Język adûnaicki (adûnaic, język zachodu), także númenorejski – język opracowany przez J.R.R. Tolkiena na potrzeby stworzonej przez niego mitologii Śródziemia.
Adûnaicki był językiem mieszkańców Númenoru i pochodził od języka, którymi posługiwały się rody Hadora i Bëora w Pierwszej Erze. Choć większość ludzi z rodu Bëora zginęła w Dagor Bragollach, bëoriański akcent przetrwał w niektórych częściach Númenoru.
Westron, używany podczas Trzeciej Ery jako wspólna mowa, w dużym stopniu wywodził się od adûnaickiego. Czarni Númenorejczycy z Umbaru i innych númenorejskich kolonii mówili pokrewnym językiem zwanym czarnym adûnaickim, bardziej zbliżonym do dawnego języka ze względu na mniejszą liczbę elfich wpływów.
Przykłady nazw w języku adûnaickim
- adûn. Akallabêth (dosł. upadły kraj; upadek kraju) – nazwa relacji mówiącej o zagładzie Númenoru. W quenyi nazwa tej samej relacji brzmi Atalantë. Nazwa elficka kojarzy się z nazwą zatopionej wyspy Atlantydy.
- adûn. Adûnakhôr (dosł. władca zachodu) – imię dziewiętnastego lub dwudziestego z kolei władcy wyspy, a pierwszego z tych, którzy porzucili tradycję używania imion quenejskich. Jego imię quenejskie, zapisane w Kronice Królów, brzmiało Herunúmen (por. qya. heru pan, władca, qya. númen zachód).
- adûn. Anadûn (dosł. kraj zachodu) – nazwa quenejska brzmiała Númenórë, wcześniej Númendórë (por. qya. númen zachód, qya. n(d)órë kraj, lud = sind. dor kraj).
- adûn. Rothinzil (dosł. kwiat piany / foam flower) – nazwa statku Eärendila, przodka Dúnedainów. Statek ten w quenyi nosił nazwę Vingilótë (dosł. kwiat piany morskiej).
- adûn. Zimraphel (dosł. klejnot-gwiazda) – ostatnia królowa Númenoru, nosząca quenejskie miano Míriel (zob. qya. mirë klejnot, qya. el gwiazda).
Porównanie wybranych wyrazów adunaickich i elfickich
Zestawienie słownictwa adûnaickiego z językami elfickimi (quenya, sindarin) pokazuje, że Númenorejczycy posługiwali się językiem, który był blisko spokrewniony z mową elfów:
| znaczenie wyrazów
|
adûnaicki
|
quenya
|
sindarin
|
forma poświadczenia w języku adûnaickim
|
| zachód, zachodni
|
adûn
|
andúnë
|
annun
|
adûn. Adûnakhôr (dosł. władca zachodu), adûn. Anadûn (dosł. kraj zachodu).
|
| upadek, upadły
|
akalla
|
atal
|
|
adûn. Akallabêth (dosł. upadły kraj; upadek kraju)
|
| kraj
|
an
|
antë
|
an, and
|
adûn. Anadûn (dosł. kraj zachodu)
|
| szlachetny, wysoki; król
|
ar-
|
tar-
|
ar-
|
adûn. Ar-Adûnakhôr = qya. Tar-Herunúmen, adûn. Ar-Pharazôn = qya. Tar-Calion, adûn. Ar-Zimraphel = qya. Tar-Miriel,
|
| kraj, lud
|
bêth
|
waith
|
gwaith
|
adûn. Akallabêth (dosł. upadły kraj; upadek kraju)
|
| opowieść, relacja
|
bêth
|
quetta
|
beth
|
adûn. Akallabêth w sensie relacja o upadku
|
| kamień
|
gona
|
ondo
|
gond
|
adûn. Argonath (dosł. kamienie królów / stones of the kings)
|
| piana (morska)
|
inzil
|
vingil
|
|
adûn. Rothinzil (dosł. kwiat piany)
|
| pan, władca
|
khôr
|
heru
|
hir
|
adûn. Adûnakhôr (dosł. władca zachodu)
|
| kraj
|
nor
|
n(d)órë
|
dor
|
adûn. Arnor (dosł. królewski kraj), nazwa północnego królestwa założonego przez Númenorejczyków w Śródziemiu
|
| gwiazda
|
phel
|
el
|
gil
|
adûn. Zimraphel (dosł. klejnot-gwiazda)
|
| kwiat
|
roth
|
lótë
|
loth
|
adûn. Rothinzil (dosł. kwiat piany)
|
| klejnot
|
zimra
|
mirë
|
(g)mir
|
adûn. Zimraphel (dosł. klejnot-gwiazda)
|
Bibliografia
- Ruth S. Noel, The Languages of Tolkien's Middle-Earth, Boston 1980: Houghton Mifflin Company.
- Krzysztof Tomasz Witczak, Ze studiów nad językami sztucznymi J.R.R. Tolkiena: Język adûnaicki albo númenorejski, [w:] Joanna Kujawińska-Courtney (red.), Problematyka brytyjska. Studia interdyscyplinarne, Łódź 1997, s. 113-122.