IS-2

IS-2 (JS-2)
	; IS-2
	Dane podstawowe
Państwo	ZSRR
Typ pojazdu	czołg ciężki
Trakcja	gąsienicowa
Załoga	4
	Historia
Prototypy	1943
Produkcja	1943–1945
Wycofanie	1995
Egzemplarze	ok. 3400
	Dane techniczne
Silnik	silnik wysokoprężny 4-suwowy, 12-cylindrowy, W-2-IS.; o mocy 520 KM
Transmisja	mechaniczna
Poj. zb. paliwa	520 l, dodatkowe – 300 l
Pancerz	spawany z płyt walcowanych i elementów odlewanych; 20 – 120 mm
Długość	990 cm; kadłuba: 677 cm
Szerokość	309 cm
Wysokość	273 cm
Prześwit	42 cm
Masa	bojowa: 46 t
Moc jedn.	11,3 KM/t
Nacisk jedn.	0,82 kg/cm²
	Osiągi
Prędkość	37 km/h
Zasięg pojazdu	240
	Pokonywanie przeszkód
Brody (głęb.)	bez przygotowania: 130 cm
Rowy (szer.)	250 cm
Ściany (wys.)	100 cm
Kąt podjazdu	36
	Dane operacyjne
	Uzbrojenie
	armata D-25T wz. 1943 kal. 122 mm; 1 wkm DSzK kal. 12,7 mm i 3 kmy DT kal. 7,62 mm
	Rzuty
	Multimedia w Wikimedia Commons

IS-2, czasami określany jako JS-2 (ros. ИС-2) – czołg ciężki konstrukcji radzieckiej z okresu II wojny światowej.

Historia

Latem 1943 roku powstał w zakładach w Czelabińsku pierwszy model nowego czołgu ciężkiego. Początkowo nosił on oznaczenie „obiekt 237”. Jego głównym konstruktorem był N. F. Szaszmurin. 8 sierpnia 1943 czołg został przyjęty do uzbrojenia Armii Czerwonej. Nowy pojazd otrzymał oznaczenie IS-1 (IS – Iosif Stalin) lub IS-85. Czołg był uzbrojony w armatę D-5T kal. 85 mm. Miał masę ok. 44 t. Wyprodukowano tylko 107 egzemplarzy IS-1. Ponieważ w tym okresie powstał czołg średni T-34-85 uzbrojony w identyczną armatę, zaszła potrzeba wzmocnienia uzbrojenia czołgu ciężkiego. Szybko wdrożono do produkcji czołg uzbrojony w armatę D-25T kalibru 122 mm. Nosił on początkowo oznaczenie „obiekt 240”. Po przyjęciu do uzbrojenia zmieniono je na IS-2. W trakcie produkcji czołg ulegał modernizacji. Wprowadzono w jego armacie półautomatyczny zamek klinowy w celu zwiększenia szybkostrzelności działa. Modernizacji uległ kadłub czołgu, a zwłaszcza kształt jego przednich płyt. Na włazie dowódcy zamontowano podstawę dla wielkokalibrowego karabinu maszynowego DSzK kal. 12,7 mm. Zmodernizowane pojazdy nosiły oznaczenie IS-2M. Do zakończenia wojny ogółem zbudowano ok. 3400 czołgów IS-1 i IS-2.

Na podwoziu czołgu IS-2 powstały działa pancerne ISU-152 i ISU-122.

Zastosowanie bojowe

Po raz pierwszy IS-2 został użyty podczas walk na Ukrainie na początku 1944 roku. Dwadzieścia jeden czołgów typu IS-2 zniszczyło ponad czterdzieści Tygrysów i Elefantów, tracąc przy tym tylko osiem czołgów. Niemieckie czołgi ciężkie, które były z łatwością niszczone, nie posiadały odpowiedniego działa, aby odpowiedzieć na armatę 122 mm^[1].

Czołgi IS-2 weszły w armii radzieckiej na uzbrojenie gwardyjskich pułków czołgów ciężkich. Zwano je także pułkami ciężkich czołgów przełamania. Były to samodzielne jednostki bezpośrednio podporządkowane Naczelnemu Dowództwu. Były one przez nie przydzielane jako wzmocnienie do poszczególnych korpusów lub armii na czas określonej operacji bojowej. Pod koniec wojny zaczęto formować również samodzielne brygady czołgów ciężkich.

Czołgi IS-2 pozostawały w uzbrojeniu armii radzieckiej również po wojnie. Na początku lat 50. XX w. poddano je poważnej modernizacji. Polegała ona głównie na wyposażeniu ich w nowe silniki. Były to odpowiednio przystosowane silniki czołgów T-54, tzw. W-54K-IS. Zmodernizowane pojazdy nosiły oznaczenie IS-2M. Na uzbrojeniu pozostawały one do początku lat 90. XX w. Ostatnie manewry z udziałem czołgów IS-2M odbyły się w Odeskim Okręgu Wojskowym w 1982 roku.

Czołgi IS-2 były też na uzbrojeniu LWP. Znajdowały się na wyposażeniu 4 Pułku Czołgów Ciężkich przeznaczonego dla 1 Armii WP oraz 5 Pułku Czołgów Ciężkich przeznaczonego dla 2 Armii WP. Zaczęto również formować 6 Pułk Czołgów Ciężkich dla 3 Armii oraz 7 Samodzielny Pułk Czołgów Ciężkich, ale ostatecznie zrezygnowano z tego zamiaru. Razem w latach 1944-45 przekazano LWP 71 czołgów, z czego zwrócono 21 (6 pułku). W chwili zakończenia wojny LWP dysponowało 26 pojazdami. Ich liczba w późniejszym czasie wzrosła na skutek zakupów w ZSRR oraz napraw wozów ściągniętych z pobojowisk. IS-2 użytkowane były do przełomu lat 50. i 60. XX wieku.

Użytkownicy

ZSRR/ Rosja
Chiny^[2]
Czechosłowacja
Korea Północna^[2]
Kuba^[2]
NRD
Rzeczpospolita Polska
Rumunia – egzemplarze otrzymane po zmianie stron
Węgry – 68^[3]
Osetia Południowa

W polskich muzeach

Czołgi IS-2 znajdują się w następujących placówkach muzealnych na terenie Polski:

Muzeum Regionalne w Dębicy – pojazd, który w latach 1968–2005 pełnił rolę pomnika w Dębicy^[a], w 2005 przeniesiony do Muzeum
Lubuskie Muzeum Wojskowe w Drzonowie – tylko wieża
Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu
Muzeum Czynu Zbrojnego w Krakowie, obok budynku - nr taktyczny 137, nr seryjny 40116; na swoim szlaku bojowym zniszczył 4 samochody pancerne, 3 działa i 2 czołgi oraz uszkodził jeden czołg^[b]
Muzeum Broni Pancernej w Poznaniu – czołg w stanie gotowym do jazdy
Muzeum Uzbrojenia w Poznaniu – nr taktyczny 415 (dawniej 431)
Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie – 2 egzemplarze:
- pojazd w parku plenerowym przed siedzibą główną
- pojazd w Muzeum Polskiej Techniki Wojskowej – nr taktyczny 434, dawniej czołg-pomnik w Pruszkowie
Muzeum Pamiątek 1 Armii Wojska Polskiego w Starych Łysogórkach – nr taktyczny 421, pojazd służył w 4 Pułku Czołgów Ciężkich
Wystawa plenerowa w parku Chrobrego w Lęborku - 1 czołg i drugi egzemplarz w jednostce wojskowej.

Eksponat w Muzeum Uzbrojenia w Poznaniu^[c]
IS-2 w Militärhistorisches Museum der Bundeswehr
IS-2M (na pierwszym planie) i IS-3 w Muzeum Wielkiej Wojny Ojczyźnianej w Mińsku
IS-2 w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie

Uwagi

↑ Został odsłonięty w 25 rocznicę bitwy pod Lenino.
↑ Według informacji podanych na tablicy pamiątkowej.
↑ Dobrze widoczne są mniejsze niż w czołgach T-34/85 koła jezdne

Przypisy

↑ Tucker-Jones, Anthony: Tiger I and Tiger II, str. 160. Pen and Sword Military, 2013. ISBN 978-1473826786.
↑ ^a ^b ^c IS-2 / JS-2 (Josef Stalin) Heavy Tank [online], www.militaryfactory.com [dostęp 2017-12-21] (ang.).
↑ József Cseh: AMagyarNéphadseregfegyverzettelvalóellátásánaknéhányproblémájaaz1950-esévekelején. Országos Széchényi Könyvtár, 2012. [dostęp 2020-08-31]. (węg.).