Jaskrawiec zwodniczy

Jaskrawiec zwodniczy
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

workowce

Klasa

miseczniaki

Rząd

złotorostowce

Rodzina

złotorostowate

Rodzaj

jaskrawiec

Gatunek

jaskrawiec zwodniczy

Nazwa systematyczna
Caloplaca decipiens (Arnold) Blomb & Forssell
Cat. Lich. Univers. 7: 226 (1931)
Multimedia w Wikimedia Commons
Tworzy skupiska i pojedyncze plechy

Jaskrawiec zwodniczy (Caloplaca decipiens (Arnold) Blomb. & Forssell) – gatunek grzybów z rodziny złotorostowatych (Teloschistaceae)[1]. Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do porostów[2].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Teloschistaceae, Teloschistales, Lecanoromycetidae, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w roku 1867 Arnold nadając mu nazwę Physcia decipiens. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadali mu w roku 1931 Blomb i Forssell, przenosząc go do rodzaju Caloplaca[1]. Niektóre synonimy naukowe[3]:

  • Amphiloma decipiens (Arnold) Bagl. 1879
  • Gasparrinia decipiens (Arnold) Syd. 1887
  • Heterodermia decipiens (Arnold) Trevis. 1868
  • Lecanora decipiens (Arnold) Nyl. 1868
  • Physcia decipiens Arnold, Flora 1867
  • Placodium decipiens (Arnold) Leight. 1871

Nazwa polska według Krytycznej listy porostów i grzybów naporostowych Polski[2].

Morfologia

Plecha z glonami protokokkoidalnymi tworząca rozetki o średnicy do 1–2,5 cm. Nie tworzy przedplesza. Na obwodzie rozetki odcinki plechy są nieco wypukłe, ściśle przylegające do siebie lub nieco zachodzące na siebie. Mają długość do 3 mm, szerokość ok. 1 mm. Zewnętrzna powierzchnia jest barwy od żółtej poprzez pomarańczową i czerwoną do brunatnożółtej i zwykle jest oprószona. Na końcach plechy oraz w środkowej jej części tworzą się soralia. Te na końcach plechy są główkowate, lub wargowe i mają żółty kolor, te w środku plechy są brodawkowane albo wydłużone[4]. Reakcje barwne: plecha K+ czerwony, H –, 10% N –, CN –, C –, rdzeń K + czerwony, H, 10% N –, CN –[5].

Kora plechy ma grubość 20–40 μm i zawiera granulki nierozpuszczalne w KOH. Rdzeń jest protoplektenchymatyczny i również zawiera granulki nierozpuszczalne w KOH[5].

Dość rzadko tworzy ciemniejsze od plechy, rozproszone lub skupione owocniki. Są to apotecja lekanorowe o średnicy 0,3–1 mm i płaskich tarczkach. Ich brzeżek plechowy jest szorstki lub ziarenkowaty, gruby i trwały. Hymenium ma grubość około 80 μm, hypotecjum jest bezbarwne. W jednym worku powstaje po 8 dwukomórkowych zarodników. Są dwubiegunowe, bezbarwne i mają rozmiar 10 × 5–8 μm. Przegroda ma grubość 5–8 μm i kanalik w środku[4].

Występowanie i siedlisko

Występuje głównie na półkuli północnej, najliczniej w Ameryce Północnej, Europie i na Kaukazie. Z bliżej położonych równika obszarów występuje w Kostaryce w Ameryce Środkowej. Na półkuli południowej jaskrawiec zwodniczy znany jest tylko na dwóch wyspach: na Nowej Zelandii i wyspie Banian[6]. W Polsce jest to gatunek pospolity.

Rozwija się w dobrze oświetlonych miejscach na wapieniach, betonie, cemencie, cegłach. Często występuje razem z jaskrawcem murowym (Caloplaca saxicola)[4].

Gatunki podobne

  • jaskrawiec pierścieniowaty (Caloplaca cirrochroa). Ma zewnętrzne odcinki plechy węższe i płaskie oraz wyraźniej promieniście ułożone[5],
  • jaskrawiec murowy (Caloplaca saxicola). Tworzy liczne, często kanciaste apotecja, a jego plecha ma końcowe odcinki głęboko wcinane[4].

Przypisy

  1. ↑ a b c Index Fungorum. [dostęp 2013-11-12]. (ang.).
  2. ↑ a b Wiesław Fałtynowicz: The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland.Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003. ISBN 83-89648-06-7.
  3. ↑ Species Fungorum. [dostęp 2013-11-12]. (ang.).
  4. ↑ a b c d Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-552-4.
  5. ↑ a b c Consortium of North American Lichen Herbaria. [dostęp 2014-06-02].
  6. ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2014-04-18].