Irena Mrozowicka

Prus III
Rodzina	Mrozowiccy herbu Prus III
Data i miejsce urodzenia	1863 Sieczków
Data i miejsce śmierci	grudzień 1939 Lwów
Ojciec	Stanisław Piotr Mrozowicki herbu Prus III
Matka	Eugenia Załęska herbu Prus III
Rodzeństwo	Stanisław, Gabriela, Zofia
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wikiźródłach

Irena Mrozowicka h. Prus III, ps. „Nagoda”, „Niebliziński", „N...a" (ur. 1863 w Sieczkowie, zm. w grudniu 1939 we Lwowie) – polska pisarka dla młodzieży i dzieci, działaczka społeczna.

Urodziła się w 1863^[1], jako córka Stanisława Piotra Mrozowickiego, ziemianina, członka Towarzystwa Rolniczego w Królestwie Polskim i Eugenii z Załęskich herbu Prus III^[1]. Siostrą Ireny była pisarka Zofia Mrozowicka (ps. „Iza, Z M., Z.Mr., Zofia M.”)^[2]. Po upadku powstania styczniowego, podczas którego znaczącą rolę odegrał stryj, Michał Władysław^[3][4], rodzina zmuszona była sprzedać majątek i przeniosła się około 1872 roku do Lwowa^[5].

Podobnie jak jej starsze siostry, Gabriela i Zofia, odebrała staranne wychowanie domowe. We Lwowie, gdzie mieszkała aż do śmierci, bardzo wcześnie rozpoczęła działalność pisarską, występowała również pod pseudonimem „Nagoda”. Debiutowała w „Nowej Reformie” – dzienniku wydawanym od 1882 roku w Krakowie^[6]. Początkowo publikowała bardziej literackie niż teatralne utwory^[7][8], następnie publikowała w licznych czasopismach krakowskich i lwowskich, m.in. w „Gazecie Lwowskiej” oraz warszawskich, m.in. w tygodnikach „Biesiada Literacka” i „Wieczory Rodzinne”^[9]. W latach 1893–1904 wspólnie z siostrą Zofią redagowała dwutygodnik „Wiek Młody”. Współpracowała z czasopismami pedagogicznymi wydawanymi w Warszawie, m.in. z „Przeglądem Pedagogicznym” i z „Wychowaniem w Domu i Szkole”. W 1907 roku na zjeździe pracowników oświatowych ze środowisk wiejskich oraz wybitnych znawców teatru, podczas którego założono Związek Teatrów i Chórów Włościańskich, została wybrana razem ze swoją siostrą Zofią na członka jego zarządu^[6].

Jej utwory podejmujące tematy społeczne wywoływały ostrą reakcję środowiska prawicowo-konserwatywnego, które uznawały je za zbyt postępowe lub wręcz feministyczne. Przykładem tego może być recenzja jej książki „Po zwycięstwie” z 1909 r., pióra Stefana Kiełczyńskiego, opublikowana w warszawskim piśmie „Społeczeństwo: tygodnik naukowo-literacki, społeczny i polityczny”^[10], w której autor tzw. „literaturę kobiecą” potraktował jako: „…oficjalny dowód twórczego bezładu i przyciemności duchowej autorek”.

Na początku 1920 roku z inicjatywy związku Teatrów i Chórów Włościańskich oraz Komitetu Obrony Kresów zachodnich Irena Mrozowicka ułożyła „Szopkę plebiscytową”, która miała służyć jako środek agitacyjny na potrzeby plebiscytu na Górnym Śląsku. Po jednym przedstawieniu w sali Kasyna i Koła Literacko-artystycznego we Lwowie, zespół teatralny wyruszył z tym utworem „w okolice plebiscytowe”. Jak pisała  wówczas prasa lwowska  („Gazeta Poranna”, nr 5061/1920, „Kurier Lwowski”, nr 24/1920): „dostanie się szopki poza linię strzeżoną dotąd przez Niemców jest już możliwe, przeto za dni kilka król Herod wyjeżdża na Śląsk oddać głowę pod kosę śmierci”^[11].

Niektóre jej utwory były grane przez teatry zawodowe we Lwowie, Poznaniu i innych miastach, np. w 1931 roku jej baśń sceniczna „Noc św. Mikołaja w lesie” w 4 aktach była grana z powodzeniem w Teatrze Wielkim i Teatrze Rozmaitości we Lwowie^[12].

Do słów jej utworu pt. Bogarodzica: Pieśń Wielkanocna melodia archaiczna, kompozytor Władysław Rzepko skomponował muzykę w 1925 roku pt. Kwitną sady^[13][14].

Od 1910 roku była członkiem wspierającym zwyczajnym Towarzystwa dla Popierania Nauki Polskiej we Lwowie oraz w lutym 1931 roku została powołana na członka zarządu Lwowskiego Związku Zawodowego Literatów Polskich^[15].

Nie założyła rodziny, zmarła w grudniu 1939 we Lwowie i została pochowana w grobie rodzinnym na Cmentarzu Łyczakowskim^[16].

• Srebrny Wawrzyn Akademicki (4 listopada 1937)^[17]

• Własnemi oczyma: Nowele, Lwów 1889^[18]
• Piastunka (nowela), Kraków 1890^[19]
• Jak wszystkie i inne nowele i obrazki, Warszawa 1892^[20]
• Mowa jest srebrem a milczenie złotem, [w:] „Echo Muzyczne, Teatralne i Artystyczne”, R. 11: 1894, nr 26, s. 311–312
• Prima aprilis, Lwów 1894
• Kłótnia o wiatr, Lwów 1894
• Bunt aniołów. Komedia, Lwów 1895
• Złapał żołnierz Tatarzyna a Tatarzyna za łeb trzyma, [w:] „Echo Muzyczne, Teatralne i Artystyczne”, R. 12: 1895, nr 30, s. 350–351
• Gdzie diabeł nie może tam babę pośle, [w:] „Echo Muzyczne, Teatralne i Artystyczne”, R. 12: 1895, nr 29, s. 338–339
• Uroki: Komedya w jednym akcie, Lwów 1895^[21] (tłumaczenie w języku niemieckim Alberta Weissa opublikowało pismo „Jung-Deutschland und Jung-Oesterreich”, 1897)
• Perełka: Obrazek sceniczny, Warszawa 1896^[22]
• Za głosem dumy: Powieść dla młodzieży, I wyd. Lwów 1897, II w. Warszawa 1904^[23][24], III w. Lwów 1929, IV w. (jako I t. Wydania zbiorowego dzieł dla młodzieży I.M., Lwów 1929), V w. W-a 1934
• W płytkim prądzie: Powieść, Warszawa 1898^[25]
• Trzy listy, Lwów 1900
• Wielkie cele: Powieść dla młodzieży, Lwów 1903
• Spełnione marzenia: Powieść dla młodzieży, Lwów 1903
• Złote mosty: Powieść, Kraków 1906
• Bankrut, Lwów 1907
• Marzenia Julka. Powieść dla młodzieży, I wyd. Warszawa 1907^[26][27], II wyd. Lwów 1933
• Po zwycięstwie: Powieść, Lwów 1909^[28]
• Dzwony, Lwów 1911^[29]
• Bez ten święty opłatek, Sztuka ludowa w 3 odsłonach, Poznań 1912^[30]
• Pod obce niebo: obrazek dramatyczny ze śpiewami, Lwów 1922, seria wydawnicza: Biblioteczka Teatralna dla Dzieci i Młodzieży (tom 31)
• Jaś gospodynią: Komedyjka w dwóch odsłonach, Lwów 1922^[31], seria wydawnicza: Biblioteczka Teatralna dla Dzieci i Młodzieży (tom 32)
• Król i królowa: komedia w 1 odsłonie, Lwów 1922 (pod pseud. Niebliziński), seria wydawnicza: Biblioteczka Teatralna dla Dzieci i Młodzieży (tom 33)
• Przemówiła!: Idylla małżeńska w jednej odsłonie, Lwów 1922^[32]
• Szczęśliwi ci dorośli: komedia w 1 odsłonie, Lwów 1922, seria wydawnicza: Biblioteczka Teatralna dla Dzieci i Młodzieży (tom 34)
• Król migdałowy, Lwów 1922^[33]
• Koledzy: Powieść dla młodzieży, Lwów-Poznań, 1922, Lwów 1923^[34]
• Dziunio zwycięzcą: Komedyjka w jednym akcie, Lwów 1922^[35], seria wydawnicza: Biblioteczka Teatralna dla Dzieci i Młodzieży (tom 35)
• Winowajca: Komedyjka w jednym akcie, Lwów 1922, seria wydawnicza: Biblioteczka Teatralna dla Dzieci i Młodzieży (tom 36)
• Zamieńmy się: Komedyjka w jednym akcie, Lwów 1922, seria wydawnicza: Biblioteczka Teatralna dla Dzieci i Młodzieży (tom 37)
• Wielka nowina: komedyjka w jednym akcie, Lwów 1922, seria wydawnicza: Biblioteczka Teatralna dla Dzieci i Młodzieży (tom 38)
• Trzy listy: komedyjka w jednym akcie, Lwów 1922, seria wydawnicza: Biblioteczka Teatralna dla Dzieci i Młodzieży (tom 39)
• Odwet: komedyjka w jednym akcie, Lwów 1922, seria wydawnicza: Biblioteczka Teatralna dla Dzieci i Młodzieży (tom 40)
• Kłótnia o wiatr: komedyjka w jednym akcie, Lwów 1922, seria wydawnicza: Biblioteczka Teatralna dla Dzieci i Młodzieży (tom 40)
• Wesołą nowinę bracia słuchajcie: Jasełka kresowe w 3 odsłonach, I wyd. Lwów 1924^[36], seria wyd.: Biblioteczka Teatralna dla Dzieci i Młodzieży (tom 42), II wyd. Katowice ok. 1946
• Sprawunek Marysi: obraz dramatyczny w jednym akcie, Lwów 1924^[37], seria wydawnicza: Biblioteczka Teatralna dla Dzieci i Młodzieży (tom 43)
• Wicher i promień słońca: obraz dramatyczny w jednym akcie, Lwów 1924, seria wydawnicza: Biblioteczka Teatralna dla Dzieci i Młodzieży (tom 43)
• Sprawunek Marysi: obraz dramatyczny w jednym akcie, Lwów 1924, seria wydawnicza: Biblioteczka Teatralna dla Dzieci i Młodzieży (tom 43)
• Żniwa: obrazek krakowski w jednej odsłonie, Lwów 1924, seria wydawnicza: Biblioteczka Teatralna dla Dzieci i Młodzieży (tom 43)
• Prima aprilis: komedyjka w jednej odsłonie, Lwów 1924, seria wydawnicza: Biblioteczka Teatralna dla Dzieci i Młodzieży (tom 44)
• Babska polityka, komedia ludowa w 3 odsłonach, I wyd. Lwów 1924, II wyd. Katowice ok. 1946^[38]
• Domyślny Staś: komedyjka w jednym akcie, Lwów 1924, seria wydawnicza: Biblioteczka Teatralna dla Dzieci i Młodzieży (tom 45)
• By zabawić gości: Wesołe monologi dla młodzieży, Lwów 1925, seria wyd.: Biblioteczka Teatralna dla Dzieci i Młodzieży (tom 46)
• Posłuchajcie, wesołe monologi dla młodzieży, Lwów 1925^[39], seria wyd.: Biblioteczka Teatralna dla Dzieci i Młodzieży (tom 47), II wyd. Katowice ok. 1946
• Za klasztorną furtą, I wyd. Lwów 1925^[40], II wyd. jako I tom Wydania zbiorowego dzieł dla młodzieży Ireny Mrozowickiej pod tytułem „Ilona na pensji”, Lwów 1929
• Echo: Powieść dla młodzieży, I wyd. Lwów-Warszawa 1926
• Przez błękitną szybę: Nowele, Lwów 1927
• Noc św. Mikołaja w lesie: Widowisko sceniczne dla teatrów szkolnych, Lwów 1927, seria wydawnicza: Biblioteczka Teatralna dla Dzieci i Młodzieży (tom 53)
• Gość w domu: Sztuka ludowa w dwóch aktach z życia Polaków na obczyźnie, Lwów 1928
• Las w świetlicy. Obrazek sceniczny, Lwów 1928
• Złota królewna: Powieść dla młodzieży, Warszawa-Lwów 1929^[41]
• Złoty interes. Obrazek sceniczny w 1 odsłonie, Lwów 1933
• Zamorski doktór. Wesoły obrazek sceniczny w 2 odsłonach, Lwów 1933^[42]
• Krysi(t)a: Sztuka ludowa w dwóch odsłonach, Lwów 1933^[43]
• Frankowy testament, Sztuka ludowa w 3 odsłonach ze śpiewami i tańcami, Lwów 1934^[44]
• Wicher i promień słońca. Obrazek dramatyczny w 1 odsłonie, Lwów^[45]
• By zabawić gości. Wesołe monologi dla dzieci, Lwów
• Posłuchajcie. Wesołe monologi dla młodzieży, Lwów^[46]
• W noc wigilijną: Obrazek sceniczny w jednej odsłonie, Lwów 1937, seria wydawnicza: Biblioteczka Teatralna dla Dzieci i Młodzieży (tom 77)
• Gość w domu, Lwów 1937
• Bawimy się w radio (Niedziela pierwsza): Komedyjka w 1 odsłonie dla dzieci, Lwów 1938^[47], seria wydawnicza: Biblioteczka Teatralna dla Dzieci i Młodzieży (tom 85)
• Bawimy się w teatr (Niedziela druga): Komedyjka w 1 odsłonie dla dzieci, Lwów 1938, seria wydawnicza: Biblioteczka Teatralna dla Dzieci i Młodzieży (tom 86)
• Bawimy się w gry (Niedziela trzecia): Komedyjka w 1 odsłonie dla dzieci, Lwów 1938, seria wydawnicza: Biblioteczka Teatralna dla Dzieci i Młodzieży (tom 87)
• Królewicz maj: Kartki z dzienniczka Malwinki: Powieść dla młodych panienek, Lwów 1938^[48]
• Liczne utwory publikowane w: Wieku Młodym. Dwutygodniku Ilustrowanym dla Dzieci i Młodzieży - Lwów, „Wieczorach Rodzinnych” - Warszawa, „Nowej Reformie” - Lwów, „Gazecie Lwowskiej” - Lwów, „Biesiadzie Literackiej” - Warszawa
• Cudowna kuracja, [w:] Komedie jednoaktowe, (seria: Komedie z Biblioteki Teatru Lwowskiego. t.1), opr. J. Baron, A. Musialik, Katowice 2017
• Albośmy to jacy tacy?, [w:] Teatry dla masowej publiczności, red. P. Olkusz, M. Wąsik, Łódź 2017

• Antoni Jopek: Mrozowicka Irena. W: Polski Słownik Biograficzny. T. XXII: Morztyn Zbigniew – Niemirycz Teodor. Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk: Zakład narodowy Imienia Ossolińskich, 1977, s. 204–205.
• Jerzy Adam Mrozowicki, Niezwykły żywot Michała Mrozowickiego - powstańca, dyplomaty oraz emigranta politycznego, i jego potomków. [w:] „Verbum Nobile. Pismo środowiska szlacheckiego”. 20, 2016.
• Cecylia Walewska, Ruch kobiecy w Polsce, Warszawa 1909.
• Almanach Lwowski „Ateneum”, 1928.
• Ewa Wójcik, Książka dla dzieci i młodzieży w ofercie wydawców lwowskich w okresie dwudziestolecia międzywojennego, [w:] Annales Universitatis Paedagogicae CracoviensisStudia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia XII (2014) FOLIA 171.

• Kasper Niesiecki: Mrozowicki herbu Prus. [W:] Korona polska przy złotej wolności starożytnymi wszystkich katedr, prowincji i rycerstwa klejnotami.... T. III. Lwów, 1740, s. 317–318.

• Dzieła Ireny Mrozowickiej w bibliotece Polona