Jabłoko

Rosyjska Zjednoczona Demokratyczna Partia "Jabłoko"
Российская объединённая демократическая партия „Яблоко”
Ilustracja
Państwo

 Rosja

Data założenia

1993

Ideologia polityczna

socjalliberalizm, demoliberalizm

Członkostwo
międzynarodowe

Międzynarodówka Liberalna

Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Jabłoko (ros. Яблоко – jabłko) – rosyjska partia polityczna założona w 1993 roku przez Grigorija Jawlinskiego, Jurija Bołdyriewa i Władimira Łukina.

Jabłoko jest partią opozycyjną wobec władzy, pozostawała też krytyczna wobec licznych działań Borysa Jelcyna.

Pochodzenie nazwy

Nazwa partii pochodzi od pierwszych sylab nazwisk jej założycieli – Jawlinskiego, Bołdyriewa i Łukina.

Historia

Partia ta wyrosła na bazie frakcji parlamentarnej bloku wyborczego, powstałego w czasie kampanii wyborczej do Dumy I kadencji w 1993 r. Jawliński-Bołdyriew-Łukin. Blok ten powstał w grudniu 1993 r. i w jego skład weszły takie organizacje polityczne, jak Republikańska Partia Rosji, Socjaldemokratyczna Partia Rosji, Rosyjski Związek Chrześcijańsko-Demokratyczny. Blok ten skupiał ponadto ludzi znanych z działalności społecznej i politycznej, ale niezwiązanych bezpośrednio z prezydentem Jelcynem i rządem[1].

W trakcie kampanii wyborczej w 1993 r. blok opowiadał się za szybkim wprowadzeniem reform wolnorynkowych, ale nie w formie „terapii szokowej”, proponowanej przez Jegora Gajdara i akceptowanej przez Borysa Jelcyna[1].

W trakcie kampanii w 1993 r. istotne dla oblicza programowego partii było także to, że liderzy bloku występowali przeciwko podstawowym założeniom jelcynowskiego projektu konstytucji, która według nich pozostawiała zbyt duży zakres władzy w rękach prezydenta i sprzyjała autorytarnej formie rządów[1].

Od 1993 r. partia ta konsekwentnie pozostaje w opozycji wobec polityki prowadzonej przez kolejnych prezydentów Rosji, zarówno Borysa Jelcyna, jak i Władimira Putina[1].

W styczniu 1995 r. blok przekształcił się w Ogólnorosyjskie Zrzeszenie Społeczne „Jabłoko”, a na V zjeździe tej organizacji (30 listopada – 1 grudnia 1996) zdecydowano o stopniowym przekształceniu w partię polityczną[1].

Polityczna deklaracja zrzeszenia „Jabłoko” z 1995 r. opowiadała się za reformami zmierzającymi do stworzenia warunków dla swobodnej konkurencji i gospodarki opartej na wolnym rynku. Zastrzegano także, że partia jest partią opozycyjną wobec działań rządu i prezydenta, ale w odróżnieniu od Komunistycznej Partii Federacji Rosyjskiej uważa, że nie ma innej drogi dla Rosji niż liberalne reformy, uznając jednocześnie, że istnieje także alternatywa wobec aktualnej drogi realizacji reform, które w rzeczywistości doprowadziły do masowej pauperyzacji społeczeństwa, wzrostu przestępczości, dużego zróżnicowania społecznego i podziału na bogatych i biednych. Głosząc konieczność wolnorynkowych reform gospodarczych i liberalnej polityki ekonomicznej, podkreślano także, że orientacja ruchu jest prosocjalna. Utrzymywanie osłon socjalnych i poszanowania sprawiedliwości społecznej to według liderów „Jabłoka” nie tylko moralny obowiązek państwa, ale także ważna część ekonomiki współczesnego państwa i nowoczesnego społeczeństwa. Partia „Jabłoko” głosiła także konieczność budowy społeczeństwa obywatelskiego, państwa socjalnego, praworządnego i bezpiecznego. Jednoznacznie podkreślano antyradykalizm programu partii m.in. poprzez stwierdzenie, że, pomimo iż komunizm nie jest dla członków partii do zaakceptowania ze względu na swoją ideologię i polityczną praktykę, to partia uznaje, że był to pewien etap w historii Rosji i ugrupowanie to nie będzie nigdy budować swojej polityki na antykomunizmie i innych radykalnych hasłach[1].

W sferze organizacji państwa zadeklarowano, występując przeciwko podstawowym założeniom ustrojowym jelcynowskiej konstytucji, że władza powinna się znaleźć pod rzeczywistą kontrolą społeczeństwa, do czego trzeba zapewnienia warunków dla szerokiego udziału obywateli w decydowaniu o sprawach ogólnorosyjskich, regionalnych i terenowych oraz ograniczenia prerogatyw prezydenta i wprowadzenia rzeczywistego podziału władzy, a także zwiększenia wpływu parlamentu na władzę ustawodawczą[1].

Ważną rolę w rozwoju programu i oblicza ideologicznego „Jabłoka” odegrał Manifest demokratyczny partii, wydany 10 grudnia 2001 r., czyli już w nowej sytuacji politycznej w Rosji w obliczu konsolidacji obozu proprezydenckiego wokół coraz bardziej popularnego w społeczeństwie Władimira Putina. Manifest ten miał charakter liberalny i nadawał programowi partii charakter wyraźnie prodemokratyczny i proeuropejski. Zgodnie z nim partia dążyła do stworzenia w Rosji państwa prawa, społeczeństwa obywatelskiego, gospodarki rynkowej. Celem działalności jest wolna, bogata, silna i demokratyczna Rosja. Ludzka godność i szacunek dla obywateli powinny być fundamentem politycznego i społecznego ustroju Rosji. Państwo ma być instrumentem dla zapewnienia godnego życia człowieka, tj. zapewnienia mu wolności, dobrobytu, bezpieczeństwa i swobodnego rozwoju. Fundamentem rozwoju państwa winna być wolność, która jest takim samym dobrem, jak i życie ludzkie. Tylko promowanie wolności może zapewnić dobrobyt, bezpieczeństwo obywateli oraz dynamiczny rozwój kraju w XXI w. Drugim fundamentem państwa powinna być sprawiedliwość, oznaczająca równość praw i szans dla wszystkich obywateli[1].

Według liderów „Jabłoka” upadek komunizmu umożliwił demokratyzację Rosji, jednakże rządy ekip prezydenta Jelcyna i Putina doprowadziły do podziału społeczeństwa na bardzo bogatą mniejszość i pozbawioną szans biedną większość. Nastąpiło połączenie biznesu ze strukturami biurokratycznymi państwa, co było przyczyną jego patologii: korupcji oraz oligarchizacji systemu gospodarczego, przekreślając szansę Rosji na budowę demokratycznego społeczeństwa obywatelskiego i liberalnej gospodarki wolnorynkowej, a w zamian doprowadzając do zbudowania w interesie wąskiej grupy osób biurokratyczno-autorytarnego ustroju państwa[1].

W manifeście tym zaznaczono także proeuropejską orientację ugrupowania, uznając, że Rosja jest częścią Europy ze względu na swoją tradycję i kulturę. Europeizacja kraju i pełnoprawna współpraca z Unią Europejską jest niezbędna do rozwoju Rosji w XXI w. Europeizacja kraju to wzrost dobrobytu obywateli, przybliżenie ich do standardów europejskich w zakresie socjalno-ekonomicznego, ekologicznego i politycznego modelu państwa. Celem strategicznym Rosji powinna być zatem ścisła współpraca polityczna i gospodarcza z Unią Europejską[1].

W wyborach do Dumy I kadencji blok Jawliński-Bołdyriew-Łukin uzyskał poparcie 7,86% wyborców i wprowadził do Dumy 27 deputowanych[1].

W wyborach do Dumy II kadencji „Jabłoko” otrzymało 6,89% głosów, ale aż 47 miejsc w izbie niższej rosyjskiego parlamentu[1].

Lider ugrupowania Grigorij Jawlinski wystartował w wyborach prezydenckich w 1996 r., uzyskując 7,34% głosów i czwarty wynik wśród wszystkich kandydatów[1].

W wyborach do Dumy III kadencji „Jabłoko” uzyskało 5,93% głosów i 20 mandatów, a wyborach prezydenckich w 2000 r. Jawlinski uzyskał trzeci wynik i 5,80% głosów[1].

W wyborach do Dumy IV kadencji w grudniu 2003 r. partia ta uzyskała 4,30% głosów i nie przekroczyła wymaganego progu wyborczego o nie wprowadziła do izby niższej żadnego kandydata z listy federalnej. Uzyskała ona jedynie cztery mandaty zdobyte w okręgach jednomandatowych[1].

Liderzy „Jabłoka” oskarżyli prezydenta Putina o manipulowanie wynikami wyborów i o nieuczciwe ich przeprowadzenie. Według „Jabłoka” wykorzystywanie przez „partie władzy” administracji państwa w kampanii wyborczej, a także masowe fałszerstwa wyborcze zmieniły rosyjskie wybory w farsę. W związku z tym postanowiono nie wystawiać w wyborach prezydenckich w 2004 r. żadnego kandydata z ramienia partii, a także odmówić swojego poparcia dla kandydatury prezydenta Putina[1].

W rezolucji programowej 12 kongresu partii, który odbył się w lipcu 2004 r., stwierdzono, że wyniki wyborów do Dumy w grudniu 2003 r. i wyborów prezydenckich w marcu 2004 r. stanowią tryumf biurokracji nad społeczeństwem. Nowy autorytarny reżim polityczny, który zapanował w Rosji – biurokracja i oligarchia wsparte reżimem policyjnym – nie jest odpowiedzialny przed społeczeństwem ani nie funkcjonuje w jego interesie[1].

Charakterystyka

Partia Jabłoko odwołuje się do idei socjalnego liberalizmu oraz liberalizmu demokratycznego.

Przez 15 lat funkcję lidera pełnił Grijorij Jawlinski, zastąpiony w czerwcu 2008 przez Siergieja Mitrochina[2][3].

Partia zaliczana jest do ugrupowań demokratycznych o umiarkowanie liberalnym charakterze i określana jest niekiedy jako partia liberalno-socjalna. Opowiada się za liberalnym modelem gospodarki rynkowej, uwzględniającym potrzeby społeczne i poszanowanie wolności obywatelskich[1].

Partia należy do Międzynarodówki Liberalnej.

Siedziba partii znajduje się w Moskwie. W 2003 liczyła ok. 85 tys. członków w 74 regionalnych wydziałach, w 2011 – ok. 53 tys. członków[4].

Program

Partia reprezentuje alternatywny wobec ugrupowań rządowych i nacjonalistyczno-patriotycznych program polityczno-społeczny, akcentujący wartości demokratyczne i liberalne oraz podkreślający konieczność zbliżenia Rosji do Zachodu, a w tym przede wszystkim zwraca uwagę na konieczność ścisłej współpracy ze strukturami Unii Europejskiej. Powszechnie uznawana jest za organizację nawiązującą w swoich ideach społeczno-politycznych do okcydentalizmu, czyli do nurtu prozachodniego w rosyjskiej polityce i kulturze[1].

„Jabłoko” w swoich założeniach programowych dystansuje się zarówno wobec grup rządzących, jak i w stosunku do opozycji „narodowo-patriotycznej”[1].

Celem programu gospodarczego miało być stworzenie efektywnej, społecznie zorientowanej gospodarki rynkowej[1].

Organizacje siostrzane za granicą

Pod koniec lat 90. przy poparciu Jabłoka, na Białorusi powstała Białoruska Organizacja „Jabłko” kierowana przez Wolhę Abramawą. Zrzeszała ona rosyjskojęzycznych demokratów[6], miała charakter centrowy, socjalno-liberalny[7] i była luźno powiązana z białoruską opozycją. Organizacja była określana przez białoruskie media państwowe mianem „konstruktywnej opozycji”[8]. Abramawa była deputowaną do Izby Reprezentantów Białorusi II[9] i III kadencji (2000−2008)[10], jako jedyna członkini tej organizacji. Wykazywała tam umiarkowaną opozycyjność, wypowiadając się przeciwko pojedynczym represyjnym działaniom władzy wykonawczej[6].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u Jakub Potulski, System partyjny Rosji. Tradycja i współczesność, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2007, s. 283–287, ISBN 978-83-7326-448-9.
  2. ↑ Jawliński zrezygnował z przewodzenia partii Jabłoko [online], Rzeczpospolita, 21 czerwca 2008 [dostęp 2008-06-22] [zarchiwizowane z adresu 2015-04-30].
  3. ↑ Mitrochin nowym liderem Jabłoka [online], Rzeczpospolita, 22 czerwca 2008 [dostęp 2008-06-22] [zarchiwizowane z adresu 2015-04-30].
  4. ↑ Strona Ministerstwa Sprawiedliwości Federacji Rosyjskiej. minjust.ru, 2014-12-07. [dostęp 2014-12-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-10)].
  5. ↑ Justyna Prus: Liberałowie chcą rozliczać Stalina. rp.pl, 2009-03-01. [dostęp 2009-03-02].
  6. ↑ a b Piatkiewicz i Rubinczyk 2011 ↓, s. 1178.
  7. ↑ Jekadumawa 2011 ↓, s. 671.
  8. ↑ Lachowicz 2011 ↓, s. 378−380.
  9. ↑ Wadzim Papou, Postanowlenije Pałaty priedstawitielej Nacyonalnogo sobranija Riespubliki Biełaruś ot 21 nojabria 2000 g. №5-П2/I „O priznanii połnomoczij dieputatow Pałaty priedstawitielej Nacyonalnogo sobranija Riespubliki Biełaruś wtorogo sozywa” [online], pravo.levonevsky.org, 21 listopada 2000 [dostęp 2014-01-18] (ros.).
  10. ↑ Abramowa Olga Michajłowna. Izba Reprezentantów Zgromadzenia Narodowego Republiki Białorusi. [dostęp 2013-12-19]. (ros.).

Bibliografia

Linki zewnętrzne