Ismail Kadare

Ismail Kadare
Ilustracja
Ismail Kadare (2002)
Data i miejsce urodzenia

28 stycznia 1936
Gjirokastra

Data i miejsce śmierci

1 lipca 2024
Tirana

Narodowość

albańska

Język

albański

Alma Mater

Uniwersytet Tirański

Dziedzina sztuki

proza, poezja

Ważne dzieła
  • Generał martwej armii
  • Krew za krew
  • Kto przyprowadził Doruntinę
  • Następca; Pałac Snów
  • Ślepy ferman
  • Błędna kolacja
podpis
Odznaczenia
Order Flagi Narodowej (Albania) Komandor Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja)
Nagrody
  • Nagroda Bookera: Man Booker International Prize, 2005
  • Nagroda Księcia Asturii: 2009
  • Neustadt Internatinal Prize for Litearature: 2020

Ismail Kadare (ur. 28 stycznia 1936 w Gjirokastrze, zm. 1 lipca 2024 w Tiranie[1]) – albański pisarz.

Życiorys

Studiował literaturę na Uniwersytecie w Tiranie, a następnie w Instytucie Gorkiego w Moskwie. Pierwszy zbiór wierszy Frymëzime djaloshare opublikował w roku 1954. W 1960 r. zmuszony został do powrotu do kraju z powodu rozłamu radziecko-albańskiego. Po powrocie do kraju pracował jako dziennikarz, był także deputowanym do parlamentu albańskiego. W latach 80. pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Frontu Demokratycznego – komunistycznej organizacji masowej[2].

W 1963 r. ukazała się powieść Generał martwej armii, która przyniosła mu sławę w Albanii, a następnie uznanie międzynarodowe. 24 października 1990 r. opuścił Albanię i uzyskał azyl polityczny we Francji. W 2005 r. otrzymał jako pierwszy nagrodę Man Booker International Prize[3], w 2009 Nagrodę Księżnej Asturii w dziedzinie literatura[4], a w 2015 Nagrodę Jerozolimską[5]. W 2020 roku otrzymał Neustadt International Prize for Literature[6].

W roku 2007, w związku z nominacją powieści Pałac snów do Nagrody Literackiej Europy Środkowej za 2006 rok pisarz po raz pierwszy odwiedził Polskę, spotykając się z czytelnikami w Warszawie i we Wrocławiu[7]. W roku 2011 kolejny przekład jego książki – Ślepy ferman znalazł się w gronie siedmiu finalistów Literackiej Nagrody Europy Środkowej Angelus za 2010 rok[8]. Nominowany po raz kolejny w 2014 roku za książkę Wypadek[9].

W swoich utworach często porusza tematykę dotyczącą działania mechanizmów państwa totalitarnego[10][11].

Mieszkał w Paryżu i w Tiranie. Był żonaty (żona Elena), miał dwie córki Gresę i Besianę[12]. Zmarł na atak serca w szpitalu w Tiranie[13]. Pochowany 3 lipca 2024 na cmentarzu Tufinë w Tiranie[12]. Imieniem pisarza nazwano ulice w Gjirokastrze i w Bilisht.

Polskie przekłady powieści Ismaila Kadare

Poezja

  • Piramida Cheopsa, Czekając na Ciebie, [w:] Tylko Itaka pozostanie. Antologia poezji albańskiej i polskiej XX w., przeł. M. Saneja, Warszawa 1993.
  • Poezja, Pisane 31 grudnia, Twój telefon, Stare kino, Przeklęte Góry, Gitarzysta, Czekając na Ciebie, Tło, Paralela, Piramida Cheopsa, [w:] Nie jest za późno na miłość. Antologia poezji albańskiej XX wieku, przeł. M. Saneja, Sejny 2005.

Wywiady z pisarzem

  • Albański prawie noblista, rozm. Gabriele Invernizzi, Forum 1991/12, s. 18
  • Czyje Kosowo, rozm.Henri Guirchon, Jacques Julliard, Forum 1998/15, s. 6
  • Dobra nowina dla Albanii, rozm. Grzegorz Dobiecki, Rzeczpospolita 18 X 2003
  • Dyktatura i literatura to dzikie bestie, rozm. Grzegorz Dobiecki, Rzeczpospolita, dod. Plus Minus 2007/1 (6-7 I 2007), s. A11
  • Kultura kontra komunizm, rozm. Jose Alain Fralou, Nicole Zand, Forum 1992/2, s. 17
  • Literatura to dzika bestia, rozm. Magdalena Miecznicka, Dziennik 2007/275, s. 27
  • Musimy rozmawiać, rozm.Anna Uzelac, Gazeta Wyborcza 1996/265, s. 10
  • Odurzający smak wolności, rozm. Marek Rapacki, Gazeta Wyborcza 1998/298, s. 14
  • Tak wygląda życie małego narodu, rozm. Marek Rapacki, Gazeta Wyborcza 1999/79, s. 12
  • Wywiad Ismaila Kadare dla „Newsweek” z 13 maja 1991 r., Przegląd Międzynarodowy 1991/18, s. 44

Pozostałe publikacje

  • Dramat domu Szehu, Gazeta Wyborcza 1993/213, s. 14–16
  • e.[lsa] d.[emo], Kadare në finalen “Angelus” Shekulli 26 X 2007
  • Elsa Demo, Nuk jeni më njollë e bardhë në Poloni, Shekulli 25 IX 2007
  • Zygmunt Kryłowski, Aneks, czyli „Czerwoni paszowie”, [w:] Fatos Lubonja, Albania-wolność zagrożona, Sejny 2005
  • Naród albański u progu trzeciego tysiąclecia, przeł. Dorota Horodyska, Więź 1999/12
  • Grzegorz Sowula, Ismail Kadare wyróżniony, Rzeczpospolita 2005/129, s. A21
  • Tragiczny koniec iluzji, przeł. Dorota Horodyska, Gazeta Wyborcza 2004/72, s. 16–17
  • UKA, Kadare, Odra 1995/1, s. 121–122, portr.
  • Wielka zima, przeł. Bereś Stanisław, Laurent Anna, Odra 1993/1.
  • Z Tirany w świat, Forum 1999/15, s. 18–19

Scenariusze filmowe

 Z tym tematem związana jest kategoria: Filmowe adaptacje utworów Ismaila Kadare.

Przypisy

  1. The well-known writer Ismail Kadare passed away.
  2. Dhjetor '90. Dokumente & Materiale. Tirana: UET Press, 2010. (alb.).
  3. Albanian wins first world Booker. BBC News, 2005-06-02. [dostęp 2017-12-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-22)]. (ang.).
  4. Ismaíl Kadaré Prince of Asturias Award for Literature 2009. Fundación Princesa de Asturias. [dostęp 2017-12-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-25)]. (ang.).
  5. Rebecca Wojno: Albanian writer to receive Jerusalem Prize. The Times of Israel, 2015-01-15. [dostęp 2017-12-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-19)]. (ang.).
  6. Ismail Kadare, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2023-01-31] (ang.).
  7. Kadare w Polsce. 2007-11-23. [dostęp 2017-12-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-25)]. (pol.).
  8. Książki nominowane do nagrody Angelus 2011. Angelus. [dostęp 2018-01-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-07-04)]. (pol.).
  9. Angelus 2014 – Finał. Angelus. [dostęp 2018-01-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-07-04)]. (pol.).
  10. Surviving and Subverting the Totalitarian State: A Tribute to Ismail Kadare, by Kapka Kassabova [online], World Literature Today, 15 grudnia 2020 [dostęp 2022-12-27] (ang.).
  11. admin, Ismaïl Kadaré, l’historiographe du totalitarisme communiste [online], Valeurs actuelles, 8 sierpnia 2020 [dostęp 2022-12-27] (fr.).
  12. a b “Kurrë nuk më ka mërzitur!”- Lamtumira e fundit për Ismail Kadarenë, vajzat e shkrimtarit: Ishte i veçantë! E përfytyroj që është ngjitur në panteonin e gjenive të botës dhe na shikon [online], panorama.com.al, 2024 (alb.).
  13. Acclaimed Albanian writer Ismail Kadare dies aged 88. Le Monde, 2024-07-01. [dostęp 2024-07-01]. (ang.).