Instrukcja maskująca

Instrukcja maskująca (nazywana również instrukcją decepcyjną) – metoda badań społecznych polegająca na niepełnym lub błędnym poinformowaniu osób uczestniczących w eksperymencie o jego celu, przebiegu oraz udziale i statusie osób współpracujących z badaczem.

Cel

Zastosowanie instrukcji maskującej zwiększa realizm psychologiczny sytuacji eksperymentalnej. Informowanie o celu badania wpływa na zachowanie uczestników, ponieważ skupiają się oni na badanych zachowaniach, przez co nie zachowują się w sposób naturalny[1].

Według standardów Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego procedur tego typu należy unikać, stosując je jedynie, kiedy niemożliwe jest uzyskanie celu badania w inny sposób[2], jest natomiast całkowicie niedopuszczalne, jeśli w badaniu może pojawić się intensywne cierpienie emocjonalne lub cierpienie fizyczne[3].

Krytyka

Podawanie nieprawdziwego celu badania może być odbierane jako uprzedmiotowienie, a osoby uczestniczące w badaniu mogą czuć się manipulowane i wykorzystane[4]. Brak pełnych informacji w trakcie badania może nasilać lęk i wpływać na przebieg badania[5]. Przy wyborze metody badania należy uwzględnić zarówno wartość metodologiczną, jak i jej wpływ na komfort i samopoczucie osób badanych[5].

Osoby badane nie zachowują się w sposób całkowicie uległy, a także nie są łatwowierne, przez co mogą próbować domyślić się rzeczywistych celów i oczekiwań badacza lub działać na jego przekór[1]. W metodyce należy uwzględnić te postawy, a podawane informacje uczestnikom badania muszą być spójne i wiarygodne[5].

Przykłady

Instrukcja maskująca używana jest powszechnie w eksperymentach psychologii społecznej[1]. Poniżej zostały przedstawione przykłady badań, w jakich została użyta.

Eksperyment Decepcja Cel badania Źródło
Eksperyment Milgrama Uczestnicy byli przekonani, że celem jest badanie wpływu kar na pamięć. „Nauczyciele” byli przekonani, że rażą „uczniów” prądem. Badanie posłuszeństwa wobec autoryterów [6]
Eksperyment Ascha Wykorzystanie aktorów udających ochotników Badanie motywu konformizmu [7]

Przypisy

  1. ↑ a b c Jerzy Brzeziński, Metodologia badań psychologicznych, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 304 (pol.).
  2. ↑ Dorota Bednarek, Teresa Gardocka, Zawód psycholog: regulacje prawne i etyka zawodowa, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2016, s. 408, ISBN 978-83-01-18676-0 [dostęp 2024-06-02].
  3. ↑ Dorota Bednarek, Teresa Gardocka, Zawód psycholog: regulacje prawne i etyka zawodowa, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2016, s. 409, ISBN 978-83-01-18676-0 [dostęp 2024-06-02].
  4. ↑ Elżbieta Hornowska, Władysław Paluchowski, Opiniowanie czy formowanie? Z doświadczeń Komisji Etyki ds. Projektów Badawczych przy Instytucie Psychologii UAM, „Nauka” (2/2016), 2016, s. 167 (pol.).
  5. ↑ a b c Małgorzata Oczak, O możliwości stosowania procedury „decepcyjnej” z punktu widzenia ogólnych zasad etycznych, „Przegląd Psychologiczny”, 50 (3), 2007, s. 273-286 (pol.).
  6. ↑ Roksana Zdunek, Better-than-average effect in moral domain and narcissism. A variation on the theme of the Milgram's study [online], 1 września 2020 [dostęp 2023-07-20].
  7. ↑ Richard A. Griggs, The Disappearance of Independence in Textbook Coverage of Asch’s Social Pressure Experiments, „Teaching of Psychology”, 42 (2), 2015, s. 137–142, DOI: 10.1177/0098628315569939 [dostęp 2017-02-06] (ang.).

Bibliografia

  • Jerzmanowska A., Empatia oraz decentracja interpersonalna a radykalność postaw społecznych, „Psychologia Społeczna”, VIII (24), 2013, s. 67–79, ISSN 1896-1800 [dostęp 2023-07-20] (pol.).