatolickiego.

Demografia

Ludność według spisów powszechnych z 2009 roku[6][7][8][9].

Budynki mieszkalne
Rok 1900 1921 1931 2002
Liczba 74 79 87 80
Zwierzęta hodowlane w 1900 roku[6]
Zwierzęta Konie Bydło Owce Świnie
Liczba 19 326 148 48

Atrakcje geoturystyczne

  • W dolinie Jastrzębika występują źródła wody mineralnej, reprezentujące szczawy o niewielkiej wydajności. Jednym z nich jest Źródło św. Łukasza
  • Unikatem w skali karpackiej jest występowanie suchej ekshalacji gazowej (94,4% dwutlenku węgla; 3% metanu; 2,8% azotu i 0,5% tlenu). Objawia się to zjawisko jako niewyraźne pęknięcia terenu, wokół którego można zauważyć uduszone owady i ptaki. W zimie miejsca takie znaczą bezśnieżne „placki” na polach.
  • Występują tu także mofety – ekshalacje wulkaniczne o temperaturze poniżej 100 °C, wydobywające się z dna potoku wraz z wodami zmineralizowanymi. Mofety te zostały uznane za pomnik przyrody nieożywionej, a wokół nich, w roku 2005, staraniem naukowców z Wydziału Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska Krakowskiej AGH wybudowano podesty oraz tablice informacyjne. Jest to mofeta im. prof. Henryka Świdzińskiego.

Przypisy

  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 45232
  2. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 385 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  4. Beskid Sądecki. Mapa 1:50 000. Piwniczna: Agencja Wyd. „Wit”. ISBN 83-915737-3-7.
  5. Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-15].
  6. a b Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder. Bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, tom XII, „Galizien”, Wien 1907.
  7. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej – Tom XII – Województwo Krakowskie i Śląsk Cieszyński, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1925.
  8. Statystyka Polski, t. XXVI, Warszawa 1926, Główny Urząd Statystyczny.
  9. Statystyka Polski seria C, z. 88, Warszawa 1938, Główny Urząd Statystyczny.

Linki zewnętrzne